حمیدرضا عظیمی| داستان جشنواره فیلم فجر با برگزاری اختتامیه، تمام نشده و البته در دورههای پیش هم چنین بوده است. رسم بر این بوده که وقتی مراسم اختتامیه جشنواره فیلم فجر برگزار میشود و عملا این رخداد با شناختن برندگان سیمرغ و دیپلمهای افتخار تمام میشود، تازه برخی از معترضان، گیوهها را ور میکشند و اعتراضات به داوری و سایر جنبههای جشنواره را آغاز میکنند. این وسط تقریبا همه چیز مطرح میشود و هم اجرای جشنواره از جنبههای مختلف مورد توجه یا گلایه قرار میگیرد، هم موضوعات مربوط به قضاوت هیأت داوران که شاید پر بحثترین بخش باشد.
شکایت از جشنواره
داستان حاشیههای جشنواره سیوششم هم بعد از اتمام، با پیامی از سیدمحمود رضوی که یکی از جدیدترین موضوعات را مطرح کرده بود، بیشتر مورد توجه قرار گرفت. خبرگزاریها پیامی از تهیهکننده رضوی را منتشر کرده بودند که در آن گفته بود با توجه به نظر یک تیم حقوقی، امکان شکایت از دبیرخانه جشنواره فیلم فجر وجود دارد. در رسانهها اینطور منعکس شده بود که رضوی این را هم گفته بود که میخواهد در این شکایت همراه تیم حقوقی باشد اما تماس با خود او این موضوع را منتفی کرد. سیدمحمد رضوی میگفت: برای ما جشنواره تمام شده و تیم لاتاری فقط به فکر اکران آن هستند.
آن طور که اخبار و اطلاعات منتشر شده میگوید یک تیم حقوقی که مختصاتش هنوز مشخص نشده، قصد شکایت از دبیرخانه جشنواره فیلم فجر را دارد. یک حقوقدان صاحبنام که بعد از تکذیب سیدمحمود رضوی درباره خبر شکایتش از جشنواره، دیگر نام بردن از خود را به صلاح ندانست نظرش در باره این شکایت، این است که نمیتوان چنین اقدامی انجام داد. او به «شهروند» گفته بود: از نظر حقوقی نمیدانم قرار است چطور شکایتی مطرح شود و عنوان شکایت چیست؟ اما همین اطلاعاتی که منتشر شده نه دیوان عدالت اداری، صلاحیت رسیدگی به موضوع را دارد و نه موضوع، موضوعی است که بتوان به آن رسیدگی کرد. فرض کنید دادگاه دیوان تشکیل شود میخواهند در جلسه دادگاه چه چیزی را طرح کنند؟ میخواهند مثلا بنشینند و فیلمها را بررسی کنند که کارگردانی این فیلم از آن فیلم بهتر بوده است؟ یا دکور این فیلم از فیلمی دیگر مناسبتتر است یا موسیقی و همه مواردی که در جشنواره مورد داوری قرار میگیرد را قرار است مورد بررسی قرار دهند؟!! به همین دلیل شاید اگر درباره شکایتی که میخواهد طرح شود، اطلاعات بیشتری را منتشر کنند بتوان از نظر حقوقی موضوع را دقیقتر بررسی کرد.
گلایه از داوریها
حاشیه جشنواره فیلم فجر، به همینجا ختم نشد. بعد از جشنواره برخی نسبت به آنچه روی سن رخ داده بود هم واکنشهایی نشان دادند. درواقع حاشیهها از همان سن اختتامیه شروع شده بود.چه آنجا که فرشته طائرپور، برای راحتتر شدن حذف از تصاویر صداوسیما چند متری از سایر اعضای هیأت داوران جدا ایستاد و برخی آن را به سرماخوردگی نسبت دادند و برخی هم آن را به اختلافنظر با هیأت داوران، اما درنهایت خودش تأکید کرد که هیچ اختلافی در کار نبوده و فقط کار را برای صداوسیما راحت کرده است و چه آنجا که هومن سیدی و امیر مقصودی گفتند اسم جایزههایشان را برای نخستینبار میشنوند و اصلا فکر نمیکردهاند که چنین جایزهای وجود داشته باشد. کلامها، همه گویای نوعی گلایهمندی از داوریها بود.
حالا بعد از جشنواره هم برخی از سینماگران نامه نوشته و به جشنواره اعتراض کردهاند. یکی از این اعتراضات که مرکزش متوجه داوری جشنواره بود، اعتراض عوامل تولید و کارگردان انیمیشن فیلشاه است. آنها دیروز گلایههای خود را نسبت به آنچه «توهین» قلمداد کرده بودند را طرح کردند.
هادی محمدیان، کارگردان انیمیشن «فیلشاه» این نقد را از یک مقدمه تاریخی شروع کرد. او گفت: نخستین بار است که در تاریخ جشنواره فیلم فجر، فیلمی در بخش سودای سیمرغ داوری نمیشود. او این را هم افزود که ابتدا فکر میکردیم این سلیقه هیأت داوران بوده که «فیلشاه» هیچ سهمی از جشنواره ندارد ولی وقتی متوجه شدیم که اصلاً داوری نشده، توهین بزرگی برای ما بود.
کارگردان انیمیشن «فیلشاه» بر این موضوع هم تأکید داشت که فیلم را به خواسته برگزارکنندگان به جشنواره ارسال کرده است: فضای امیدوارانهای که در ابتدای جشنواره برای ما وجود داشت، از آنجایی آمده بود که دبیر جشنواره اصرار بر این داشتند که این انیمیشن به جشنواره بیاید و حتماً در بخش سودای سیمرغ حضور داشته باشد و در اعلام اسامی فیلمهای حاضر در جشنواره نیز این انیمیشن را از دیگر فیلمها جدا نکردند و گفتند ۲۳ فیلم سینمایی داریم و تأکید داشتند که مانند دیگر فیلمها در جشنواره رقابت خواهد کرد اما داوران در برنامه «هفت» اعلام کردند که این فیلم را اصلاً داوری نکردند. او بر این موضوع هم تأکید داشت: دبیر جشنواره بیان کرده بود که از این انیمیشن در جشنواره تقدیر شود، اما این کار هم صورت نگرفت. با این اوصاف فضا کاملا شفاف شد.
نامهنگاری با جشنواره
در کنار تمام گلایهها، اما موضوع بازهم به اینجا ختم نشد. در بخش مستند هم خیلیها از رخدادهای جشنواره، راضی نبود. دیروز، نامه اعتراضی سازندگان مستند «زنانی با گوشوارههای باروتی» به دبیر جشنواره فیلم فجر آن هم با رونوشت به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاون او (رئیس سازمان سینمایی) به قلم مرتضی شعبانی تهیهکننده و رضا فرهمند کارگردان فیلم، منتشر شد. در این نامه اعتراضات عوامل این مستند که گفته میشود مورد توجه هم قرار گرفته، منعکس شده است. در این نامه اعتراضی آمده است: مستندسازان این کشور، سالهاست به کمبودها و بیمهریهای سازمانی و ساختاری عادت داشته و دارند، تنها به این دلیل که در کشف حقیقت و بازنمایی آن لذتی را تجربه میکنند که هرگز با سرخوشی کوتاه جایزهها و جشنوارهها قابل قیاس نیست، اما سوءاستفاده از نجابت سینمای مستند هرگز قابل تحمل نبوده و از این روی این نامه در اعتراض به آنچه در سیوششمین جشنوارۀ فیلم فجر به دبیری حضرتعالی رخ داد نوشته شده است. جناب آقای داروغهزاده، لازم است یادآوری کنم که تصمیم ورود فیلمهای مستند و رقابت آنها در بخش سودای سیمرغ بسیاری از مستندسازان را امیدوار کرد که شاید زحمات آنان اینگونه دیده شود و لابد جنابعالی بهعنوان دبیرجشنواره از این تصمیم و دلایل آن مطلع بودهاید، اما آنچه داوران محترم دربرنامۀ هفت و روی آنتن زندۀ شبکۀ سوم سیما بیان کردند یکی از تلخترین لحظات سینمای مستند آنجا بود که داوران به صراحت اعلام کردند دو فیلم مستند راه یافته به بخش سودای سیمرغ را اصلا داوری نکردهاند! جناب آقای دبیر آیا سینمای مستند این کشور آنقدر یتیم گردیده که حتی هیأت داوران، ورود به داوری آن را نداشته و تأسفآورتر آنکه در همان برنامه پیشنهاد میدهند که خوب است از دو فیلم مستند حاضر در جشنواره تقدیر به عمل آید! آیا این جزیی از سیاست جشنواره بوده است؟ اگر به جای این دو فیلم مستند داوران دربارۀ دو اثر سینمایی چنین تصمیمی گرفته بودند، جنابعالی و هنرمندان اینگونه سکوت اختیار میکردید؟ اگر هیأت داوران به صلاحدید خود و بدون در نظر گرفتن آییننامه جشنواره اقدام به این عمل نموده، از شما بهعنوان دبیر جشنواره خواهان بیان شفاف دلیل این موضوع هستیم. آقای دبیر ما بهعنوان عضوی از جامعۀ سینمای مستند این سرزمین، نگاه هیأت داوران به نمایندگان این سینما را توهینآمیز و برخلاف آییننامۀ جشنواره میدانیم و از جنابعالی میخواهیم که با شفافیت و صراحت این موضوع را بررسی و نتایج آن را به جامعۀ سینمای مستند اعلام فرمایید.
جشنواره فیلم فجر تمام شده است اما اعتراضات همچنان ادامه دارد و هیچ بعید نیست در روزهای آینده هم برخی افراد به رخدادهای این جشنواره، اعتراض کنند. اینکه جشنواره خوب و بینقص بوده، هیچکس آن را تأیید نمیکند اما جشنواره قاعدهای دارد که افراد با حضور در آن، این قواعد را میپذیرند. یکی از اهالی سینما بر این اعتقاد است که سینما و جشنواره مربوط به آن منطق ریاضی ندارد بلکه منطقش، منطق هنری است. حالا باید سینماگران با عبور از این موضوعات به فکر اکران فیلمها باشند که چقدر مورد اقبال مخاطبان قرار میگیرد.