محمدعلی بهمنی قاجار، پژوهشگر تاریخ و حقوق بینالملل| حقوق بینالملل دریاها یکی از شاخههای مهم و اصلی حقوق بینالملل است که نقشی بسزا نیز در روابط بینالملل داشته است. اهمیت حقوق دریاها در حقوق بینالملل تا آنجاست که میتوان ایجاد این شاخه از حقوق را همزاد پیدایش حقوق بینالملل دانست، چنانچه گروسیوس که او را به نوعی پدر حقوق بینالملل میدانند با تالیف کتاب دریای آزاد بود که به اصول مهم حقوق بینالملل نیز اشاره کرد. مفهوم دریاهای آزاد و حق جهانی برای استفاده از دریاهای آزاد، کشتیرانی بینالمللی و عبور بیضرر از قلمرو دریایی کشورهای دیگر، اختلافات حقوقی و ارضی در مورد آبهای داخلی، دریای سرزمینی، منطقه مجاور، منطقه انحصاری اقتصادی، فلات قاره و از سویی موضوع ضرورت حفظ منابع دریایی و پاسداشت محیطزیست دریاها و نیز دریاها و مخاصمات مسلحانه همگی از مهمترین موضوعات امروز حقوق بینالمللاند که به نوعی نیز با حقوق دریاها مرتبط هستند. از سده نوزدهم که حقوق بینالملل به تدریج اهمیت پیدا کرد، حقوق دریاها رکن مهمی از حقوق بینالملل بود و از این اهمیت تا امروز نهتنها کاسته نشده که ابعاد بسیار گستردهتری نیز یافته است. با این وجود در ادبیات پژوهشی ایران، خلأ محسوسی در مورد مطالعات حقوق دریاها وجود دارد. در این میان بررسی حقوق دریاها برای کشوری همچون ایران اهمیتی دو چندان دارد. اهمیت حقوق دریاها برای ایران به نوعی روشن و محسوس است که نیاز به تفصیل چندانی نیست. نزدیک به 3000 کیلومتر ساحل در شمال و جنوب کشور، در اختیار داشتن عملی یکی از مهمترین تنگههای راهبردی جهان و مالکیت بر جزایر متعدد، اختلافات ارضی دیرپای دریایی با کشورهای همسایه و منابع ارزشمند دریایی و حتی پیشینه مخاصمات مسلحانه بینالمللی دریایی با قدرتهای منطقهای و بینالمللی تنها مصادیق عمده اهمیت مسائل مرتبط با دریاها برای منافع ملی ایران است. در این راستا اثر ارزشمندی با عنوان حقوق بینالملل دریاها با نگاهی به مسائل ایران که در سال 1394 و به وسیله انتشارات خرسندی به چاپ رسیده، یک گام مهم در جهت فهم بیشتر و روشنتر از مسائل مرتبط با حقوق دریاها در ادبیات حقوقی ایران است. کتاب یادشده به نگارش دکتر علیرضا ابراهیمگل عضو هیأت علمی و استاد یار دانشگاه تهران و حسن خسروشاهی دانشجوی دکتری همین دانشگاه با تکیه بر بخش حقوق دریاهای کتاب حقوق بینالملل عمومی نوشته مالکم شاو درباره حقوق دریاها به ابعاد گوناگون حقوق بینالملل دریاها از دیدگاه معاهدات و عرف و رویه قضائی بینالمللی ازجمله با بررسی کنوانسیون 1958 راجع به دریای آزاد، کنوانسیون 1982 حقوق دریاها و رویه کشورها و نیز رویه قضائی دیوان بینالمللی دادگستری، دیوانهای داوری و دیوان بینالمللی حقوق دریاها پرداخته و عملکرد نهادهای بینالمللی چون مقام بینالمللی اعماق دریاها را نیز مورد بررسی قرارداده است. این کتاب در ادامه به حقوق دریاها و مسائل ایران پرداخته است. بخش مفصلی از کتاب به قوانین داخلی ایران در زمینه حقوق دریاها اختصاص یافته است. در ادامه به اعلامیه تفسیری ایران در زمان امضای کنوانسیون 1982حقوق دریاها اشاره شده و کلیه موافقتنامههای مرزی دریایی ایران مورد مطالعه قرار گرفته است. بخشی از کتاب هم به حقانیت تاریخی نام خلیج فارس میپردازد و سرانجام 90 نقشه جغرافیایی از تصاویر مربوط به مناطق دریایی مورد اختلاف، مرزهای دریایی و مناطق دریایی تحدید حدود شده ایران و همسایگان در معرض دید پژوهشگران قرارداده شده است. کیفیت و گستردگی استفاده از نقشهها در این اثر پژوهشی کمنظیر است و کمتر اثر پژوهشی در حقوق دریاها در ایران و حتی میان آثار بینالمللی شناخته شده حقوق دریاهاست که به این تفصیل در مورد تکتک موضوعات مرتبط با حقوق دریاها و مناطق مورد اختلاف مرزی در دریاها، نقشههایی به این ممتازی ارایه داده باشد. کتاب یک اثر علمی با بهرهگیری از آخرین مطالعات در زمینه حقوق بینالملل دریاها و مستند به معاهدات بینالمللی، عرف کشورها و رویه قضائی بینالمللی و نیز با توجهی خاص به مسائل ایران است. با بهرهگیری از این کتاب میتوان به دانش و آگاهی لازم برای پیگیری حقوق ایران در حوزه حقوق دریاها دست یافت. این کتاب هم دیدگاهی نظری در مورد حقوق بینالملل دریاها دارد و میتواند بهعنوان یک منبع درسی مورد استفاده دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری حقوق بینالملل قرار گیرد و هم جنبه کاربردی دارد و میتواند راهنمایی در خدمت متخصصان و کارشناسان حوزه سیاست خارجی، اقتصاد بینالملل و دفاع و امنیت ملی باشد.