روزنامه شهروند کد خبر: 85730 تاریخ خبر: ۱۳۹۵ چهارشنبه ۱ دي حقوق بین‌الملل دریاها با نگاهی به مسائل ایران گامی علمی در جهت تحقق منافع ملی محمدعلی بهمنی قاجار، پژوهشگر تاریخ و حقوق بین الملل| حقوق بین الملل دریاها یکی از شاخه های مهم و اصلی حقوق بین الملل است که نقشی بسزا نیز در روابط بین الملل داشته است. اهمیت حقوق دریاها در حقوق بین الملل تا آن جاست که می توان ایجاد این شاخه از حقوق را همزاد پیدایش حقوق بین الملل دانست، چنانچه گروسیوس که او را به نوعی پدر حقوق بین الملل می دانند با تالیف کتاب دریای آزاد بود که به اصول مهم حقوق بین الملل نیز اشاره کرد. مفهوم دریاهای آزاد و حق جهانی برای استفاده از دریاهای آزاد، کشتیرانی بین المللی و عبور بی ضرر از قلمرو دریایی کشورهای دیگر، اختلافات حقوقی و ارضی در مورد آب های داخلی، دریای سرزمینی، منطقه مجاور، منطقه انحصاری اقتصادی، فلات قاره و از سویی موضوع ضرورت حفظ منابع دریایی و پاسداشت محیط زیست دریاها و نیز دریاها و مخاصمات مسلحانه همگی از مهم ترین موضوعات امروز حقوق بین الملل اند که به نوعی نیز با حقوق دریاها مرتبط هستند. از سده نوزدهم که حقوق بین الملل به تدریج اهمیت پیدا کرد، حقوق دریاها رکن مهمی از حقوق بین الملل بود و از این اهمیت تا امروز نه تنها کاسته نشده که ابعاد بسیار گسترده تری نیز یافته است. با این وجود در ادبیات پژوهشی ایران، خلأ محسوسی در مورد مطالعات حقوق دریاها وجود دارد. در این میان بررسی حقوق دریاها برای کشوری همچون ایران اهمیتی دو چندان دارد. اهمیت حقوق دریاها برای ایران به نوعی روشن و محسوس است که نیاز به تفصیل چندانی نیست. نزدیک به 3000 کیلومتر ساحل در شمال و جنوب کشور، در اختیار داشتن عملی یکی از مهم ترین تنگه های راهبردی جهان و مالکیت بر جزایر متعدد، اختلافات ارضی دیرپای دریایی با کشورهای همسایه و منابع ارزشمند دریایی و حتی پیشینه مخاصمات مسلحانه بین المللی دریایی با قدرت های منطقه ای و بین المللی تنها مصادیق عمده اهمیت مسائل مرتبط با دریاها برای منافع ملی ایران است. در این راستا اثر ارزشمندی با عنوان حقوق بین الملل دریاها با نگاهی به مسائل ایران که در سال 1394 و به وسیله انتشارات خرسندی به چاپ رسیده، یک گام مهم در جهت فهم بیشتر و روشن تر از مسائل مرتبط با حقوق دریاها در ادبیات حقوقی ایران است. کتاب یادشده به نگارش دکتر علیرضا ابراهیم گل عضو هیأت علمی و استاد یار دانشگاه تهران و حسن خسروشاهی دانشجوی دکتری همین دانشگاه با تکیه بر بخش حقوق دریاهای کتاب حقوق بین الملل عمومی نوشته مالکم شاو درباره حقوق دریاها به ابعاد گوناگون حقوق بین الملل دریاها از دیدگاه معاهدات و عرف و رویه قضائی بین المللی ازجمله با بررسی کنوانسیون 1958 راجع به دریای آزاد، کنوانسیون 1982 حقوق دریاها و رویه کشورها و نیز رویه قضائی دیوان بین المللی دادگستری، دیوان های داوری و دیوان بین المللی حقوق دریاها پرداخته و عملکرد نهادهای بین المللی چون مقام بین المللی اعماق دریاها را نیز مورد بررسی قرارداده است. این کتاب در ادامه به حقوق دریاها و مسائل ایران پرداخته است. بخش مفصلی از کتاب به قوانین داخلی ایران در زمینه حقوق دریاها اختصاص یافته است. در ادامه به اعلامیه تفسیری ایران در زمان امضای کنوانسیون 1982حقوق دریاها اشاره شده و کلیه موافقتنامه های مرزی دریایی ایران مورد مطالعه قرار گرفته است. بخشی از کتاب هم به حقانیت تاریخی نام خلیج فارس می پردازد و سرانجام 90 نقشه جغرافیایی از تصاویر مربوط به مناطق دریایی مورد اختلاف، مرزهای دریایی و مناطق دریایی تحدید حدود شده ایران و همسایگان در معرض دید پژوهشگران قرارداده شده است. کیفیت و گستردگی استفاده از نقشه ها در این اثر پژوهشی کم نظیر است و کمتر اثر پژوهشی در حقوق دریاها در ایران و حتی میان آثار بین المللی شناخته شده حقوق دریاهاست که به این تفصیل در مورد تک تک موضوعات مرتبط با حقوق دریاها و مناطق مورد اختلاف مرزی در دریاها، نقشه هایی به این ممتازی ارایه داده باشد. کتاب یک اثر علمی با بهره گیری از آخرین مطالعات در زمینه حقوق بین الملل دریاها و مستند به معاهدات بین المللی، عرف کشورها و رویه قضائی بین المللی و نیز با توجهی خاص به مسائل ایران است. با بهره گیری از این کتاب می توان به دانش و آگاهی لازم برای پیگیری حقوق ایران در حوزه حقوق دریاها دست یافت. این کتاب هم دیدگاهی نظری در مورد حقوق بین الملل دریاها دارد و می تواند به عنوان یک منبع درسی مورد استفاده دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری حقوق بین الملل قرار گیرد و هم جنبه کاربردی دارد و می تواند راهنمایی در خدمت متخصصان و کارشناسان حوزه سیاست خارجی، اقتصاد بین الملل و دفاع و امنیت ملی باشد.