[شهروند] از آغاز جنگ اوکراین سه سال می‌گذرد. با ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید زمزمه‌های آتش‌بس میان روسیه و اوکراین بالا گرفت. نخستین نشست برای صلح اوکراین 30 بهمن در ریاض عربستان با حضور مقامات بلندپایه روسیه و آمریکا و بدون حضور اوکراین و حامیان اروپایی آن برگزار شد. کشورهای اروپایی نیز در تقلا برای دیده شدن در مذاکرات اوکراین، نشست‌های اضطراری در پاریس و لندن برگزار کردند. دور دوم مذاکرات برای پایان جنگ اوکراین نیز سه‌شنبه ۱۱ مارس (۲۱ اسفند) در عربستان برگزار شد؛ این‌بار بین نمایندگانی از اوکراین و آمریکا در جده. مقامات اوکراینی و آمریکایی در عربستان مذاکراتی را با محوریت توافق مواد معدنی و پایان دادن به درگیری با روسیه انجام دادند.
به گزارش «یورو نیوز»، مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، در پایان بیش از 8 ساعت مذاکره با مقامات اوکراینی در جده گفت که کشورش پیشنهاد مشترک امضاشده را به روسیه خواهد برد و اکنون نوبت تصمیم مسکو است. اوکراین نیز اعلام کرده است که از پیشنهاد واشنگتن برای آتش‌بس ۳۰ روزه با روسیه حمایت خواهد کرد. پس از آن اعلام شد آمریکا توافق کرده که کمک‌های نظامی و اشتراک‌گذاری اطلاعات امنیتی با اوکراین را از سر بگیرد.
مفاد توافق چیست؟
بر پایه بیانیه مشترک اوکراین و آمریکا، اوکراین در واقع آمادگی خود را برای پذیرش پیشنهاد آمریکا برای اجرای آتش‌بس موقت ۳۰ روزه اعلام کرده که طبق آن طرفین می‌توانند در صورت توافق متقابل آن را تمدید کنند. ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، گفت: «آمریکا پیشنهاد کرده آتش‌بس کامل موقت به‌گونه‌ای برقرار شود که حملات موشکی، پهپادی و بمب‌افکنی نه تنها در دریای سیاه، بلکه در طول تمام جبهه‌ها متوقف شود. اوکراین آماده است این پیشنهاد را بپذیرد. ما آن را گامی مثبت می‌بینیم و آماده‌ایم آن را اجرا کنیم.»
چه توافقات دیگری به دست آمد؟
آمریکا اعلام کرد که بلافاصله تعلیق همرسانی اطلاعات را لغو خواهد کرد و کمک‌های امنیتی به اوکراین را از سر خواهد گرفت. مقامات اوکراینی در اواخر ۱۱ مارس اعلام کردند که هم کمک‌ها و هم اشتراک‌گذاری اطلاعات از سر گرفته شده است. در بیانیه مشترک ۱۱ مارس، دو کشور گفتند که توافق کردند به‌زودی موافقتنامه‌ای جامع برای توسعه منابع معدنی حیاتی اوکراین به‌دست آورند. توافق معدنی هفته‌هاست که در دست کار بوده و پس از دیدار جنجالی ۲۸ فوریه بین ترامپ و زلنسکی بلاتکلیف ماند. ترامپ برای مدت‌ها در مورد کمک به اوکراین تردید داشت. هر دو طرف همچنین بر اهمیت تلاش‌های بشردوستانه به عنوان بخشی از فرآیند صلح تأکید کردند. این توافق به‌ویژه در طول آتش‌بس، شامل تبادل اسرای جنگی و آزادی بازداشت‌شدگان غیرنظامی است. هر دو طرف توافق کردند که تیم‌های مذاکره‌کننده خود را معرفی و بلافاصله مذاکرات صلح را آغاز کنند.
گام‌های بعدی چیست؟
عملی شدن توافق منوط به پذیرش و اجرای همزمان آن توسط روسیه است. مقامات آمریکا گفتند که آنها این توافق را به مسکو خواهند برد.
مشاور امنیت ملی ترامپ، مایک والتز، قرار است در روزهای آینده با همتای روس خود ملاقات کند و نماینده ویژه ترامپ، استیو ویتکاف، برنامه دارد این هفته به مسکو سفر و با پوتین دیدار کند. ترامپ گفت که ممکن است این هفته با پوتین صحبت کند و امیدوار است که مذاکره درباره آتش‌بس دائمی در روزهای آینده محقق شود.
ترامپ سه‌شنبه با ابراز امیدواری از برقراری آتش‌بس طی چند روز آینده، گفت که احتمال دارد طی هفته جاری با ولادیمیر پوتین گفت‌وگو کند. او همچنین تأیید کرد که زلنسکی به کاخ سفید دعوت خواهد شد.
واکنش روسیه به توافق آمریکا و اوکراین
دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، دیروز در واکنش به مذاکرات جده گفت: «آمریکایی‌ها گفتند که از طریق کانال‌های مختلف، اطلاعات دقیقی درباره محتوای مذاکرات به ما ارائه خواهند کرد؛ برای اظهارنظر، باید ابتدا این اطلاعات را به دست آوریم. ما در این روزها تماس‌هایی با آمریکایی‌ها برنامه‌ریزی کرده‌ایم که انتظار داریم طی آن اطلاعات کامل درباره مذاکرات واشنگتن و کی‌یف را دریافت کنیم. بعید نیست در پی مذاکرات جده، موضوع گفت‌وگوی تلفنی پوتین ترامپ مطرح شود و در صورت لزوم، این تماس به سرعت سازماندهی می‌شود.» سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، نیز دیروز تاکید کرد که کشورش با حضور ناتو در اوکراین به‌هیچ‌وجه موافق نیست، زیرا جان مردم را به‌خطر می‌اندازد. چنانچه صلح دائمی وجود داشته باشد، مسکو تحت هیچ شرایطی حضور نیروهای ناتو در اوکراین را نمی‌پذیرد.
واکنش اروپا
اورزولا فن در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، نیز ضمن استقبال از توافق اوکراین با پیشنهاد آتش‌بس آمریکا، این تحول را «گامی مثبت به سوی صلحی عادلانه و پایدار» خواند و تأکید کرد که اتحادیه اروپا آماده است تا در مرحله بعدی مذاکرات صلح نقش کلیدی ایفا کند. او گفت: «اکنون توپ در زمین روسیه است.» اولاف شولتز، صدراعظم آلمان، نیز گفت: «آتش‌بس 30 روزه گامی مهم و صحیح به سمت صلح عادلانه در اوکراین است. از پیشنهادهای جده حمایت می‌کنیم. اکنون به پوتین بستگی دارد.»
جهان خیره به پوتین
اندیشکده آمریکایی «شورای آتلانتیک» در واکنش به مذاکرات جده نوشت: «به دنبال موافقت اوکراین با طرح صلح ترامپ، جهان اکنون به دقت واکنش روسیه را تحت نظر دارد. مخالفت مسکو با آتش‌بس موقت، فشارها بر این کشور را افزایش خواهد داد. اگر روسیه مخالفت کند، ترامپ با فشارهای فراوان برای اتخاذ رویکرد سختگیرانه‌تر درباره مسکو مواجه می‌شود.»
به نوشته «سی‌ان‌ان» نیز، پوتین احتمالا شکلی از صلح را خواهد پذیرفت. اما این امر به سرعت صورت نخواهد گرفت و رهبر کرملین احتمالا ابتدا بر اهداف نظامی و بازپس‌گیری مناطقی مانند کورسک که از آگوست در دست اوکراین بوده، پافشاری خواهد کرد.» این رسانه مدعی شد با توجه به تجارب تاریخی، به کرملین نمی‌توان برای مشارکت در دیپلماسی معنادار اعتماد کرد. علاوه بر این، کی‌یف هم دست از جاه‌طلبی‌های حداکثری برای بازپس‌گیری قلمرو خود برنمی‌دارد و به دنبال بازگرداندن یک‌پنجم از قلمروی اشغالی خود است. هرچند اوکراینی‌ها به خوبی می‌دانند که حمله تلافی‌جویانه برای بازپس‌گیری قلمروی اشغالی، رویایی بیش نیست و این کشور در مقابله با روسیه با کمبود مهمات و نیروی انسانی مواجه است.