[ حمید رضا خالدی ]   آلودگی هوای تهران همچنان دست از سر پایتخت‌نشینان بر نداشته است حتی بعد از بارش های گسسته این روزها. در این میان برخی عدم اجرای کامل قانون هوای پاک را عامل این موضوع می دانند. شهرداری در این میان یکی از 23 دستگاهی است که به اعتقاد افکار عمومی نقشی کلیدی در اجرای قانون هوای پاک را دارد. برای همین بسیاری از منتقدان شهردار، مدعی اند از آنجایی‌که وی نتوانسته مانند بقیه شهرداران اسبق، مشکل نوسازی و توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی را حل کند، نمی توان به وی نمره قبولی در این مورد را داد! با این وجود شهردار تهران  چند روز قبل در گفت‌وگویی گفته بود که به دستگاه تحت مدیریتش در خصوص اجرای قانون هوای پاک، نمره قبولی را می دهد! موضوعی که معاون سازمان محیط‌زیست آن را رد کرد و در گفت و گویی دیگر اعلام کرد که شهرداری نتوانسته به وظایف محوله خود در این قانون جامه عمل بپوشاند.

قانونی برای تمام فصول
قانون هوای پاک از سال ۹۶ جایگزین قانون «نحوه جلوگیری از آلودگی هوا» شد. این قانون در  ۳۴ ماده و ۳۹ تبصره تصویب شده است. در  قانون هوای پاک حدود ۱۷۶ «تکلیف‌ - دستگاه» احصا شده است. تکلیف - ‌دستگاه یعنی موضوعی مانند نوسازی حمل و نقل عمومی متوجه چندین دستگاه است که این موارد احصا است. این قانون بر اساس ۳۴ ماده خود 23 دستگاه اجرایی از جمله وزارت کشور، وزارت نفت، وزارت نیرو، نیروی انتظامی، شهرداری، صدا و سیما و.. را مکلف کرده است که هر یک به‌ تناسب وظایف خود، اقداماتی را برای کنترل آلودگی هوا در کشور اجرایی کنند. در میان مهم‌ترین وظایف دستگاه‌های اجرایی شهرداری‌ با سه وظیفه «اصلی» بیشترین مسئولیت را در اجرای قانون هوای پاک دارد. در این میان تهران مسلما به دلیل آلودگی بیش از حد خود باید در سرلیست اول اجرای قانون هوای پاک باشد.در عین حال، علیرضا زاکانی، شهردار تهران طی دو سال گذشته بارها مدعی شده که بیش از وظایفش در حوزه آلودگی هوا کار کرده اما کارشناسان حوزه محیط زیست می‌گویند شهرداری ها و بخصوص شهرداری تهران هم در انجام تکالیف شان کوتاهی کرده‌اند.

وقتی به شهرداری بر می خورد
با این حال حتی انتقادهای برخی از اعضای شورای شهر طی یکسال گذشته نیز نشان می دهد که نباید ماجرا آنچنان که زاکانی عنوان می کند باشد! سوده نجفی، رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر چندی قبل در همین خصوص گفته بود؛  تاکنون زاکانی چندین بار اعلام  کرده که شهرداری تهران به وظایف خود در قانون هوای پاک عمل کرده است،اما ما گزارشی در این زمینه نداریم! بنابراین از شهردار می‌خواهیم که گزارشی از این اقدامات به شورای شهر در مورد انجام وظایف در حوزه قانون هوای پاک ارائه کند.
پیش از آن نیز زهره عبادتی، معاون محیط زیست انسانی اداره کل محیط زیست استان تهران، اعلام کرده است که «بررسی‌های ما موضوعی که به مذاق شهردار تهران خوش نیامد و بعد از آن زاکانی، به خبرنگار «شهروند» گفت: شهرداری حدود ۶-۷ وظیفه در قانون هوای پاک داشته که همه وظایف مان را به خوبی انجام دادیم و کار‌هایی که کردیم حتی فراتر از آن هم بوده است. صددرصد تکالیف خود در قانون هوای پاک را انجام دادیم. بعد از آن هم در بهمن ماه سال گذشته، روابط عمومی و امور بین‌الملل معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران درباره گزارشی درخصوص نحوه و میزان مشارکت شهرداری تهران در کنترل آلودگی هوای تهران بیانیه‌ای صادر کرد و در آن مدعی شد که  شهرداری تهران، نه تنها به‌تکالیف مستقیم و غیر مستقیم خود در قانون هوای پاک و آیین‌نامه‌های مربوط به آن عمل کرده است، بلکه بر اساس رویکرد تعاملی و مسئولیت اجتماعی، اقداماتی فراتر از تکالیف قانونی‌ خود با هدف کاهش آلودگی هوا انجام داده و در بین دستگاه‌های اجرایی که قانون هوای پاک از آنها نام برده است، در اجرای این قانون پیشتاز است.
در بخشی از این جوابیه آمده است: در راستای اجرای ماده 6 قانون هوای پاک در خصوص الزام همه وسایل نقلیه به دارا بودن گواهی معاینه فنی؛ شهرداری تهران نسبت به ایجاد 17 مرکز ثابت و 15 واحد سیار شامل 64 خط مکانیزه معاینه فنی خودروهای سبک و 11 خط مکانیزه معاینه فنی موتورسیکلت و نیز 3 مرکز معاینه فنی خودروهای سنگین اقدام کرده است.
-همچنین در این بیانیه از عقد قرار داد با چین به عنوان یکی دیگر از اقدامات مهم شهرداری در اجرای وظایف وی در حیطه اجرای قانون هوای پاک یاد کرده و آمده است: در خصوص تامین واگن مترو، در سفر شهردار تهران به چین، قرارداد تامین 630 واگن و افزایش آن به 791 واگن نهایی شد و برای تامین 259 واگن دیگر، تفاهم‌نامه امضاء شده است.افزون بر این‌ها، با عنایت به حمایت ویژه از تولید داخلی، قرارداد تأمین 113 واگن ملی مترو نهایی شد و سهم ساخت واگن‌ها در داخل به 85 درصد رسید، ضمن اینکه تاییدیه سِیرِ قطار ملی از یک شرکت معتبر خارجی نیز دریافت شد.  در این بیانیه همچنین آمده است: علاوه بر این‌ها، قراردادهای مختلف برای خرید اتوبوس و مینی‌بوس نو منعقد شده است، از جمله اینکه برای خرید 1500 دستگاه اتوبوس دیزلی، 500 دستگاه اتوبوس برقی، 500 دستگاه مینی‌بوس دیزلی و 40 دستگاه مینی‌بوس ویژه معلولان و جانبازان با شرکت‌های داخلی قرارداد منعقد شد.برای خرید یک‌هزار دستگاه اتوبوس دوکابین و 2194 دستگاه اتوبوس برقی تک‌کابین در سفر چین، تفاهم‌نامه امضاء شده است. به منظور اجرای پروژه اتوبوس برقی، نسبت به برگزاری مناقصه و انتخاب پیمانکار و سپس عقد قرارداد ورود 50 دستگاه اتوبوس برقی برای مسیرمیدان بهارستان - میدان جمهوری اسلامی اقدام شده است.این بیانیه همچنین در مورد تاکسیرانی نیز آورده است؛ در حوزه تاکسیرانی در این دوره مدیریت شهری، 6339 دستگاه تاکسی سواری و 192 دستگاه تاکسی وَن نوسازی شده‌ و تفاهم‌نامه‌ای با شرکت ایران‌خودرو دیزل برای خرید یک‌هزار دستگاه وَن منعقد شده است.

از وعده قرارداد تا کمبود خودروها
با تمام این تفاصیل چند روز قبل،«احمد طاهری»، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست به نمره خوب زاکانی به خودش برای مقابله با آلودگی هوای تهران واکنش نشان داد و گفت: گزارش ها چنین چیزی را نشان نمی دهد.
وی همچنین در گفت و گو با «شهروند» در تشریح دلایل خود برای اینکه شهرداری در اجرای قانون هوای پاک موفق نبوده است می گوید: مهمترین وظیفه شهرداری در این قانون، آن است که سالانه 5 درصد به تعداد خودروها و وسایل مرتبط با حمل و نقل عمومی اضافه کند که هزینه نیمی از آنها را باید وزارت کشور بدهد. واقعیت این است که شهرداری در جلساتی که داریم، بارها اعلام کرده و مدعی شده که قراردادهای متعددی را برای خرید اتوبوس و واگن و خودروهای برقی و تاکسی و... منعقد کرده است اما در عمل، گزارش هایی که خود کارشناسان شهرداری به ما ارائه می دهند حکایت از آن دارد که این دستگاه نتوانسته، به میزانی که در قانون هوای پاک ذکر شده، سیستم حمل و نقل عمومی را توسعه دهد. یعنی آمار اتوبوس ها و واگن ها و تاکسی های اضافه شده،  کمتر از حداقل های تعیین شده در قانون هوای پاک است.  وی همچنین می افزاید: از سویی براساس قانون هوای پاک، شهرداری ها باید تلاش کنند تا جابجایی مسافر توسط ناوگان حمل و نقل عمومی در حد مناسبی انجام شود ولی همانطور که می دانید در طول سالهای اخیربه دلیل کمبود وسایل حمل و نقل عمومی، بسیاری از مسافران تهرانی ترجیح می دهند که برای تردد در سطح شهر از خودروهای شخصی استفاده کنند که این امر نقش موثری در افزایش آلودگی تهران داشته است. گرچه در این خصوص شهرداری تاکنون گزارش مشخصی به ما نداده است ولی شواهد و بررسی های ما حکایت از آن دارد که شهرداری در این مهم نیز چندان توفیقی نداشته است.

از سرانه فضای سبز تا قطع 12 هزار درخت
یکی دیگر از سرفصل های مهم در قانون هوای پاک تلاش برای افزایش فضای سبز در شهرها و بخصوص تهران است. با این حال منتقدان بر این باورند که شهرداری در این زمینه نیز موفق نبوده است.  آبان ماه سال گذشته ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران در تذکر پیش از دستور شورای شهر تهران با اشاره به خشک شدن 12هزار اصله درخت در سه بوستان جنگلی پایتخت (سرخه حصار منطقه ۱۳، لویزان منطقه ۴ و بوستان چیتگر واقع در منطقه ۲۲) گفت: «در شعبه‌ کمیسیون ماده ۷ که من حضور دارم، پرونده‌ای وصول شد که در آن شهرداری منطقه ۱۳ و سازمان بوستان‌ها از پیمانکار بوستان سرخه حصار شکایت داشتند و ادعا کردند که پیمانکار موجب خشک شدن ۱۵۵۳ اصله درخت شده است. در شکایت شهرداری آمده بود که محیط بُن این درختان خشک شده، ۴۵ تا ۱۳۲ سانتیمتر بود و درخواست کرده بودند که برای پیمانکار جریمه ۶۰ میلیارد تومانی در نظر گرفته شود.» طاهری نیز در این زمینه به «شهروند» می گوید: در این خصوص شهرداری با وجود پیگیری های ما، هنوز گزارشی از اقدامات صورت گرفته در مورد توسعه فضای سبز را به ما ارائه نداده است ولی، بررسی های کارشناسان ما حاکی از آن است که این دستگاه نتوانسته در مورد کاشت درختان و توسعه فضای سبز نیز چندان موفق باشد و مرزهای قانون هوای پاک را رعایت کند.