اسدالله علم، وزیر دربار و از نزدیکترین چهره‌ها به محمدرضا شاه، تنها رجل سیاسی دوران پهلوی دوم است که خاطرات خود از ١٠ سال همنشینی نزدیک با شخص شاه و خاندان پهلوی را مکتوب کرده است. این تقریرات در ٧ جلد تحت عنوان «یادداشت‌های علم» به چاپ رسیده‌اند و ما در این ستون به تناوب این یادداشت‌ها را مرور می‌کنیم.

کل‌کل با خبرنگار آمریکایی
امروز ضمن شرفیابی صحبت‌های دیروز ژوزف کرافت (روزنامه‌نگار آمریکایی مستقل و معروف كه بيشتر برای روزنامه واشنگتن پست مقاله می‌نوشت و حامل پیام شفاهی کارتر برای شاه بود) را عرض کردم که می‌گفت قطعاً دستگاه کارتر با شما مخالف خواهد بود زیرا که سیستم شما درست برخلاف آمال انتخاباتی او عمل می‌کند. اولاً خرید اسلحه این قدر در یک کشور خاورمیانه مصلحت نیست. ثانیاً شما پیشوای گران کردن قیمت نفت هستید. ثالثاً در کشور شما آزادی نیست. رابعاً حقوق بشر رعایت نمی‌شود و غیره و غیره. از او پرسیدم خب راه‌حلی که شما برای رفع این عیب پیشنهاد می‌کنید چیست؟ گفت یکی این که شاهنشاه فوری به دیدن کارتر تشریف ببرند و با او مذاکره کنند. دیگر این که سفیر خودتان (اردشیر زاهدی) را که علناً با دولت سابق (آمریکا) بوده، به علاوه سفارت ایران را به صورت یک کلوب پلی‌بوی درآورده عوض کنید. به او گفتم برای من جای خیلی تعجب است که شما حرف دشمنان ما را گوش می‌دهید. این که می‌گویید در ایران آزادی نیست، شعار دشمنان ماست. این که می‌گویید زندانی داریم، این‌ها کمونیست‌ها هستند و کمونیسم در کشور ما یک مرام غیرقانونی است. اگر آقای کارتر می‌خواهند ما می‌توانیم کمونیست‌ها را آزاد و حزب کمونیست را هم قانونی کنیم، گو این که به هر صورت هیچ کس حق مداخله در امور کشور ما را ندارد. اما در خصوص اسلحه و اهمیت ایران فکر می‌کنم آقای کارتر خیلی باهوش‌تر از آن است که یک تصمیم عجولانه بگیرد. بعد هم قیمت اسلحه ما و مخلفات مربوط کم نیست که کشور شما و کمپانی‌های شما بتوانند از آن چشم بپوشند. بنابراین من به هیچ وجه فکر نمی‌کنم که آقای کارتر تصمیم عجولانه بگیرند، آن هم با اهمیتی که ایران از لحاظ راه نفتی دنیای آزاد دارد. ژاپن ۹۰درصد، اروپا ۸۰درصد و آمریکای شما ۴۰درصد مصرف خود را به این نفت محتاجید. آیا این را می‌توانید روی حرکت عجولانه و احمقانه تسلیم کنید؟ من نطق و مصاحبه‌های کارتر را خوانده‌ام، او را خیلی باهوش‌تر از آن می‌دانم که چنین اشتباهی بکند. به علاوه سیاستمداران کهنه‌کاری مثل دین راسک و جرج بال دور او را علاوه بر جوانان دارند. حال آمدیم بر فرض محال آقای کارتر چنین اشتباهی کردند و با ما به مقابله و مخالفت برخاستند، مگر ما مرده‌ایم؟ کفه ترازو را به آن طرف کج می‌کنیم تا ببینیم بر سر آقای کارتر و دستگاه ایشان چه خواهد آمد. 55.9.6