[ حمید رضا خالدی] این روزها قبول شدن در کنکور بسیار آسان تر از سال های پیش شده است. چرا که امروزه تعداد دانشگاه ها افزایش یافته و داوطلبان با هر رتبه و ترازی می توانند وارد یکی از دانشگاه های کشور شده و در رشته مورد قبولی خود تحصیل کنند. اما مشکل از جایی شروع می شود که برخی از داوطلبان تنها علاقه مند به قبولی در دوره های روزانه کنکور سراسری هستند. یعنی در صورت قبولی در یکی از رشته های شبانه، غیرانتفاعی، پیام نور یا آزاد اقدام به ثبت نام نهایی در دانشگاه نکرده و باعث می شوند تا صندلی های زیادی در دانشگاه ها خالی بمانند.موضوعی که باعث شده تا نظام آموزش عالی برای رفع این معضل، به دنبال راهکار تکمیل ظرفیت برود گرچه بررسی‌ها نشان می‌دهد که این ظرفیت‌های خالی به رشته‌های پرطرفدار رسیده است. در چنین شرایطی گروهی از منتقدان این طرح، معتقدند که ورود بدون کنکور دانشجویان به دانشگاه ها، به صرف داشتن وضعیت مالی مناسب نوعی بی عدالتی آموزشی است. ضمن آنکه دانشجویانی که به این طریق پشت صندلی های کلاس های درس دانشگاه ها می نشینند، عموما فارغ التحصیلان باسواد و کارآزموده ای نیستند. موضوعی که باعث
می شود تا این سیکل عملا هر روز با استقبال کمتری مواجه شود.
در تازه‌ترین مصوبه جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو در اول دی ماه ۱۴۰۳ مصوب شد که برای ظرفیت‌های خالی مانده آزمون سراسری سال ۱۴۰۳ پذیرش دانشجو در نوبت بهمن ماه ۱۴۰۳ صورت پذیرد.
به این ترتیب دانشجویانی که در کنکور سراسری هم پذیرفته شده‌اند می‌توانند در رشته‌های بدون آزمون هم قبول شوند و در عین حال داوطلبانی که در هیچ کنکوری شرکت نکرده‌اند نیز می‌توانند با اطلاع از ضوابط شرکت در این مدل پذیرش رشته مورد علاقه خود را صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی انتخاب کنند.
نگاهی اجمالی به دفترچه راهنمای انتخاب رشته مرحله تکمیل ظرفیت رشته محل‌های پذیرش صرفاً با سوابق تحصیلی سراسری (نوبت بهمن ماه سال ۱۴۰۳) نشان می‌دهد که ظرفیتی معادل یک چهارم پذیرش رشته‌های با آزمون کنکور سراسری در دانشگاه‌ها خالی است. عدم تمایل به ادامه تحصیل در دانشگاه‌ها به مرز هشدار رسیده تا حدی که از میان حدود یک میلیون و ۱۸۰ هزار نفر داوطلب شرکت کننده در کنکور سراسری ۱۴۰۳ تعداد یک میلیون و ۳۰ هزار و ۵۱۵ نفر مجاز به انتخاب رشته شدند و در نهایت حدود ۶۵۰ هزار نفر فرم انتخاب رشته خود را در رشته‌های با آزمون تکمیل کردند و از میان آنها تعداد ۵۰۰ هزار و ۷۹۰ نفر در کنکور «قبول» شده اند.
همین وضعیت در رشته‌های بدون آزمون به مراتب در وضعیت بدتری قرار دارد. همزمان با انتخاب رشته کنکور سراسری، انتخاب رشته‌های بدون آزمون هم انجام شد و در آن بخش نیز حدود ۸۵ هزار نفر انتخاب رشته کردند، این در حالی بود که ظرفیت رشته‌های بدون آزمون بیش از ۳۰۰ هزار نفر بود، از همین رو با خالی ماندن حدود ۱۶۶ هزار صندلی دوباره مرحله تکمیل ظرفیت اجرا شد.
راهی به نام کاهش ظرفیت
مجید حسینی، کارشناس آموزشی نیز با تایید اینکه شیوه تکمیل ظرفیت صندلی های خالی با ثبت نام پولی دانش آموزان، مصداقی از بی عدالتی آموزشی است به «شهروند» می گوید: در سالهای اخیر،
طرح هایی چون تاثیر معدل بر کنکور و همین طرح ثبت نام بدون کنکور دانش آموزان، باعث شده تا هر کسی که توانایی مالی بهتری دارد، بتواند با شرکت در کلاس های تقویتی و معلم خصوصی و کتب کمک آموزشی در بهترین رشته های دانشگاه های دولتی قبول شوند یا حداقل بتوانند در یکی از رشته های پولی صندلی های خالی دانشگاه ها،، ثبت نام کنند ولی کسانی که از وضعیت مالی چندان مناسبی برخوردار نیستند عملا چندان شانسی برای ورود به رشته های پرطرفدار دانشگاه های دولتی یا ثبت نام در رشته های پولی دانشگاه ها را ندارند.موضوعی که می تواند مصداقی از همان بی عدالتی آموزشی باشد.
وی تصریح می کند: این رویه باعث می شود تا سطح علمی دانشجویان و فارغ التحصیلانی که با پرداخت شهریه و بدون کنکور وارد دانشگاه می شوند، به شدت افت کند و نیروهای متخصص که وارد جامعه می شوند، چندان کارآمد نباشند.
این کارشناس آموزشی ادامه می دهد: اصلا چرا باید ما با 80 میلیون جمعیت اندازه کشور چین که حدود یک میلیارد و 700 میلیون شهروند دارد، دانشگاه داشته باشیم؟ چرا باید اینهمه ظرفیت خالی داشته باشیم؟ از آن مهمتر مگر غیر از این است که اینهمه فارغ التحصیل، بازار کار را هم خراب می کنند؟ خب چرا اینقدر اصرار به ادامه این روند داریم؟ حتی الان خود دانش آموزان نیز پی برده اند که دانشگاه نمی تواند آینده آنها را بسازد برای همین در دوره کنونی، تعداد دیپلمه های ما، بسیار بیشتر از دانشجویان و لیسانسه ها شده است. در مدارس هم دانش آموزان ترجیح می دهند به جای شرکت در کنکور و دانشگاه، وارد هنرستان ها شوند چون متوجه شده اند که بازار کارهای یدی و فیزیکی بسیار بهتر از بازار کار فارغ التحصیلان انبوهی از رشته ها است.. از سویی به نظر می رسد دانش آموزان به نوعی از آینده کاری بعد از فارغ التحصیلی، نا امید شده اند.
وی می گوید: برای همین معتقدم که باید
دانشگاه ها کوچک سازی شده و ظرفیت آنها کم شود و درعوض، مدارس ما که امروز همگی برپایه حفظ و یادگیری صرف دروس و نمره محوری فعالیت می کنند، باید به سمت اشتغال محوری حرکت کنند. واقعا شرکت در کلاس های درسی که معدل برخی دروس در آنها منفی 8 یا 10 است چه فایده ای دارد؟
حسینی ادامه می دهد: الان هم بسیاری از دانشگاه های ما، بخصوص دانشگاه های غیردولتی، جنبه کسب و کار پیدا کرده اند. مثلا الان دانشگاه های غیردولتی را سراغ دارم که در فلان شهر بخشی از محوطه دانشگاه را تبدیل به سالن عروسی و کترینگرده اند! اگر هم بسیاری از دانشگاه ها هنوز تعطیل نشده اند، به این علت است که آنقدر ملک و املاک دارند که می توانند تحت لوای دانشگاه از آنها کسب درآمد کنند ولی مطمئن باشید که تا چندی بعد، اکثر این دانشگاه ها سرنوشتی جز تعطیلی نخواهند داشت! آنوقت است که با کاهش ظرفیت، هم ورودی و خروجی دانشگاه ها به تعادل
می رسد و هم عدالت آموزشی محقق تر می شود.
ضرورت حذف گروهی از رشته
پروین طالبیان، یکی دیگر از کارشناسان آموزشی است که گرچه معتقد است، تحصیل پولی در دانشگاه ها در تمام دنیا امری طبیعی است ولی، در عین حال به این مساله نیز اذعان دارد که باید فرآیند جذب دانشجو به گونه ای باشد که هم عدالت آموزشی را زیر سوال نبرد و هم کیفیت تحصیل در دانشگاه ها را پایین نیاورد. وی در گفت و گو با «شهروند» می گوید: از حدود 700 هزار شرکت کننده داوطلب کنکور، 120-130 هزار نفر ظرفیت رشته های عالی دانشگاه های دولتی است و مابقی به
رشته هایی اختصاص دارد که کم طرفدارند. برای همین بسیاری از متقاضیان و قبول شدگان عملا از ورود به دانشگاه انصراف داده اند و در کنار دانشگاه های پیام نور و آزاد و شبانه و.... ظرفیت آنها نیز به حجم بالای صندلی های خالی دانشگاه ها اضافه شده است. برای همین دانشگاه ها مجبور شده اند برای خالی نماندن ظرفیت هایشان و همچنین کسب درآمد، از شیوه تکمیل ظرفیت بدون کنکور استفاده کنند. همه اینها نشان می دهد که متقاضیان ورود به دانشگاه به شدت کاهش پیدا کرده اند.
وی می افزاید: در عین حال بسیاری از این 70 - 80 هزار نفری هم که با شهریه وارد دانشگاه می شوند،
دانش آموزانی هستند که یا خودشان یا والدین شان به دنبال گرفتن مدرک هستند و بس! یا گروهی دیگر دانش آموزانی هستند که واقعا دوست دارند درسشان را ادامه دهند و شرایط مالی شان هم این اجازه را به آنها
می دهد. وی با ذکر اینکه رقابت در کنکور برخلاف سالهای قبل که بین یک میلیون و 500 هزار شرکت کننده برای همه رشته ها بود، هم اینک رقابت فقط برای 10- 12 درصد رشته هاست می گوید: اگر
می خواهیم عدالت آموزشی را برقرار کنیم باید ظرفیت این رشته های رقابتی را افزایش دهیم تا همه بتوانند رقابت عادلانه داشته باشند. در عین حال براین باورم که باید دولت در یک اقدام شجاعانه بخش زیادی از
رشته های دانشگاهی را حذف کند.
طالبیان نیز بی انگیزگی دانش آموزان را یکی از عوامل موثر در خالی ماندن صندلی های دانشگاهی
می داند و می گوید: وقتی دانش آموزان ما که اتفاقا بسیار هم باهوش هستند به خوبی درک می کنند که با شرکت در دانشگاه، آینده شغلی خاصی برایشان نخواهد بود، طبیعی است که انگیزه ای برای ورود به دانشگاه نداشته باشند. این کارشناس آموزشی با تاکید براینکه بهترین فرمول برای دانشگاه های ما این است که سیاست های دولت به گونه ای تعریف شوند که توزیع ثروت و رشته ها مطابق با نیازهای آینده کشور باشد و بتواند کشوری توسعه یافته را بسازد می گوید: با این شیوه جذب دانشجو، با شهریه و بدون کنکور مسلم است که فارغ التحصیلانی وارد بازار کار و جامعه می شوند که از لحاظ علمی، دانش کمی دارند و در رشته تحصیلی شان هم مهارت کافی ندارند. برای همین هم هست که اکثرا نمی توانند جذب
بازار کار شوند.
کوتاه سخن آنکه به نظر می‌رسد بی رغبتی به تحصیل در میان داوطلبان کنکور به مرحله‌ای رسیده است که نظام آموزش عالی باید تدابیری برای آن بیندیشد و فکری اساسی برای آن بکند. سیاستی که با حذف برخی از رشته ها و کاهش صندلی ها، بیشتر روی کیفیت آموزش در دانشگاه ها، تاکید داشته باشد.