شهر ژنو از امروز به‌مدت دو روز میزبان دور سوم گفتوگوهای ایران و سه کشور اروپایی عضو برجام (انگلیس، فرانسه و آلمان) و همچنین نماینده اتحادیه اروپاست. گفت‌وگوهایی که دور نخست آن مهرماه در حاشیه هفتاد و نهمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک و دور دوم هم نهم آذرماه در ژنو برگزار شد.
گفتوگوست و نه مذاکره
اسماعیل بقایی سخنگوی وزارت امور خارجه ۱۷ دی‌ماه در نشست هفتگی خبرنگاران گفت که طیف گسترده‌ای از موضوعات اعم از موضوعات منطقه، روابط دوجانبه با اتحادیه اروپا و موضوع هسته‌ای در این دور از گفت‌وگوها مورد بحث قرار خواهد گرفت و افزود: این گفت‌وگوها ادامه روندی است که از قبل توافق شده بود و گام دیگری است در روند گفت‌وگو بین ایران و سه کشور اروپایی. موضوع هسته‌ای و رفع تحریم‌ها هم یکی از موضوعات مطرح در این گفت‌وگوهاست.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی سوم دی ماه نیز اعلام کرد که اینها گفتوگوست و مذاکره نیست و افزود: گفت‌وگو به این معنا که درباره طیفی از موضوعات، هم موضوعات بین‌المللی و هم منطقه‌ای، صحبت خواهیم کرد. مطالبات و نگرانی‌های خودمان را در رابطه با سیاست‌های این کشورها هم در رابطه با منطقه و هم در رابطه با موضوعات دیگری که مورد نگرانی و علاقه مشترک طرفین است مطرح خواهیم کرد و موضوع هسته‌ای یکی از این موضوعات است.
گفت‌وگو فقط برای گفت‌وگو نباشد
مجید تختروانچی معاون سیاسی وزارت امور خارجه ایران در مصاحبه با فرانچسکو دلئو خبرنگار ایتالیایی گفت: ما با اعضای برجام که شامل سه کشور اروپایی و چین و روسیه است، در تماس هستیم. آمریکا به‌دلیل خروج از برجام طرف برجام محسوب نمی‌شود، بنابراین با آن گفت‌وگویی نداریم. ما اخیرا در طول چند ماه گذشته ۲ بار با سه کشور اروپایی گفت‌وگو کردیم. باز هم حاضر به گفت‌وگو هستیم ولی باید مشخص باشد که گفت‌وگو فقط برای گفت‌وگو نباشد، بلکه باید نتیجه‌بخش باشد. موضع ما همین است و همین مسیر را ادامه خواهیم داد.
از طرح مسائل دوجانبه، هسته‌ای، تحریم‌ها تا دو جنگ غزه و اوکراین در گفت‌وگوها
دور اول این گفت‌وگوها جمعه ۹ آذر در ژنو برگزار شد. گفتوگوهای ایران و اروپا در حالی در ژنو آغاز شد که پرونده‌های اختلافی زیادی روی میز تهران، برلین، لندن و پاریس قرار دارد؛ از مسائل دوجانبه، هسته‌ای و تحریم‌ها تا دو جنگ غزه و اوکراین. انریکه مورا ملاقات روز پنجشنبه ۸ آذر با مذاکره‌کنندگان ایرانی را به‌عنوان پیش‌درآمد گفتوگوهای ۹ آذر مثبت و صریح ارزیابی کرد. همزمان کاظم غریبآبادی، معاون بین‌الملل وزارت خارجه، نیز پس از پایان مذاکرات روز جمعه گفت: توافق شد در آینده نزدیک گفت‌وگوها ادامه یابد که ۲۴ دی برای این دور جدید مشخص شده است.
روایت طرف‌ها از دور اول گفت‌وگوها در ۹ آذر نشان می‌دهد که چهار موضوع اصلی روی میز چهارضلعی ژنو قرار دارد. چالش‌های مربوط به روابط دوجانبه، مسائل مرتبط با تحریم‌ها، هسته‌ای و برجام، و دو جنگ اوکراین و غزه.
فارغ از اولویت‌های دو طرف و اراده و برنامه مشخص برای رسیدن به یک فرمت مذاکراتی و قابل‌قبول، همه مسائل مرتبط با تهران و پایتخت‌های اروپایی نیست و بخش مهمی از این فرایند مرتبط با بازگشت ترامپ به کاخ سفید است. به‌عبارت بهتر، وعده ترامپ برای صلح در اوکراین و غزه طبیعتا بر روابط ایران و اروپا سرریز خواهد شد و چالش‌ها را کمتر خواهد کرد و دو طرف می‌توانند تمرکز بیشتری روی روابط دوجانبه و حل‌وفصل مسائل مرتبط با آن بگذارند. اما پرونده هسته‌ای و به‌خصوص برجام همچنان با عدم‌قطعیت روبه‌روست.
به‌زعم بسیاری از کارشناسان و ناظران، حل‌وفصل این موضوع بدون مذاکرات مستقیم یا غیرمستقیم از طریق کانال‌های مذاکراتی با ترامپ عملا به نتیجه نخواهد رسید و اگر هم به‌فرض به جایی ختم شود و زمینه به‌روز‌رسانی برجام را فراهم کند، شکننده خواهد بود و مجدا با تلاطم همراه خواهد شد.
یادآور مذاکرات ژنو و وین۱ و ۲ و ۳
گفتوگوهای ژنو را باید آغاز یک راه فشرده بین ایران و اروپا دانست که می‌تواند مجددا یادآور مذاکرات ژنو و وین۱ و ۲ و ۳ باشد که یک دهه پیش منجر به توافق برجام شد. دورهای اول و دوم گفتوگوهای ایران و اروپا در ادامه گفت‌وگوهایی است که مهرماه امسال به‌منظور ارزیابی شرایط و تبادل نظر درخصوص مجموعه‌‌‌ای از موضوعات فی‌‌‌مابین ایران و اروپا (اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی) در حاشیه مجمع عمومی ملل متحد در نیویورک برگزار شد. در آن نشست‌‌‌ها مقرر شد طرفین در تاریخی که بعدا مورد توافق قرار می‌‌‌گیرد، مجددا ملاقات کنند و در همین چارچوب دور جدید گفتوگوهای ایران و اروپا روز جمعه ۹آذرماه با حضور تختروانچی و غریبآبادی برگزار شد و به‌نظر می‌رسد دور دوم این مذاکرات در ۲۴دی‌ماه مجددا با حضور این دو معاون عراقچی برگزار شود. این قبیل نشست‌‌‌ها برای تبیین دقیق مطالبات و ملاحظات کشور و پرهیز دادن طرف‌‌‌های مقابل از هرگونه اشتباه محاسباتی و نیز شنیدن نظرات آنها اهمیت دارد.