[ عبدالباسط انصاری] در هفته‌های اخیر، خاصه پس از آتش‌بس در لبنان و سقوط حکومت اسد، بحث‌هایی در رابطه با ادغام حشدالشعبی در ارتش عراق و یا انحلال این سازمان به راه افتاده است. حدود دو هفته قبل بود که منابع عراقی از مخالفت آیت‌الله سیستانی مرجع عالی شیعیان عراق با صدور فتوای انحلال حشدالشعبی در دیدار محمد الحسان نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در عراق، خبر دادند. انتشار این خبر کافی بود که تحلیل‌گران از جدی بودن برنامه آمریکا و صهیونیست‌ها برای انحلال این نیروی مقاومت سخن بگویند. اصولا نیروهای مقاومت منطقه‌ای نقشی تعیین‌کننده و راهبردی در تحولات منطقه دارند. نقشی که نقطه مقابل اهداف و برنامه‌های آمریکا و اسرائیل برای سلطه بر منطقه و برهم‌زننده معادلات آنان است. سازمان حشدالشعبی نیز چنین نقشی دارد. با افزایش گمانه‌ها و پرده برداشتن از فشارها در این رابطه، اکنون مقتدی صدر رئیس جریان صدر عراق، در بیانیه‌ای خواستار محدود شدن سلاح در دست نیروهای نظامی و امنیتی شده است تا بحث بر سر این موضوع مجددا در فضای رسانه‌ای داغ شود. نگاهی به تحولات و فضاسازی‌های اخیر برای انحلال حشدالشعبی و اهداف این سناریوی مشکوک خواهیم داشت:
نگاهی اجمالی به حشدالشعبی؛ نسخه عراقی «بسیج»
سازمان حشدالشعبی عراق متشکل از قریب 40گروه و دسته عراقی است که بیش از 10سال قبل در سال 2014(20خرداد 93) در پی درخواست دولت وقت عراق به ریاست نوری المالکی برای بسیج عمومی جهت مبارزه با داعش تاسیس شد. سه روز بعد آیت‌الله سیستانی در فتوایی جهت مبارزه با داعش، این مبارزه را واجب کفایی اعلام کرد تا در مقدمات تشکیل بسیج مردمی عراق تسریع شود. بسیاری از تحلیل‌گران معتقدند فتوای آیت‌الله سیستانی پشتوانه شرعی و اعتباری تاسیس سازمان حشدالشعبی عراق است و جایگاه بالای این نیرو در عراق از همین سبب است. حشدالشعبی که پس از سپاه بدر(نیروهای مخالف صدام، که حامی و همراه ایران در برابر رژیم بعثی عراق در جنگ 8سال بودند)، دومین سازمانی است بر مبنای همگرایی مقاومت و شیعیان تاسیس و تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین نیروهای منطقه‌ای و هم طراز حزب‌الله لبنان شده و نقش مهمی در نابودی گروهک داعش در کنار سپاه قدس و حزب‌الله لبنان ایفا کرد. نقش تأثیرگذار و درخشان شهیدان سلیمانی و المهندس در تاسیس و رشد این سازمان نیز فراموش نشدنی است. تحلیل‌گران شیوه تشکیل و نحوه فعالیت‌های حشدالشعبی را با بسیج ایران مقایسه کرده‌اند.
گروه‌های زیرمجموعه و تعداد اعضای حشدالشعبی
مهم‌ترین گروه‌های مقاومت ذیل حشدالشعبی عبارتند از: سازمان بدر، عصائب اهل‌الحق، کتائب حزب‌الله، حرکت النجباء، کتائب سیدالشهداء، سرایا الخراسانی، قوات الشهید الصدر، سرایا الجهاد و... علاوه بر شیعیان، برخی طوایف اهل‌سنت، ترکمن، مسیحی، کرد و عشایر نیز در این سازمان عضویت دارند. حشدالشعبی در نوامبر 2016 از ارتش عراق مجزا شد و هم‌اکنون با ریاست فالح الفیاض به‌صورت یک نیروی رسمی در ساختار نظامی عراق فعالیت دارد. هر چند برخی سیاسیون غرب‌گرا، طیف‌هایی از اهل‌سنت طرفدار آمریکا و ضد‌ایران و برخی شیعیان همچون مقتدی صدر به‌دنبال انحلال این سازمان هستند. برخی منابع اعضای حشدالشعبی را تا 200هزار نفر اعلام کرده‌اند اما فالح الفیاض چندی قبل، تعداد نیروهای حشد را 500هزار نفر اعلام کرد.
فشارها برای انحلال حشدالشعبی
در سال‌های اخیر خاصه با پایان فتنه داعش، زمزمه‌ها برای انحلال حشدالشعبی در عراق افزایش یافت. با شهادت ابومهدی المهندس و سردار سلیمانی این زمزمه‌ها بلندتر شد. بسیاری از تحلیل‌گران معتقدند آمریکا از طریق برخی طیف‌های وابسته به‌خود سناریوی خلع سلاح و انحلال حشدالشعبی را دنبال می‌کند. اخیرا و پس از دیدار آیت‌الله سیستانی با الحسان نماینده دبیرکل سازمان ملل در امور عراق و مخالفت وی با صدور فتوای انحلال حشدالشعبی، بحث در این‌باره شدت یافت. پس از چند روز اما آیت‌الله سیستانی دیدار مجدد با الحسان را رد کرد تا گمانه‌ها در این رابطه تقویت شود.
سیاستمدار عراقی: آمریکا در پی انحلال حشدالشعبی جهت بحران‌زایی امنیتی است
احمد الدلیمی از چهره‌های سیاسی عراق و عضو ائتلاف السیاده در پی این وقایع، از دست داشتن آمریکا در پشت‌صحنه ماجرای انحلال حشدالشعبی سخن گفت. مهر اخیرا از قول وی نوشت: «پیامدهای انحلال حشدالشعبی خطرناک است...آمریکایی‌ها به‌دنبال انحلال حشدالشعبی هستند چرا که این نیروها در برابر اشغالگری آنها ایستاده‌اند. آمریکا می‌خواهد مانند سوریه، لبنان و فلسطین، نیروهای مقاومت را در عراق هدف قرار دهد. معنای انحلال حشدالشعبی، ایجاد یک خلأ امنیتی است که عناصر تروریست از آن برای نفوذ به خاک عراق سوءاستفاده کنند. آمریکایی‌ها همواره از این تاکتیک برای بحران‌زایی با هدف تحقق نقشه‌های خود در عراق استفاده می‌کنند.»
واکنش فالح الفیاض و السودانی به توطئه انحلال حشدالشعبی
فالح الفیاض به تازگی در مراسم سالگر شهادت سردار سلیمانی و ابومهدی، درباره انحلال سازمان تحت امر خود با تأکید بر نقش وحدت‌بخش و تبعیت حشدالشعبی از مرجعیت عنوان کرد: «بسیج مردمی عراق یک نهاد رسمی و تحت اوامر فرمانده کل نیروهای مسلح است.» محمد شیاع السودانی نخست‌وزیر عراق نیز به تازگی اعلام کرد هیچ شرط یا دستوری برای انحلال حشدالعشبی وجود ندارد.
پشت‌صحنه فشارها برای انحلال حشدالشعبی
در پشت صحنه انحلال حشدالشعبی همانگونه که اشاره شد یقینا طراحی آمریکا وجود دارد. آمریکایی‌ها با نگاه به تحولات منطقه و براساس تحلیل خود از تضعیف گروه‌های مقاومت و کاهش توان این محور، درصدد نابودی و دفع خطر این گروه‌ها برای منافع خود و اسرائیل هستند. بر این اساس پس از آتش‌بس در لبنان و سقوط اسد به‌عنوان پشتیبان محور مقاومت، حشدالشعبی و انصارالله یمن دو مانع بزرگ آمریکا و اسرائیل هستند که سناریوی تضعیف آنان به‌صورت دومینووار و در راستای تحقق نظم تازه مورد نظر نتانیاهو برای منطقه، طراحی شده است. خبرسازی در رابطه با مداخله حشدالشعبی در تحولات سوریه و بیانیه تازه مقتدی صدر را می‌توان تکمیل‌کننده همین سناریو دانست. توان امنیتی و ایضا فعالیت‌های اجتماعی حشدالشعبی و نقش آن در خنثی‌کردن فتنه‌های داخلی همچون ماجرای جوکرها در سال 2019 و حملات خشن اغتشاشگران به دفاتر این گروه نشان داد حشدالشعبی از یک نیروی نظامی محض به یک سازمان تأثیرگذار و توازن بخش در عرصه داخلی پیچیده عراق بدل شده است. مخالفت مقتدی صدر با حشدالشعبی از منظر رقابت داخلی نیز قابل تحلیل است. صدر احتمالا محوریت یافتن و تثبیت حشد را کاهش‌دهنده نفوذ خود در میان شیعیان و به ضرر طیف خود می‌داند. صدر خواسته یا ناخواسته در پروژه آمریکا بازی می‌کند و تأکید و اصرار ویژه او بر انحلال حشد در مقطع کنونی جز تکمیل پازل آمریکا نتیجه دیگری ندارد.
ارتباط سفر السودانی با انحلال حشدالشعبی
برخی تحلیل‌گران گمانه‌هایی در رابطه با دستور کار سفر السودانی به تهران در هفته جاری مطرح کرده‌اند. به‌گفته برخی منابع، یکی از محورهای این سفر رایزنی سودانی با مقامات ایران برای انحلال حشدالشعبی است هرچند این مسئله با حمایت اخیر او از حشد در تناقض است و در داخل کشورمان نیز تأیید نشده است.