اسدالله علم، وزیر دربار و از نزدیکترین چهرهها به محمدرضا شاه، تنها رجل سیاسی دوران پهلوی دوم است که خاطرات خود از ١٠ سال همنشینی نزدیک با شخص شاه و خاندان پهلوی را مکتوب کرده است. این تقریرات در ٧ جلد تحت عنوان «یادداشتهای علم» به چاپ رسیدهاند و ما در این ستون به تناوب این یادداشتها را مرور میکنیم.
مخدوم بیعنایت و ظنین!
ناهار شرفیاب شدم. عرایضی کردم توشیحاتی فرمودند و نامهها ارسال شد. بعد از ناهار مذاکرهای پیش آمد که حاکی از سوءظن شاه بود. خیلی بر من گران آمد. تعجب کردم و تعجب میکنم که چهطور هنوز به صمیمیت من گاهگاه ممکن است شک ببرند. این ناشی از وضع روحی خودشان و زندگی زیردست یک پدر مقتدر و ظنین است. به هر صورت جداً ناراحت و گلهمند شدم. امشب بسیار ناراحت هستم بهطوری که تمام شب در مهمانی والاحضرت شهناز به مناسبت آخرین دوره فیلمهای کودکان، خیلی بد گذشت. حالا ساعت یک صبح با کمال ناراحتی میخوابم.46.8.19
رای مسئولانه بهنفع اسرائیل
گزارشی از روزنامه تایمز عرض کردم و به عرض رساندم که واقعاً حیف است کشور ایران هم مثل کشورهای غیر مسئول به این صورت به نفع اعراب فلسطینی و ضرر اسرائیل رأی بدهد. قبول فرمودند. فوری به وزیرخارجه تلفن فرمودند. ولی او عرض کرد دیشب ما به نفع فلسطینیها رأی دادیم. فرمودند: «آخر ما جزو کشورهای مسئول هستیم و نباید دنبال میل و هوی و هوس برویم.» عرض کرد خودتان قبلاً اجازه فرموده بودید. فرمودند: «پس در جراید توضیح بدهید که عقیده ما این نبوده، فقط محض خاطر اعراب رأی دادهایم.» من میخواستم عرض کنم مکرر عرض کردهام که باید در مسائل داخلی و خارجی و اقتصادی مشاورینی در دربار باشند که مسائل را قبلاً مطالعه کنند و نتیجه به عرض برسد. آنوقت هر طور قضاوت فرمودید، دیگر بسته به امر شاهنشاه است. اما فرمودهاید این کار زود و بیمورد است و دولت در دولت میشود. حال آن که چنین نیست. در کاخ سفید هم عیناً هم طراز دولتیها، مشاور مخصوص رئیسجمهوری وجود دارد و هیچ هم دولت در دولت نمیشود. دیدم این مطلب را مکرر در مکرر عرض کردهام و قبول نفرمودهاند. حالا امروز که شاهنشاه سرخوش هستند چرا عرض بیفایدهام را تکرار کنم. ولی حدس میزنم که شاهنشاه سِر ضمیر من را خواندند.54.8.20
کسر بودجه کمرشکن دولت
باز هم درخصوص این که اگر پول به دانشگاهها نرسد موضوع انقلاب آموزشی که اعلام فرمودهاید نقش بر آب است، عرض کردم. فرمودند: «پولی که برای این کار قرار بود از سازمان شاهنشاهی برای دولت قرض کنید چه شد؟» عرض کردم پولهای خودشان را به کار انداختهاند و موجودی ندارند. فرمودند: «دولت بدهد.» عرض کردم، پول ندارد، تازه در اهواز نخستوزیر (هویدا) به من میگفت۴۸۰۰ میلیون کسر بودجه امسال است، بودجه عمرانی و غیر عمرانی. شاهنشاه فوقالعاده ناراحت شدند ولی چیزی نفرمودند. 48.8.17