[راضیه زرگری/ فرشته کیانی] با آغاز سال 2025 میلادی، بازار پیش‌بینی‌ها درباره چشم‌انداز آن داغ است؛ از سرنوشت درگیری‌ها در جهان تا اوضاع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی. اسرائیل همچنان آتش جنگ را در غزه شعله‌ور نگه داشته و چشم‌انداز آتش‌بس تاریک است. اندیشکده‌ها از احتمال بی‌ثباتی سوریه و تشدید چرخه درگیری با ورود حاکمان جدید می‌گویند و از اروپایی که در سال جدید و در سایه ریاست‌جمهوری ترامپ، بر امنیت و اقتصادش متمرکز خواهد شد. شکست سیاست‌های غرب در جنگ اوکراین و افزایش گرسنگی جهانی از دیگر پیش‌بینی‌ها برای سال 2025 است.... در مطلب پیش رو از نگاه اندیشکده انگلیسی «چتم‌هاوس» و «رویترز» به سال پیش روی میلادی بهره گرفته شده است.
خاورمیانه: تداوم حمایت غرب از اسرائیل؛ بی‌ثباتی در سوریه
بعید است پایان‌دادن به درگیری خاورمیانه بر برنامه سیاست خارجی ترامپ در سال 2025 سایه بیندازد. با این‌حال، دولت آینده آمریکا استراتژی منطقه‌ای خود را حول دو ستون امنیت اسرائیل و مهار ایران تثبیت خواهد کرد. ترامپ حتی اگر از نتانیاهو بخواهد عملیات نظامی خود در غزه و لبنان را به دنبال آتش‌بس کاهش دهد، حمایت قاطع خود را از اسرائیل حفظ می‌کند و به اولویت‌بندی نیازهای امنیتی آن ادامه می‌دهد. این رویکرد هیچ راه حل سیاسی‌ای که به موضوع تعیین سرنوشت فلسطینی‌ها بپردازد، ایجاد نخواهد کرد. در عین حال، دولت آمریکا به دنبال گفت‌وگوهای بلندمدت با عربستان درباره توافق دفاعی با هدف تقویت یکپارچگی امنیت منطقه‌ای در میان شرکای آمریکا خواهد بود. این توافق مشروط به عادی‌سازی عربستان و اسرائیل و از دیدگاه ریاض نیز مستلزم حمایت از تشکیل کشور فلسطین است. ترامپ همچنین سیگنال‌هایی فرستاده مبنی بر اینکه قصد دارد به تحریم‌ها و فشار حداکثری که سال ۲۰۱۸ پس از خروج از توافق هسته‌ای(برجام) علیه تهران اعمال کرد، بازگردد. هدف احتمالی این رویکرد حمایت از تغییر حاکمیت در تهران -که هدف اپوزیسیون خارج از کشور است- نیست، بلکه انجام مذاکرات جدید درباره برنامه هسته‌ای ایران است. با سقوط سریع و غیرمنتظره بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، در ماه دسامبر، وضعیت انتقال و تغییر سیاسی پیش رو نامعلوم است و بدون تعامل هماهنگ و فرایندهای دیپلماتیک، احتمالا به جای تشویق به ثبات بیشتر منطقه، چرخه درگیری را تشدید خواهد کرد.
سیاست غرب، اوکراین و جهان غرب را مغلوب روسیه می‌کند
سیاست غرب برای نگه‌داشتن اوکراین در جنگ، به جای کمک به پیروزی، این کشور و در نتیجه جهان غرب را به آستانه شکست از روسیه خواهد رساند. کاهش کمک‌های نظامی، جسور شدن روسیه و ادامه غیبت رهبری در غرب به این معنی است که اوضاع برای اوکراین در سال 2025 بدتر خواهد شد. قابل توجه است که هیچ رهبر غربی فراتر از کشورهای خط مقدم، خواستار پیروزی اوکراین نشده است. این باور در میان رهبران غربی که اوکراین نمی‌تواند در این جنگ پیروز شود، احتمالا در سال 2025 فراگیرتر خواهد شد و چرخه کاهش حمایت و تلفات نظامی بیشتر را تغذیه خواهد کرد. خستگی کشورهای کمک‌کننده غربی و پیروزی‌های روسیه، بزرگ‌ترین تهدید برای اوکراین در سال 2025 است. با این‌حال، اگرچه روسیه در ماه‌های اخیر پیشرفت‌های نظامی در اوکراین داشته، اما تحت فشار است، به‌ویژه از نظر مالی. برخی اقتصاددانان می‌گویند که پوتین فقط 12 تا 18 ماه فرصت دارد تا قبل از اتخاذ تصمیمات سخت داخلی، این مسیر را ادامه دهد.
307 میلیون گرسنه در سال 2025 با کوتاهی کشورهای ثروتمند
این یک معادله ساده، اما بی‌رحمانه است: گرسنگی جهانی رو به افزایش است، در حالی که میزان پولی که کشورهای ثروتمند جهان برای کمک‌های بشردوستانه به سازمان ملل می‌دهند، در حال کاهش است. به گزارش «رویترز»، سازمان ملل می‌گوید در بهترین حالت، می‌تواند پول کافی برای کمک به حدود 60 درصد از 307 میلیون نفری که پیش‌بینی می‌شود در سال آینده به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند، جمع‌آوری کند. این بدان معناست که حداقل 117 میلیون نفر در سال 2025 غذا یا کمک‌های دیگر دریافت نخواهند کرد. سازمان ملل همچنین با جمع‌آوری 46 درصد از 49.6 میلیارد دلاری که برای کمک‌های بشردوستانه در سراسر جهان به دنبال آن بود، سال 2024 را به پایان برد. این دومین سال متوالی است که این سازمان کمتر از نیمی از آنچه را به دنبال آن بود، تهیه کرد. این کمبود، آژانس‌های بشردوستانه را مجبور به اتخاذ تصمیمات دردناکی کرده، مانند کاهش جیره برای گرسنگان و کاهش تعداد افراد واجد شرایط برای کمک. فشارهای مالی و تغییر سیاست داخلی، تصمیم برخی کشورهای ثروتمند را درباره میزان کمک، تغییر می‌دهد. از جمله آلمان که کابینه‌اش کاهش یک‌میلیارد دلاری در کمک‌های بشردوستانه را برای سال 2025 توصیه کرده است. آژانس‌های امدادی هم از کاهش احتمالی کمک‌های مالی آمریکا پس از روی کار آمدن ترامپ بیم دارند. از سوی دیگر، چین و هند، در میان پنج اقتصاد برتر جهان، کمتر از یک درصد از کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل را تامین می‌کنند.
اروپا؛ از نگرانی‌های امنیتی و اقتصادی تا تزلزل رهبری در اتحادیه
انتخابات بوندستاگ(مجلس فدرال آلمان) آلمان 23 فوریه، سیاست اروپا را در سال 2025 شکل خواهد داد. این انتخابات که به دنبال فروپاشی دولت ائتلافی و انحلال پارلمان، برگزار می‌شود، باید حیات تازه‌ای برای رهبری سیاسی آلمان به ارمغان آورد. اقتصاد آلمان -بزرگ‌ترین اقتصاد اتحادیه اروپا- برای دومین سال متوالی در سال 2024 منقبض شد و ستون فقرات سنتی اقتصاد این کشور، صنعت خودرو، با چالش مواجه است. دولت جدید باید با این مسائل مقابله و انگیزه جدیدی برای رهبری اتحادیه اروپا و حمایت بیشتر از اوکراین ایجاد کند. فراتر از آلمان، انتظار می‌رود کمیسیون جدید اروپا اوایل سال 2025، گزارشی درباره دفاع منتشر کند تا رویکردی هماهنگ‌تر و یکپارچه‌تر برای امنیت اروپا اتخاذ شود. ناتو مراقب تلاش‌های اتحادیه اروپاست، اما آنها باید با یکدیگر همکاری کنند تا یک پایگاه صنعتی دفاعی قوی‌تر در اروپا ایجاد کنند، به‌ویژه با توجه به انتخاب مجدد دونالد ترامپ و تعهد متزلزل او به امنیت فراآتلانتیک. امنیت اقتصادی اولویت کمیسیون اروپاست، بنابراین اتحادیه اروپا در سال 2025 این استراتژی را دوچندان خواهد کرد، زیرا به دنبال محافظت از خود در برابر تأثیر تنش‌های تجاری آمریکا و چین با روی کار آمدن دوباره ترامپ است.
برنامه ترامپ؛ توافق زمین در برابر صلح با روسیه و معامله بزرگ با پکن
هنگامی که دونالد ترامپ در تاریخ 20 ژانویه تحلیف شود، اختیاراتی برای انتخاب های خاص خواهد داشت؛ در صدر این فهرست روابط پرتنش و ژئوپلیتیک آمریکا با روسیه و چین قرار دارد. در مورد اول، سوال این خواهد بود که با روسیه و ولادیمیر پوتین در چه زمینی بازی کند؟ موضع آمریکا در قبال اوکراین از همین جا ناشی می شود. پیش‌بینی می‌شود که ترامپ یک توافق زمین در برابر صلح را با اوکراین پیش ببرد، اما باید دید آیا او مانند بسیاری از روسای جمهور در اولین سال ریاست‌جمهوری‌اش تلاش می‌کند تا روابط با روسیه را از سر بگیرد، یا از اهرم فشار برای مذاکرات راهبردی و برای طرحی برای پیگیری امنیت اروپا استفاده می‌کند. رابطه با چین ممکن است در ضرورت کمتری ترسیم شود؛ اما برای آمریکا، اقتصاد جهانی و ثبات بین‌المللی، این رابطه مهم‌تر است. آیا ترامپ تهدید خود مبنی بر اعمال تعرفه‌های اضافی بر واردات چین را دنبال خواهد کرد و به دفاع از تایوان متمایل خواهد شد یا اینکه در یک معامله بزرگ برای تضمین توافق در اوکراین، در ازای کاهش تعهد آمریکا به تایوان، تلاش خواهد کرد که قدرت نفوذ چین را در شراکت با روسیه کمتر کند؟ چنین توافقی می‌تواند روابط بین چین، روسیه و آمریکا را در جایگاه بهتر اما با هزینه بالاتری قرار دهد. با توجه به ژئوپلیتیک فعلی، هرگونه آرامش احتمالا زودگذر خواهد بود.
آسیا و اقیانوسیه: منتظر رویکرد چین در برابر جنگ تعرفه‌ها
بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، در سال 2025 بر فراز آسیا ظاهر خواهد شد. زیرا رهبران منطقه به این فکر می‌کنند که او تا چه اندازه جنگ تجاری مجدد با چین را دنبال خواهد کرد و دولت غیرقابل پیش‌بینی او چه تاثیری بر نقاط بحرانی کلیدی دریای چین جنوبی، تایوان و کره شمالی خواهد داشت؛ ترامپ با گذر از میان معامله و تقابل، می‌تواند تنش‌های موجود با پکن را بر سر تایوان و دریای چین جنوبی تشدید کند یا به همان اندازه، شرکا و متحدان آمریکا در آسیا را بفروشد. در حالی که کره جنوبی در حال تجربه فروپاشی داخلی است، چالش کره شمالی در حال تشدید است. کیم جونگ اون بیش از هر زمان دیگری متخاصم به نظر می رسد و هزاران سرباز وفادار خود را برای جنگ برای روسیه علیه اوکراین می فرستد و در عین حال در داخل کشور سلاح های هسته ای تولید می کند. به نظر می رسد با پیشنهاد ترامپ که ممکن است توافق صلح اوکراین با پوتین را دنبال کند، ارتباط بین ایالات متحده، چین، روسیه، کره شمالی و اروپا بیشتر مورد توجه قرار خواهد گرفت. از نظر اقتصادی، سرمایه گذاران و دولت‌ها منتظر تعرفه‌های پیشنهادی ترامپ بر چین و پاسخ پکن و دیگر کشورهای وابسته به تجارت منطقه هستند.
فرصتی برای هوش مصنوعی عادلانه‌تر
در سال 2025، با توجه به اینکه کشورها نیاز فوری به افزایش همکاری‌های بین‌المللی را در کنار تنش‌های ژئوپلیتیکی فزاینده متعادل می‌کنند، اقدامات بر روی حکمرانی جهانی هوش مصنوعی متمرکز خواهد شد. در ماه فوریه، دولت‌ها، شرکت‌های فناوری، دانشمندان و کارشناسان در پاریس گرد هم می‌آیند تا در مورد چگونگی ایجاد هوش مصنوعی «منافع عمومی» در نشست AI Action Summit بحث کنند. انتظار می‌رود ریاست G7 کانادا که از ژانویه آغاز می‌شود، بر روی یک رویکرد مشترک فناوری نوظهور تمرکز کند، که می‌تواند تلاش‌های G7 و OECD را برای پیشبرد توسعه هوش مصنوعی ایمن، مطمئن و قابل اعتماد افزایش دهد. اما فراتر از کنفرانس‌های سطح بالا، تلاش‌های دیگری برای تقویت حکمرانی هوش مصنوعی سرعت خواهد گرفت. در طول سال 2025، اجرای پیمان جهانی دیجیتال سازمان ملل متحد و طرح پیشنهادی برای حکمرانی هوش مصنوعی می‌تواند فرصتی برای قدرت‌های نوظهور در جهت بازنویسی قوانین و کسب نفوذ بیشتر فراهم کند.
اقتصاد جهانی: آیا ترامپ به پمپاژ تورم ضربه می‌زند؟
انتخاب‌های سیاستی که دونالد ترامپ به عنوان دومین دوره ریاست‌جمهوری آمریکا انجام می‌دهد، احتمالاً بر چشم‌انداز اقتصاد جهانی در ۱۲ ماه آینده تسلط خواهد داشت. اگر او تهدید مبارزات انتخاباتی خود مبنی بر اعمال تعرفه های 10 تا 20 درصدی بر واردات از کشورهای دیگر - و 60 درصدی بر واردات چینی - را دنبال کند، بقیه جهان باید تصمیم بگیرند که آیا با تعرفه های خود مقابله کنند یا به دنبال مذاکره برای یک معامله با آمریکا باشند و یا به احتمال زیاد ترکیبی از هر دو. همراه با اخراج میلیون‌ها مهاجر غیرقانونی و سیاست مالی انبساطی ترامپ، این امر می‌تواند منجر به افزایش مجدد تورم آمریکا در سال آینده شود. نحوه واکنش فدرال رزرو هم برای بازارهای مالی داخلی و هم برای دلار بسیار مهم است. همچنین به نظر می‌رسد که ترامپ بسیار بیشتر از دولت بایدن و اکثر کشورها طرفدار ارزهای دیجیتال خصوصی است. اگر این امر با فشار برای مقررات زدایی از خدمات مالی به ویژه لغو اصلاحات اجرا شده پس از بحران مالی جهانی ، همراه شود، می‌تواند سایر کشورها را مجبور کند تا اقداماتی را برای محافظت از سیستم‌های مالی خود انجام دهند.