[مریم رضاخواه] ایران یکی از بالاترین آمارهای سوختگی در جهان را دارد؛ بر اساس آمارهای رسمی، ایران سالانه شاهد بیش از 150هزار حادثه سوختگی است که منجر به بستری شدن حدود ۳۰ هزار نفر در مراکز درمانی و فوت سالانه حدود ۳ هزار نفر می‌شود. به طوری که شیوع این نوع حوادث در کشور ۸ برابر میانگین جهانی گزارش شده است. این مسئله نه تنها آسیب‌های جسمی و روانی عمیقی برای قربانیان و خانواده‌هایشان به همراه دارد، بلکه هزینه‌های اقتصادی سنگینی نیز بر نظام سلامت تحمیل می‌کند. درصد زیادی از این موارد به آسیب‌های جدی یا حتی مرگ منجر می‌شود. بسیاری از این حوادث در خانه یا محیط کار رخ می‌دهند و کودکان و زنان خانه‌دار از جمله گروه‌های پرخطر محسوب می‌شوند.
اما این سوال مطرح می شود که چه عواملی سبب شیوع بالای سوختگی در ایران می شود و اقدامات درمانی و بیمه ای بیماران سوختگی در کشور به چه صورت است؟
عوامل فرهنگی و اجتماعی
جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش نشانی کشور،عوامل فرهنگی و اجتماعی را در آمار بالای سوختگی در کشور دخیل می داند و به «شهروند» می گوید: «یکی از دلایل اصلی سوختگی در ایران، شیوه‌های نامناسب استفاده از انرژی و مواد سوختی است. به‌ویژه در مناطق روستایی و حاشیه‌نشین، همچنان از سوخت‌های سنتی مانند نفت و گازوئیل استفاده می‌شود که خطر بالایی دارند. همچنین عدم آگاهی از اصول ایمنی در خانه و محیط کار باعث افزایش خطر حوادث سوختگی می‌شود.»
اواضافه می‌کند: «کودکان اغلب به دلیل بی‌توجهی والدین قربانی سوختگی می‌شوند. استفاده از وسایل گرمایشی غیرایمن، آشپزی در حضور کودکان یا نگهداری مواد قابل اشتعال در دسترس، از جمله رفتارهای پرخطری است که در فرهنگ عمومی ما نهادینه شده است.»
زیرساخت‌های نامناسب
جلال ملکی معتقد است که دومین عامل سوختگی در کشور زیرساخت های نامناسب است.« بسیاری از خانه‌ها و ساختمان‌ها در ایران، فاقد زیرساخت‌های استاندارد هستند. استفاده از وسایل گرمایشی غیرایمن، کابل‌های برق فرسوده و نبود سیستم‌های هشداردهنده، خطر حوادث سوختگی را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. همچنین بسیاری از خانواده‌ها به دلیل محدودیت‌های مالی قادر به تهیه وسایل ایمن گرمایشی یا ارتقای ایمنی خانه‌های خود نیستند. همچنین در کارگاه‌ها و محیط‌های صنعتی کوچک، عدم رعایت استانداردهای ایمنی به دلیل هزینه‌های بالا، به حوادث متعدد منجر می‌شود.
مشکلات درمان و بازتوانی مصدومان سوختگی
محمدجواد فاطمی، رئیس انجمن حمایت از بیماران سوختگی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در درمان سوختگی را، کمبود مراکز تخصصی درمان سوختگی می داند. او به «شهروند» می گوید: « به دلیل اهمیت این موضوع، روز اول دی‌ماه به عنوان روز ملی پیشگیری از سوختگی معرفی شده و امیدواریم فرهنگ مردم در این زمینه تغییر کند. سوختگی به عنوان یک حادثه قابل پیشگیری مطرح شده و ضعف فرهنگ پیشگیری از حوادث و بیماری‌ها در کشور مورد انتقاد است. بیشتر مراکز موجود نیز از نظر تجهیزات و کادر درمان با مشکلات جدی مواجه هستند. درمان سوختگی یک فرآیند طولانی و هزینه‌بر است و بسیاری از بیماران از نظر مالی توانایی ادامه درمان را ندارند.» او به اهمیت حمایت‌های روانی اشاره می‌کند: «سوختگی، علاوه بر آسیب جسمی، اثرات روحی شدیدی دارد. قربانیان اغلب دچار افسردگی، انزوا و کاهش کیفیت زندگی می‌شوند. متأسفانه،خدمات مشاوره روانی به اندازه کافی در دسترس نیست.»
فاطمی چالش‌ها و مشکلات سوختگی را به سه قسمت تقسیم‌بندی می کند. «پیشگیری، امکانات استاندارد و فرهنگسازی سه ضلع مهم مثلث مشکلات سوختگی در کشور است که سبب می شود میزان سوختگی در کشور ما بسیار بالا باشد. قانون‌گذاری به اندازه کافی برای پیشگیری وجود ندارد. با کمبود امکانات استانداردسازی شده هم مواجه هستیم. از طرفی فرهنگسازی درستی نیز در این زمینه برای مردم صورت نگرفته و فرهنگ پیشگیری از سوختگی وجود ندارد.»
او می گوید: « آمارسوختگی در کشور ما ۸ برابر آمار جهانی است البته که آمار درمورد سوختگی خیلی دقیق نیست و به شکل تقریبی اعلام می‌شود اما بیش از 150 هزار نفر در سال می‌سوزند که از این تعداد حدود ۳۰ هزار نفر کارشان به بستری شدن در بیمارستان می‌رسد که 3 هزار نفر جانشان را از دست می دهند و 27 هزار نفر از بیمارستان با درجاتی از کار افتادگی یا معلولیت مرخص می شوند.»
او به نقش دولت در ایجاد زیرساخت‌ها و استانداردسازی اماکن عمومی، به ویژه در مدارس و بیمارستان‌ها، اشاره می‌کند و بر لزوم نظارت بیشتر دولت بر این اماکن تأکید دارد.
رئیس انجمن حمایت از بیماران سوختگی به چالش های درمان سوختگی در کشور اشاره می کند و می گوید: «بودجه در این زمینه کافی نیست. اعتبارات بیشتری باید برای این بخش تخصیص پیدا کند. تخت‌های سوختگی کشور کم است. بیمارستان های تخصصی درمان سوختگی محدود هستند و بیمارستان‌هایی که وجود دارند امکانات استانداردی ندارند. آخرین بیمارستان سوختگی که در تهران تاسیس شده است مربوط به سال41 است یعنی بیش از 60 سال پیش و هیچ بیمارستان خصوصی‌ای در این زمینه وجود ندارد. در سال‌های اخیر، بیماران مبتلا به سوختگی با مشکلات متعددی مواجه بوده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به کمبود پانسمان‌های تخصصی و عدم پوشش بیمه‌ای مناسب اشاره کرد. بیمارستان‌ها با کمبود پانسمان‌های نوین مواجه هستند که این مسئله می‌تواند به افزایش عوارض و حتی مرگ‌ومیر بیماران منجر شود. با وجود پوشش بیمه‌ای برای درمان‌های حاد سوختگی، بیماران در مواجهه با هزینه‌های جراحی‌های ترمیمی و پلاستیک با چالش‌هایی روبه‌رو هستند. بیمه‌های پایه تنها بخشی از هزینه‌های درمان سوختگی را پوشش می‌دهند و بسیاری از پانسمان‌های جدید و خدمات پس از سوختگی تحت پوشش بیمه نیستند.این امر باعث می‌شود بیماران، به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار، نتوانند هزینه‌های بالای درمان را تأمین کنند. با توجه به این مشکلات، برخی اقدامات برای بهبود وضعیت بیماران سوختگی در کشور انجام شده است. به‌عنوان مثال، تلاش‌هایی برای افزایش تعداد تخت‌های سوختگی و بهبود پوشش بیمه‌ای صورت گرفته است اما نیازمند برنامه‌ریزی‌های جامع‌تر و تخصیص منابع بیشتر است.»اوبه ضرورت تشکیل تیم‌های پزشکی متشکل از تخصص‌های مختلف برای درمان بیماران سوختگی اشاره می کند و می‌گوید که این تیم‌ها در بیمارستان‌ها وجود ندارند، که منجر به افزایش مرگ و میر بیماران می‌شود.
فاطمی همچنین بر لزوم سرمایه‌گذاری در پیشگیری از سوختگی تأکید می کند:
« هر ریال سرمایه‌گذاری در این زمینه می‌تواند ۳۰ برابر سوددهی داشته باشد. اما چون این موضوع زمان بر است سرمایه گذاری انجام نمی شود.»
بیماران سوختگی با چهار چالش مهم فقر، مشکلات جسمی چسبندگی، خارش، اسکار، درد، نازیبا شدن قسمت‌های سوخته، مشکلات روحی و افسردگی به واسطه بیماری و ایزوله شدن و مشکلات اجتماعی روبرو هستند. وقتی یک کودک دچار سوختگی می‌شود، سال‌های بیشتری با سوختگی مواجه است و اگر فوت کند سال‌های بیشتری از عمر مفید یک انسان می‌شود.
راهکار چیست؟
فاطمی یکی از راهکارهایی که می تواند به کاهش سوختگی در کشور کمک کند، ارتقای آگاهی عمومی می داند.«افزایش آموزش‌های ایمنی در مدارس، رسانه‌ها و برنامه‌های محلی می‌تواند نقش مهمی در کاهش حوادث داشته باشد. آموزش نحوه استفاده صحیح از وسایل گرمایشی، نگهداری مواد سوختی و واکنش سریع در برابر آتش‌سوزی باید در اولویت باشد.» او معتقد است که برای پایین آمدن آمار سوختگی در کشور، زیرساخت‌ها نیز باید بهبود پیدا کنند. «استانداردسازی وسایل گرمایشی و برقی، افزایش نظارت بر ساختمان‌ها و محیط‌های کاری و ایجاد مراکز مجهز درمانی برای سوختگی باید به‌عنوان اقدامات اساسی در دستور کار دولت قرار گیرد.»
آمار سوختگی در کشور یک زنگ خطر است
آمار بالای سوختگی در ایران، زنگ خطری جدی برای مسئولان و جامعه است. این مشکل، تنها یک مسئله پزشکی نیست، بلکه نیازمند رویکردی جامع است که عوامل فرهنگی، اقتصادی و زیرساختی را در بر می گیرد. با برنامه‌ریزی مناسب و همت ملی، می‌توان از بسیاری از این حوادث پیشگیری کرد و کیفیت زندگی افراد را بهبود بخشید.