در روزهایی که نیروگاه‌های برق ایران به سبب نداشتن سوخت کافی و برای جلوگیری از سوزاندن مازوت خاموش می‌شوند تا مثل سال‌های جنگ خاموشی‌های گسترده نصیب مردم ایران شود، به‌گفته مقام‌های مسئول، در ایران روزانه ۲۰ میلیون لیتر سوخت از کشور قاچاق می‌شود و به کشورهای همسایه می‌رود. این قاچاق‌ها از سه استان بوشهر با کمترین سهم و هرمزگان و سیستان و بلوچستان با بیشترین سهم صورت می‌گیرد. بزرگی عدد قاچاق روزانه و قاچاق ماهانه و محدود بودن آن به چند استان و شهر مشخص این سؤال را پدید می‌آورد که چرا نمی‌توان با قاچاق سوخت مبارزه کرد؟ آیا نشدنی است یا نخواستنی؟
دیروز فیلمی منتشر شد که رئیس‌جمهور در بازدید از سازمان برنامه و بودجه گفته است چگونه روزانه ۲۰ میلیون لیتر سوخت گم می‌شود درحالی‌که تولید‌کننده و عرضه‌کننده خودمان هستیم. باید برای این سرقت مرا دار بزنند. عین این در آب و برق و گاز و همه‌‌چیز است.
قاچاق سوخت در ایران چگونه انجام می‌شود؟
بنا به تحقیقات صورت‌گرفته، می‌توان گفت که تانکرهای قاچاق در ایران با سه شیوه عمده در حال جابه‌جایی سوخت قاچاق هستند. مسیر اول استفاده از حواله‌های جعلی است. شیوه دوم قاچاق سوخت، استفاده از «حواله دوبل» است. حواله دوبل حواله‌ای است که یک بار در جریان تحویل قانونی بار استفاده، ولی مهر نمی‌شود. به این ترتیب که سوخت تحویل نیروگاه یا جایگاه سوخت می‌شود اما با پرداخت اندک پولی از مهر کردن حواله جلوگیری می‌شود تا در جابه‌جایی‌های بعدی از آن استفاده شود. سومین شیوه هم حمل محصول بدون حواله یا همان « اوکی گیری» در میانه راه و مرزهاست که این هر سه مورد نیازمند نظارت و بازرسی و توبیخ است. البته قسمتی از قاچاق سوخت نیز به کارت‌های سوخت بازمی‌گردد.
کارت بانکی منجی می‌شود؟
بخشی از کارت سوخت‌هایی که مورد استفاده قرار نمی‌گیرند به شهرهای مرزی منتقل شده و منجر به قاچاق سوخت می‌شوند؛ اما به‌گفته متولیان طرح حذف کارت سوخت، چون سهمیه روی کارت بانکی افراد اعمال می‌شود با جاگزینی کارت بانکی به جای کارت سوخت، امکان چنین تخلفی از بین می‌رود.
مجلس شورای اسلامی درجریان بررسی لایحه بودجه سال 1404درمصوبه‌ای وزارت نفت را مکلف کرد تا با همکاری بانک مرکزی، سهمیه سوخت خودرو‌ها را از کارت سوخت آنها به کارت بانکی صاحبان خودرو منتقل کند.
طرح کارت بانکی به جای کارت سوخت از کجا آمد؟
طرح جایگزینی کارت بانکی به جای کارت سوخت طرحی است که پیش از این و در سال 97 توسط آذری جهرمی، وزیرارتباطات دولت دوازدهم، مطرح شده بود. در آن زمان آذری جهرمی از تلاش برای اجرای این طرح خبر داده و گفته بود که برای کاهش هزینه‌ها و جلوگیری از قاچاق سوخت، شارژ سهمیه ماهانه روی کارت‌های بانکی انجام شود. این طرح هر چند تا پای اجرایی شدن هم پیش رفت اما در نهایت مسکوت ماند.
به‌طور کلی، جمع‌آوری کارت‌های سوخت می‌تواند به بهبود مدیریت منابع انرژی کمک کند، اما نیاز به برنامه‌ریزی و نظارت دقیق دارد تا معایب آن کاهش یابد.
حالا باید دید با توجه به تکلیف مجلس مبنی بر اجرایی‌سازی سهمیه بنزین در کارت بانکی، این امر در سال ۱۴۰۴ اجرایی خواهد شد و شاهد جمع‌آوری کارت سوخت خواهیم بود یا نه؟
چقدر سوخت قاچاق می‌شود؟
ارزان بودن قیمت سوخت در ایران نسبت به کشورهای همسایه موجب قاچاق گسترده این فراورده‌ها در کشور شده است. جریان قاچاق سوخت در مرزهای کشور سال‌هاست ادامه دارد و روزانه چندین میلیون لیتر از سوخت ایران به کشورهای همسایه قاچاق می‌شود، این موضوع ماه‌های اخیر با پیشتازی میزان مصرف از تولید بنزین به‌ویژه در فصل سرد سال مورد توجه قرار گرفته است.
آمارهای متفاوتی درباره قاچاق سوخت روزانه و ماهانه مطرح می‌شود.
بنابرجدید‌ترین آمار پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، میزان قاچاق سوخت (اعم از بنزین و گازوئیل) به خارج از کشور20تا 40میلیون لیتر در روز است.
همچنین سردار حسین رحیمی، رئیس پلیس امنیت اقتصادی گفت: حجم کشفیات کشور در حوزه قاچاق سوخت حاکی از قاچاق روزانه حدود 20میلیون لیتر نفت‌گاز در کشور است. اما مالک شریعتی عضو کمیسیون انرژی مجلس می‌گوید: 10میلیون لیتر گازوئیل و5میلیون لیتر بنزین قاچاق می‌شود. محمدباقر قالیباف رئیس مجلس هم درباره قاچاق روزانه سوخت در ایران می‌گوید روزانه بین 25تا 30میلیون لیتر فراورده از کشور قاچاق می‌شود که تردید نکنید این قاچاق سازماندهی شده است و مراکز تولید و مصرف‌کننده‌های اصلی، نخستین تهیه‌کننده‌های این قاچاق هستند.
در همین زمینه سردار احمدعلی گودرزی، فرمانده مرزبانی فراجا، میزان سوخت قاچاق کشف‌شده از ابتدای سال 1403تاکنون را بیش از 20میلیون لیتر اعلام کرد که نسبت به‌مدت مشابه در سال گذشته، با افزایش هم روبه‌رو بوده است.