[شهروند] 87 پیش در چنین روزی، برابر ١٧ تیر ١٣١٦ خورشیدی، «پیمان سعدآباد» در کاخ سعدآباد تهران با حضور عنایت‌الله سمیعی وزیر خارجه وقت ایران، ناجی الاصیل وزیر خارجه عراق، فیض محمدخان وزیر خارجه افغانستان و  توفیق رشدی اراس وزیر خارجه ترکیه امضا شد. بر اساس مفاد این پیمان طرفین متعهد می‌شدند از دخالت در امور داخلی یکدیگر بپرهیزند، مرزهای سیاسی را محترم شمارند، از تشکیل گروه‌های مخالف و مخل صلح و اصل حُسن همجواری میان کشورهای امضاکننده ممانعت به عمل آورند و در نهایت از هرگونه تجاوز نظامی نسبت به یکدیگر خودداری کنند. در تابستان گرم ١٣١٦ خورشیدی که پیمان سعدآباد به امضا رسید، حدود 12 ‌سال از سلطنت رضا شاه پهلوی در ایران می‌گذشت، همچنین مصطفی کمال پاشا (آتاترک) در ترکیه، غازی بن فیصل در عراق و محمد ظاهر شاه در افغانستان حکومت می‌کردند.

مقابله با شوروی، کلک همیشگی غرب
ساختن سد دفاعی در برابر نفوذ کمونیسم زمانی یکی از سیاست‌های ثابت غرب بود که این نقشه در منطقه خاورمیانه با انعقاد معاهدات ریز و درشت امنیتی به منصه ظهور رسید. این میان صحنه‌گردانی بریتانیا در به ثمر رسیدن پیمان سعدآباد به وضوح عمق نگرانی لندن از دخالت اتحاد جماهیر شوروی در منطقه خاورمیانه - به‌عنوان حوزه نفوذ انگلستان - را نشان می‌داد. صد البته که که این پیمان نیز همچون بسیاری موارد مشابه فقط روی کاغذ ارزش داشت و وقت عمل که فرا رسید، امضاکنندگان به کمترین تعهدات خود نیز پایبند نماندند. پس از سعدآباد نیز این سیاست ادامه پیدا کرد و این میان «پیمان سنتو» را باید مشهورترین خلف آن قلمداد کرد. معاهده‌ای که هدف آن باز هم مقابله با نفوذ کمونیسم و توسعه‌طلبی اتحاد جماهیر شوروی اعلام شد و در نهایت به همان بی‌خاصیتی سعدآباد بود.

حراج تمامیت ارضی برای خوشایند لندن
تا قبل از امضای پیمان سعدآباد کشورهای ذی‌نفع هر کدام نسبت به هم ادعاهایی داشتند و لازم بود قبل از نشستن پای میز مذاکره اختلافات خود را رفع کنند. این وسط ایران به‌عنوان کشوری که با همه اعضا دارای مرز زمینی بود، مجبور شد امتیازاتی بدهد که کاملاً مخالف منافع ملی‌اش به شمار می‌رفت. واگذاری بخشی از ارتفاعات آرارات در شمال غربی ایران به ترکیه و تصدیق حاکمیت عراق بر اروند رود، بخشی از عقب‌نشینی‌های خیانت‌‌باری بود که پهلوی اول برای خوش خدمتی به انگلستان و زمینه‌سازی انعقاد پیمان سعدآباد انجام داد. کمال آتاترک کمتر از دو سال پس از امضای پیمان سعدآباد درگذشت و غازی بن فیصل پادشاه عراق نیز در همین فاصله طی یک تصادف رانندگی جان باخت. این میان رضا شاه آن‌قدر زنده ماند تا اشغال ایران توسط متفقین و عدم حمایت اعضای پیمان از ایران حتی در لفظ را با چشمان خود ببیند.