[شهروند] هدفگذاری دولت سیزدهم برای توسعه اقتصاد دیجیتال وارد فاز جدیدی شده و با رونمایی رسمی از «ریال دیجیتال» گام مهمی در جهت استفاده از ابزارهای نوین در حوزه تراکنش‌های بانکی برداشته شد.
مطابق اعلام بانک مرکزی، استفاده از «ریال دیجیتال» کارآیی نظارت و جمع‌آوری اطلاعات در حوزه پرداخت را افزایش خواهد داد و در آینده در زمینه دور زدن و خنثی‌سازی تحریم‌های بانکی به کمک اقتصاد ایران خواهد آمد.
ویژگی های مهم ریال دیجیتال
ریال دیجیتال مشابه با اسکناس، تعهد بانک مرکزی به شکل الکترونیکی است که می‌تواند جهت انجام پرداخت‌های عمومی مورد استفاده قرار گیرد. ریال دیجیتال برخلاف سایر انواع پول الکترونیک رایج در کشور که از طریق حساب‌های بانکی و ابزارهای پرداخت متداول همچون کارت بانکی مورد استفاده قرار می‌گیرد، نیاز به تسویه بین بانکی برای انتقال وجوه بین خریدار و فروشنده نداشته و به محض انجام عملیات خرید وجوه دریافتی آن در اختیار فروشنده قرارگرفته و قابل بهره‌برداری است. همچنین به دلیل استفاده از ابزارهای نوین در انجام عملیات پرداخت، پرداخت با این روش در عین افزایش امنیت پرداخت، بسیار ساده‌تر از شیوه‌های رایج پرداخت کارتی صورت می‌پذیرد. لازم به ذکر است، این پروژه در گام نخست، با هدف بسترسازی توسعه اقتصاد دیجیتال در کشور و پاسخ به نیازمندی‌های توسعه‌ای حوزه پرداخت توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران توسعه یافته است. در همین راستا، اهداف مهم دیگری همچون افزایش تاب‌آوری و پایداری در زیرساخت‌های پرداخت کشور، بازآفرینی نقش اسکناس به شکل الکترونیکی در پرداخت‌های خرد کشور، بهبود کارآیی و توسعه ابزارهای پرداخت نوین و مدیریت مخاطرات ناشی از رواج پولهای خصوصی نیز مدنظر بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بوده است.
کم‌اثر کردن تحریم با پیوستن به بلوک‌های CBDC
در این ارتباط، محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی در آیین رونمایی اجرای آزمایشی ریال دیجیتال در جزیره کیش، اظهار کرد: «اعداد و ارقام و شواهد نشان می‌دهد در حوزه بانکداری الکترونیک جزو کشورهای سرآمد دنیا هستیم و کشور در حوزه شمولیت مالی هم توسعه بسیار خوبی داشته؛ به‌طوری‌که در حال حاضر عموم مردم ایران دسترسی به خدمات بانکی از طریق ابزارهای الکترونیک را دارند. این اتفاق بسیار بزرگی است و نتیجه تلاش‌های بخش‌های مختلف و همکاران شبکه بانکی و بانک مرکزی است.»
وی ادامه داد: «حجم اسکناس و مسکوک نسبت به کل نقدینگی در کشور به ۱.۳ درصد رسیده که یکی از کمترین نسبت‌ها در دنیا است. امروزه کمتر کسی و کمتر منطقه‌ای در کشور به اسکناس نیاز پیدا می‌کند و تقریبا در همه جای کشور امکان پرداخت الکترونیک فراهم شده است.»
به گفته فرزین ، ریال دیجیتال، کارایی نظارت و جمع‌آوری اطلاعات در حوزه پرداخت را برای بانک مرکزی افزایش می‌دهد.
وی خاطر نشان کرد: «یکی از روسای بانکی کشورهای عربی به من گفت خیلی تعجب کردم در روستاها هم پوز دارید و از گستردگی خدمات بانکی کشور ما تعجب کرده بود.»
فرزین گفت: «ریال دیجیتال همان اسکناس است، اما دیجیتال بوده و بخشی از پایه پولی به شمار می‌رود. افزایش ریال دیجیتال همانند چاپ پول و اسکناس است و تفاوت‌هایی با حوزه رمزارز‌ها دارد. درواقع شبیه به رمزارز نیست، بلکه همان پول است. البته در حوزه رمزارز‌ها نیز اقداماتی انجام شده که به زودی اعلام می‌شود.»
رئیس کل بانک مرکزی ادامه داد: «از ۱۰۵ کشور که در حوزه مطالعاتی پول دیجیتال بانک مرکزی وارد شده‌اند، ۷۶ کشور در مرحله تحقیقات و ۱۶ کشور در مرحله اثبات مفهوم هستند و مرحله بعدی مرحله آزمایشی است. ما در حال حاضر از مرحله اثبات مفهوم وارد مرحله آزمایشی می‌شویم. سه کشور در دنیا وارد مرحله عملیاتی شده‌اند و به زودی کشور ما هم با تمام شدن مرحله آزمایشی وارد مرحله عملیاتی می‌شود. زیرساخت‌های لازم در جزیره کیش فراهم شده و در حال حاضر از ریال دیجیتال در جزیره کیش استفاده می‌شود. این اقدام توسعه اقتصاد دیجیتال در کشور را بستر سازی می‌کند.»
وی اظهار داشت : «ریال دیجیتال در بستر دفتر کل یا DLT پیاده شده و کارآیی حوزه نظارت بر پرداخت را برای بانک مرکزی افزایش می‌دهد و چون مستقیما به کیف پول افراد واریز می‌شود، عملیات سیاست پولی را نیز تسهیل می‌کند. ریال دیجیتال علاوه بر این ابزاری برای پدافند غیرعامل بشمار می‌رود و همچنین به کاهش آثار تحریم نیز کمک می‌کند. امروزه کشورهای مختلف به سمت تشکیل بلوک‌های CBDC حرکت کرده‌اند و اگر بتوانیم از ریال دیجیتال در حوزه تشکیل بلوک‌های CBDC استفاده کنیم، می‌تواند به کاهش آثار تحریم‌ها کمک کند. همچنین از ریال دیجیتال در طرح ریال آفشور نیز استفاده خواهیم کرد. به زودی ریال آفشور را با روسیه شروع می‌کنیم و در خصوص سایر کشورها نیز تلاش داریم ریال آفشور را عملیاتی کنیم.»
فرزین ادامه داد: «دلیل انتخاب کیش برای عملیاتی کردن ریال دیجیتال این بوده که این منطقه آزاد در حوزه فناوری و تکنولوژی‌ها پیشتاز است و بنابراین بسترها برای توسعه چنین فناوری‌هایی در جزیره کیش فراهم است. در این پروژه از کیو آر کد استفاده می‌شود و گام بعدی حرکت به سمت NFC است. » وی افزود: «طرح بعدی در حوزه توسعه خدمات و فعالیت‌های دیجیتال در بانک مرکزی نیز بحث سامانه‌ها در حوزه ارز و نظارت است. در این دو حوزه از سامانه‌های یکپارچه برخوردار نیستیم، اما در اقداماتی که انجام شده به زودی یک سامانه متمرکز در حوزه نظارت خواهیم داشت تا پیش از اتفاقات بر تخلفات نظارت داشته باشیم و اقدام کنیم. »
پیشتازی ایران در زمینه تراکنش‌های مالی
مهران محرمیان معاون بانک مرکزی در آیین رونمایی اجرای آزمایشی پروژه ریال دیجیتال که در مرحله نخست در جزیره کیش عملیاتی شده است، گفت: «خوشبختانه در گروه برترین کشورهای دنیا در زمینه تراکنش‌های مالی هستیم و ۹۳.۵ درصد از مردم واجد شرایط ایران به شبکه بانکی دسترسی دارند.»
وی گفت: «به صورت میانگین هر ایرانی در روز پنج تراکنش انجام می‌دهد و در سامانه شتاب سالانه ۵۰ میلیارد تراکنش ثبت می‌شود.»
معاون فناوری بانک مرکزی افزود: «با حذف اسکناس از جیب‌های مردم، برخی برای پرداخت‌های خرد خود دچار مشکل می‌شدند و تصمیم برآن شد که به سمت چاپ پول دیجیتال حرکت کنیم.»
محرمیان خاطرنشان کرد: «برای حل مشکلات تراکنش‌های خرد در کشور در مرحله اول تراکنش‌های خرد برای ریال دیجیتال انتخاب شد.»
وی در رابطه با ماهیت ریال دیجیتال گفت: «ریال دیجیتال عملا اسکناس است و همه مولفه‌های اسکناس به غیر از فیزیک اسکناس را دارد و با آن می‌توان در حداکثر فاصله و حداقل زمان تراکنش انجام داد.» به گفته وی، ریال دیجیتال عملا همان اسکناس بوده و تنها فرق آن حذف کاغذ و فیزیک است که با استفاده از آن به راحتی و به سرعت می‌توان خرید یا انتقال وجه انجام داد.