[عبدالباسط انصاری] حدود ده روز قبل بود که خبرگزاری رویترز در گزارشی مدعی شد تروئیکای اروپایی(انگلیس، فرانسه و آلمان) به‌دنبال تدوین پیش‌نویس قطعنامه‌ای ضدایرانی و با هدف اعمال فشار بر ایران هستند تا آن را در نشست بعدی شورای حکام تصویب کنند. 5روز قبل نیز رویترز مدعی شد متن این پیش نویس میان 35عضو شورای حکام توزیع شده است. شامگاه دوشنبه اقدام تروئیکا در این رابطه تأیید شد و منابع رسانه‌ای همچنین از ارائه این پیش‌نویس به دبیرخانه آژانس در وین نیز سخن گفته‌اند تا در نشست فصلی آژانس به رأی گذاشته شود. در این پیش‌نویس ایران متهم به عدم‌همکاری با آژانس شده و تروئیکا خواستار همکاری فوری ایران با آژانس و حل مشکل ورود بازرسان تبعه این کشورها شده‌اند. از سوی مقابل خبرهایی از مخالفت آمریکا با این حرکت شنیده می‌شود که تحلیل‌گران آن را به پرهیز آمریکا از تشدید تنش با ایران به سبب در پیش بودن انتخابات ریاست‌جمهوری 2024در این کشور ارتباط داده‌اند. در ادامه نگاهی به فضاسازی تازه اروپا علیه ایران، متن پیش‌نویس پیشنهادی و گزینه‌های ایران در برابر اروپا خواهیم داشت:

 متن قطعنامه پیشنهادی تروئیکای اروپایی چه می‌گوید؟
متن پیش نویس قطعنامه پیشنهادی تروئیکا از حیث نحوه فضاسازی علیه ایران تفاوت چندان پررنگی با قطعنامه پیشین در آبان 1401نداشته و شاید حتی لحن ملایم‌تری از قطعنامه مذکور دارد. رویترز درباره قطعنامه ضدایرانی پیشنهادی تروئیکا نوشته است: «بریتانیا، فرانسه و آلمان با ارائه پیش‌نویس قطعنامه‌ای در میان ۳۵ عضو شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، خواستار افزایش فشار بر ایران شده‌اند. قطعنامه تازه از ایران می‌خواهد منشأ آثار اورانیوم یافت‌شده در سایت‌های اعلام‌نشده خود را اعلام کرده و همچنین موضوعاتی مانند ممانعت از ورود بازرسان آژانس را توضیح دهد. متن جدید از ایران می‌خواهد در این زمینه بدون تأخیر همکاری کند، ازجمله با اجازه دادن به مأموران آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که درصورت نیاز از سایت‌ها، نمونه‌برداری کنند. در این پیش نویس از ایران خواسته شده که در تصمیم خود بازنگری کرده و بیانیه مشترک مارس ۲۰۲۳ با آژانس را درخصوص همکاری مشترک اجرایی کند. بریتانیا، فرانسه و آلمان که به‌عنوان E3شناخته می‌شوند، با وجود نگرانی‌های آمریکا، بر این قطعنامه پافشاری دارند که این اقدام می‌تواند ایران را با تشدید فعالیت‌های هسته‌ای خود به واکنش سوق دهد، زیرا تهران در گذشته به چنین قطعنامه‌هایی برخورد کرده و اقداماتی را در پاسخ انجام داده است.»(1) کارل هالگارد نماینده نماینده دائم اتحادیه اروپا نزد سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین نیز سخنان مشابهی بیان کرده و درصدد فضاسازی منفی علیه ایران برآمده است.

واکنش ایران، آژانس، روسیه و آمریکا به پیشنهاد تروئیکا
در مقابل فضاسازی تروئیکا علیه ایران، محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان صبح سه‌شنبه در جمع خبرنگاران و در حاشیه سفر به شهرکرد برای بازدید از یک سایت پرتودهی با اشاره به تعهد ایران به عمل کردن مطابق ضوابط پادمانی و ادامه همکاری با آژانس گفت: «در برجام طرفینی ازجمله آمریکا وجود دارد که به تهعدات خود عمل نکرده و هم اجازه همکاری دیگران با ایران را نداده است... ما براساس ماده ۳۶ برجام این حق قانونی را داریم که اگر طرفین به تعهدات خود عمل نکردند ما هم کاهش تعهدات را داشته باشیم. اکنون در فاز کاهش تعهدات هستیم و ملاک برای ما قانون اقدام راهبردی مجلس برای رفع تحریم‌ها است...اگر [شورای حکام] قطعنامه دهند یا فشار سیاسی بیاورند، قطعا عکس‌العمل نشان می‌دهیم.»(2) نمایندگی ایران در سازمان ملل نیز در گزارش مفصلی با اشاره به پرونده‌سازی رژیم صهیونیستی در مسئله دو مکان ادعایی، در مورد گزارشات آژانس نوشته است: «از نظر حقوقی، ارزیابی‌های آژانس در گزارش خود بر پایه اطلاعات غیرموثق و اسناد غیرمعتبر ارائه شده توسط رژیمی صورت می‌گیرد که نه‌تنها دائماً علیه روابط ایران با آژانس توطئه می‌کند، بلکه مرتکب خرابکاری، حمله و تهدید حمله به ایران شده است». این گزارش با اشاره به اینکه ایران هیچ مکان اعلام نشده‌ای ندارد، اسناد آژانس در مورد ورامین و تورقوزآباد را جعلی و غلط خوانده و از ارائه توضیحات مکفی از سوی جمهوری‌اسلامی در این موارد سخن گفته است. همچنین در ادامه گزارش اجازه ندادن ایران به بازرسان سه کشور مزبور را مطابق ماده 9موافقتنامه پادمانی جامع اعلام کرده و در بخش‌های پایانی آورده است: «جمهوری اسلامی ایران بار دیگر ضمن تأکید بر اهمیت و ارزش همکاری‌های ارائه شده به آژانس یادآوری می‌نماید که این همکاری‌های سازنده نباید توسط منافع سیاسی کوته‌بینانه تضعیف شود. بر این اساس، آژانس موظف است در پرداختن به چنین موضوعاتی با هدف جلوگیری از تحریف تصویر بزرگ‌تر همکاری بین ایران و آژانس، به شیوه‌ای مجددانه عقلانیت خود را نشان دهد.»(3)

روسیه: این سند مضر اصلا نباید ارائه شود
از سوی دیگر میخائیل اولیانوف نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی با اشاره به تلاش اروپا برای ملایم کردن لحن قطعنامه گفته است: «آنچه می‌توانم با قاطعیت بگویم این است که چنین راه‌حلی هیچ نتیجه مثبتی به همراه نخواهد داشت و چه‌بسا می‌تواند باعث تشدید جدی مسئله هسته‌ای ایران و همچنین وضعیت منطقه شود... بهترین تصمیم این است که اصلاً چنین سندی مضری ارائه نشود».(4)

گروسی بی‌طرف است یا با اروپا تقسیم کار کرده است؟

روز دوشنبه رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گفت‌وگو با خبرنگاران از تماس تلفنی با علی باقری سرپرست وزارت امور خارجه در جمعه هفته قبل و سازنده بودن فضای میان ایران و آژانس سخن گفت و به ابراز امیدواری برای ادامه توافقات اخیر پرداخت. گروسی همچنین در مورد قطعنامه تروئیکای در این نشست موضعی ظاهرا بی‌طرف اتخاذ کرده و بر تأکید به تعامل با ایران فارغ از مباحث سیاسی، پرداخته است. هرچند گروسی در بیانیه آغازین خود در نشست اصلی شورای حکام مباحث جهت‌داری علیه ایران مطرح کرد و جمهوری اسلامی را به عدم‌اجرای پروتکل الحاقی، عدم‌همکاری در حل و فصل مسائل پادمانی باقی مانده و عدم‌ارائه «توضیح فنی معتبر» درباره منشا ذرات یافت شده در ورامین و تورقوزآباد متهم کرد تا شائبه همکاری و تقسیم کار آژانس با اروپا برای فشار بر ایران قوت گیرد.

احتیاط آمریکایی‌ها به‌دلیل انتخابات 2024و وضعیت منطقه
از ابتدای انتشار گزارش رویترز درباره اقدام تروئیکا در حدود ده روز قبل، سخن از مخالفت آمریکا با این حرکت منتشر شد. بسیاری از تحلیل‌گران این مسئله را به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و شرایط منطقه و پرهیز آمریکا از تنش با این نسبت داده‌اند. آمریکا از آغاز نشست آژانس نیز تاکنون حمایتی از قطعنامه تروئیکا نداشته است. پایگاه شبکه اروپایی یورونیوز در این رابطه نوشته است: «دولت جو بایدن نگران است که تصویب این قطعنامه ایران را به سمت تشدید فعالیت‌های هسته‌ای خود سوق داده و منجر به تشدید تنش در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده شود.». نکته قابل تامل دیگر آنکه دکتر علی باقری در سفر خود به لبنان از ادامه داشتن مذاکرات و حفظ کانال‌های مذاکراتی بین ایران و آمریکا سخن گفته است. موضوعی که ساعاتی بعد توسط متیو میلر سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز تلویحا تأیید شد.

بازتاب رسانه‌ای اقدام ضدایرانی اروپا
شبکه فرانس 24در مورد قطعنامه تروئیکای اروپا و تلاش این سه کشور برای فشار بر ایران آورده است: «این آخرین مانور از مانورهای دیپلماتیک متعدد قدرت‌های غربی محسوب می‌شود که می‌ترسند ایران به‌دنبال تولید سلاح هسته‌ای باشد - ادعایی که جمهوری اسلامی همیشه آن را رد کرده است. دیپلمات‌ها پیشتر به خبرگزاری فرانسه گفته‌اند که تعجیل برای ارائه درخواستی علیه ایران از سوی این سه کشور اروپایی به‌دلیل "فوریت برای واکنش به وخامت اوضاع"بوده است.» این شبکه فرانسوی اذعان داشت: «شورای حکام آخرین قطعنامه را در انتقاد از ایران در نوامبر 2022به تصویب رساند و تهران را بر آن داشت تا با افزایش فعالیت‌های غنی‌سازی‌ اورانیوم، واکنش تلافی جویانه‌ای انجام دهد.» فرانس 24در ادامه مدعی شده است: «همکاری بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال‌های اخیر بدتر شده است؛ زیرا ناظر هسته‌ای سازمان ملل در تلاش برای تضمین صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران است. دیپلمات‌های اروپایی می‌گویند که حفظ سیاست فعلی انفعال در بحبوحه تشدید تنش‌های ایران، دیگر قابل تحمل نیست و ممکن است موضع ایالات متحده قبل از رأی‌گیری آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که قرار است اواخر این هفته برگزار شود، تغییر کند. میخائیل اولیانوف، سفیر روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین، روز یکشنبه در شبکه X نوشت که ارائه یک «قطعنامه ضد‌ایرانی» می‌تواند خطر «وخیم‌تر کردن جدی وضعیت» را داشته باشد.» پایگاه یورونیوز فارسی نیز در این رابطه آورده است: «مطابق گزارش‌ها بریتانیا، فرانسه و آلمان که به‌عنوان« تروئیکای اروپایی» شناخته می‌شوند، این قطعنامه را با وجود مخالفت آمریکا بین اعضا توزیع کرده‌اند. به‌گفته دیپلمات‌ها سه کشور اروپایی در مقابل استدلال می‌کنند ادامه عدم‌همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و پیشرفت برنامه هسته‌ای تهران صدور چنین قطعنامه‌ای را ضروری کرده است. کارشناسان می‌گویند این قطعنامه از تصویب اعضای شورای حکام خواهد گذشت، چرا که اگر تروئیکای اروپایی در این خصوص اطمینان نداشت پیش‌نویس تا مرحله توزیع در دبیرخانه آژانس نمی‌رسید. تنها روسیه و چین با آخرین قطعنامه علیه ایران مخالفت کرده بودند.»

جمع‌بندی و تحلیل
به‌نظر می‌رسد آژانس و اروپایی‌ها در یک تقسیم کار آشکار که پیشتر نیز پیش‌بینی می‌شد، درصدد اعمال فشار به ایران در شرایط خاص کنونی کشور هستند تا زمینه تصویب یک قطعنامه ضدایرانی تازه را پس از یک سال و نیم فراهم آورند. تلاش برای صدور قطعنامه شورای حکام در مقطع کنونی با هدف تحت فشار قراردادن دولت بعدی ایران برای تن دادن به همکاری بیشتر با آژانس، از ترس ارجاع مجدد پرونده به شورای امنیت در فاصله یک سال مانده تا اتمام مهلت قطعنامه 2231و لغو قطعی قطعنامه‌های پیشین است. بر این اساس مطابق برآورد غرب، ایران وادار به افزایش بازرسی‌ها و تسهیل دسترسی به نقاط حساس‌تر در داخل کشور خواهد شد. آمریکا ظاهرا با این اقدام مخالف است هرچند بعید نیست در ادامه نشست‌ها نظر خود را تغییر دهد. درصورت واقعی بودن مخالفت آمریکا با قطعنامه کنونی نیز، احتمال تقسیم کار این کشور در پشت صحنه، با تروئیکا و آژانس نیز محتمل است تا با سیاست همیشگی چماق و هویج از دولت بعدی ایران امتیاز بگیرد.

پی‌نوشت‌ها:
1- reuters.com/world/europe/europeans-submit-draft-resolution-iran-iaea-board-2024-06-03
2- isna.ir/xdRftd               3- isna.ir/xdRfyD               4- irna.ir/xjQKv3