[شهروند] 770 روز قبل، یعنی 24 فوریه سال 2022 میلادی که عملیات ویژه نظامی روسیه در خاک اوکراین کلید خورد، تا بزرگترین حمله نظامی کلاسیک به خاک اروپا از زمان جنگ جهانی دوم به منصه ظهور برسد، هیچ کس گمان نمی‌برد این بحران روزی وارد سومین سال خود شود. امروز هیچ دورنمای روشنی از زمان پایان جنگ اوکراین مشاهده نمی‌شود و تقریباً نه مسکو، نه کیف و نه متحدان آنان نمی‌دانند نقطه پایان این بحران کجا بوده یا به چه شکل باید تحقق یابد. دلایل بسیاری را می‌توان به عنوان جرقه شعله‌ور شدن این جنگ مهیب برشمرد، اما مهم‌ترین دلیل موجود را که مسکو نیز از همان ابتدا بر روی آن انگشت گذاشت، همانا پیشروی «ناتو» به سمت شرق و اهتمام کشورهای غربی و در رأس آن‌ها آمریکا، برای وارد کردن اوکراین به این پیمان، باید قلمداد کرد. دولت‌های نزدیک به غرب در اوکراین که اغلب پس از وقوع انقلاب نارنجی در این کشور بر سر کار آمدند، هیچگاه علاقه خود را برای پیوستن به پیمان نظامی آتلانتیک شمالی پنهان نکردند، آن هم در حالی که روسیه بارها از حساسیت خود نسبت به این موضوع به شکل رسمی، آشکار و گاه با زبان تهدید پرده برداشته بود. حمله به یک کشور مستقل بدون دلایل روشن پذیرفته نیست اما به نظر می‌رسد اوکراینی‌ها آنچه را که خود کاشتند، درو کردند.  

دیوار دفاعی در برابر نفوذ کمونیسم
سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، North Atlantic Treaty Organization که با کنار هم گذاشتن حروف اول کلمات تشکیل‌دهنده آن، واژه اختصاری و مخفف NATO پدیدار می‌شود، 75 سال پیش، برابر ٤ آوریل ١٩٤٩ میلادی، با انگیزه دفاع جمعی از اعضای پیمان، در واشینگتن پایتخت ایالات متحده تأسیس شد. هدف از تشکیل این پیمان، جلوگیری از گسترش کمونیسم و نفوذ شوروی در جهان عنوان شد و جرقه تشکیل آن نیز چیزی نبود جز محاصره برلین غربی (منطقه تحت تسلط آمریکا، انگلستان و فرانسه) توسط ارتش سرخ که بهانه لازم را برای صف‌آرایی ایالات متحده و متحدان آن در برابر ابرقدرت شرق فراهم آورد. اما جالب اینجاست که پس از فروپاشی شوروی و منحل شدن بدیل شرقی پیمان آتلانتیک شمالی یعنی «پیمان ورشو»، ناتو هرچه بزرگتر و قدرتمندتر شدن را در دستور کار خود قرار داد و در نخستین گام اقدام به عضوگیری از متحدان سابق اتحاد جماهیر شوروی یعنی کشورهای اروپای شرقی کرد. اقدامی که اعتراض روسیه به عنوان وارث بلافصل میراث شوروی را در پی داشت.

از مماشات یلتسین تا جدیت پوتین
در زمان ریاست جمهوری بوریس یلتسین در روسیه، به دلیل نزدیکی او به غرب، اعتراض‌های مسکو به گسترش ناتو از حد بیانیه فراتر نمی‌رفت. اما پس از به قدرت رسیدن ولادیمیر پوتین، مخالفت کرملین با گسترش ناتو به سمت شرق و مرزهای روسیه شکلی جدی‌تر به خود گرفت. 2 سال پیش از آغاز عملیات نظامی ویژه روسیه در خاک اوکراین، ینس استولتنبرگ (دبیرکل نروژی ناتو) سال ٢٠٢٤ میلادی را به‌عنوان تاریخ احتمالی پیوستن اوکراین به پیمان آتلانتیک شمالی اعلام کرده بود. اکنون در سال 2024 قرار داریم و نه تنها اوکراین به عضویت در ناتو نزدیک نیست که بخش‌های بزرگی از خاک خود را نیز به خاطر اشتیاق برای پیوستن به این پیمان در اشغال روس‌ها می‌بیند. در اساسنامه ناتو، وجود دموکراسی در کشور خواستار عضویت، همچنین بهره‌مندی از استطاعت و عزم کافی برای همکاری در امور امنیتی اروپا،‌ جزو مهم‌ترین شروط برای تحقق عضویت قلمداد شده‌اند. هرچند به نظر می‌رسد اکنون دیگر این شروط اهمیت زیادی ندارند و تنها هدف موجود حجیم شدن ناتو به هر قیمت است.