شهروند| درهر 22 دقیقه یک نفر بر اثر برخورد با مین یا جانش را از دست می‌دهد یا براثر انفجار، قطع عضو می‌شود. این آمار جهانی است. در ایران شرایط متفاوت‌تر است. با اینکه به گفته رئیس جمعیت هلال احمر، 30سال است که اهالی مناطق مرزی با تبعات دردناک زندگی با مین دست و پنجه نرم می‌کنند، حالا ایران یکی از کشورهای پیشرو در زمینه پاکسازی و مقابله با مین است. با این همه به گفته امیر محسن ضیایی، هم‌اکنون نزدیک به 28سال از پایان جنگ می‌گذرد اما هنوز هم مناطق مرزی به مین آلوده‌اند.
او این‌ها را دیروز در همایش «مین مانع توسعه» که به مناسبت «روز جهانی آگاهی از مین و کمک به اقدام علیه آن» در مرکز مین‌زدایی برگزار شد، گفت. همایشی که حضور وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح کشور و معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه را هم به خود دید. رئیس جمعیت هلال‌احمر در این مراسم با اشاره به نامگذاری روز جهانی «آگاهی از مین و کمک به اقدام علیه آن» گفت: «نامگذاری این روز با این عنوان، حکایت از اهمیت فوق‌العاده این موضوع در جهان امروز دارد. طیف گسترده‌ای از کشورها از کامبوج و لائوس در شرق آسیا تا ایران و لبنان در غرب این قاره بزرگ و از سودان جنوبی و مالی در آفریقا تا کلمبیا در آمریکا و اخیرا سوریه و عراق درگیر تبعات و پیامدهای بشردوستانه استفاده از مین بوده و هستند.» به گفته او، مین یکی از سلاح‌های جنگی در جهان معاصر است که حتی پس از پایان جنگ و خصومت بین طرفین درگیر، باعث کشته شدن و آسیب انسان‌های بیگناهی می‌شود که هیچ‌گونه نقشی در این میان نداشته‌اند. ضیایی ادامه داد: «به این ترتیب پایان جنگ و درگیری‌ها همواره نویدبخش زندگی عاری از ترس و تهدید برای افراد به‌ویژه غیرنظامیان نبوده و متاسفانه برخی از تسلیحات و جنگ افزارها آثار و تبعاتی فراتر از دوران جنگ را بر مردم تحمیل می‌کند که مین‌ها مهمترین و کشنده‌ترین این نوع جنگ افزارها هستند.»
رئیس کمیته ملی حقوق بشردوستانه جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر اینکه استفاده از مین در دوران جنگ، مشکلات بسیاری در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و از همه مهمتر انسانی به دنبال خواهد داشت، گفت: «براساس آمار ارایه شده در هر 22 دقیقه یک نفر بر اثر برخورد با مین جان خود را از دست داده و یا مجروح می‌شود. آمار بالای تلفات ناشی از برخورد با مین تلاش گسترده بین‌المللی در مقابله با مین را دنبال داشته که ازجمله می‌توان به راهبرد اقدام علیه مین 2013 تا 2018 سازمان ملل متحد اشاره کرد.» او ادامه داد: «ایران که بیش از 30سال است با تبعات دردناک بشردوستانه و زیست‌محیطی و اقتصادی و اجتماعی مین دست و پنجه نرم می‌کند هم اکنون یکی از کشورهای پیشرو در زمینه پاکسازی و مقابله با مین به شمار می‌رود.» ضیايی با اشاره به اینکه مشکلات بسیاری باعث شده تا پس از گذشت نزدیک به 28سال از پایان جنگ هنوز مناطق مرزی ایران آلوده به مین باشد، گفت: «با این حال به دلایل مختلفی ازجمله هزینه‌های بالای پاکسازی، زمان بر بودن، ناهموار بودن بسیاری از مناطق مین‌گذاری شده که مانع استفاده از تجهیزات مکانیکی پیشرفته می‌شود و در کنار آن جابه‌جایی مین‌ها در اثر حوادث و رویداد‌های طبیعی، امر پاکسازی را با مشکلات زیادی مواجه كرده است.»
رئیس جمعیت هلال‌احمر، ادامه داد: «غیرنظامیان ازجمله کشاورزان، دامداران، کودکان، گردشگران و حتی جهانگردان و هر کسی که در مناطق مرزی زندگی می‌کند می‌تواند بالقوه قربانی یکی از مین‌هایی باشد که در بستر خاک آرام گرفته است. براساس آمار ارایه شده از زمان شروع عملیات پاکسازی در مناطق مرزی کشورمان تاکنون بیش از ده‌هزار نفر از هموطنان و یا اعضای گروه پاکسازی بر اثر برخورد با مین و مواد منفجره جان خود را از دست داده و یا مجروح شده‌اند.» به گفته ضیايی، میلیون‌ها مین کاشته شده در مناطق مرزی کشور در زمان جنگ تحمیلی ایران و عراق آماری است که میزان و حجم فعالیت‌های جمهوری اسلامی ایران در پاکسازی و مقابله با آن را نشان می‌دهد.
رئیس کمیته ملی حقوق بشردوستانه کشور با اظهار تأسف از اینکه بیشترین قربانیان مین پس از پایان جنگ در افراد غیرنظامی و محلی بوده، افزود: «این افراد کسانی بودند که برای معاش، بازی و یا عبور از منطقه با مین برخورد کرده و جان خود را از دست داده و یا برای همیشه معلولیتی دایمی را به جان خریده‌اند.» او با تأکید بر اینکه خنثی‌سازی این حجم از مین کاشته شده در کشور بی‌شک همکاری میان سازمان‌ها و استفاده از توان تمامی نهادهای ملی و بین‌المللی درگیر برای مقابله با مین را می‌طلبد، ادامه داد: «مقابله با مین و اقدام علیه آن کاری جمعی است که هر یک از سازمان‌ها و نهادهای دخیل با استفاده از توان جمعی خود می‌توانند در یک پروسه زمانی مشخص این هدف والا را عینیت بخشیده و از معلولیت غیرنظامیان و افراد بیشتری بر اثر برخورد با مین جلوگیری کنند.» به اعتقاد او، اگر چه پاکسازی از مهمترین و با اولویت‌ترین اقداماتی است که برای مقابله با این سلاح مرگبار باید اتخاذ شود، اما افزایش آگاهی مردم نسبت به خطرات و تهدیدات مین از طریق آموزش به آنان، از کلیدی‌ترین اقداماتی است که باید در این عرصه صورت گیرد. به گفته رئیس جمعیت هلال‌احمر، مین‌های زمینی تنها سلاح‌های مرگباری‌اند که خود قربانیان باعث انفجارشان می‌شوند: «بر همین اساس آموزش به افراد به‌ویژه کسانی که در مناطق آلوده به مین زندگی می‌کنند، می‌تواند تعداد قربانیان را به نحو قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد.» ضیایی ادامه داد: «جمعیت هلال‌احمر با همکاری سایر نهادهای داخلی و بین‌المللی به‌ویژه کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ برای مقابله با خطرات ناشی از مین برای جلوگیری از معلولیت افراد غیرنظامی و اقدامات پیشگیرانه به منظورکاهش تلفات انسانی، از سال 1382 گام‌های مهمی را در زمینه آگاهی بخشی از مخاطرات مین در دستور کار خود قرار داده است.»
آگاهی بخشی پناهجویان افغان عشایر و روستايیان هم مرز با کشور برای مقابله با مین
رئیس کمیته ملی حقوق بشردوستانه کشور همچنین با بیان اینکه این آموزش‌ها با هدف ارتقاي آگاهی از خطرات مین و مواد منفجره باقی مانده از جنگ در میان ساکنان 5 استان متاثر از مین در دوران جنگ 8ساله، به صورت چهره به چهره انجام می‌گیرد، گفت: «علاوه بر آموزش به هموطنان در شهرهای مرزی آلوده به مین، این امر به پناهجویان افغان که به صورت داوطلبانه از مرز دوغارون شهرستان تایباد در استان خراسان رضوی به کشور خود باز می‌گردند نیز درحال انجام است. همچنین، دوره‌های آموزشی دیگری برای آگاهی‌بخشی به عشایر و روستايیان هم مرز با کشور عراق و زائرینی که به قصد زیارت اماکن مقدسه در عراق از مرز مشترک خارج می‌شوند و نیز اعضای کاروان‌های راهیان نور، اعزامی به مناطق عملیاتی دوران جنگ از طریق ارایه بروشور و دیگر روش‌های آموزشی انجام می‌گیرد.» او ادامه داد: «مثلا تنها در 3ماهه آخر‌سال 1395، 69288 نفر ازجمله روستايیان، عشایر، دانش‌آموزان و اتباع خارجی از آموزش‌های آگاهی از خطرات مین بهره‌مند شده‌اند.»
به گفته رئیس جمعیت هلال‌احمر، تربیت مربی برای دوره «آگاهی از خطرات مین» ازجمله اقدامات مشترک کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ و جمعیت هلال‌احمر است که در‌سال گذشته در استان کردستان برای مربیان 5 استان مرزی برگزار شد. ضیايی با بیان اینکه بخش دیگری از فعالیت‌های جمعیت هلال‌احمر شامل خدمات حمایتی است، افزود: «افرادی که به‌واسطه انفجار مین دچار نقص و یا قطع عضو شده‌اند، از حمایت‌های جمعیت هلال‌احمر برخوردار می‌شوند. واحدهای توانبخشی و ارتوپدی فنی در سراسر کشور به‌ویژه در مرکز و استان‌های آلوده به مین هر روز پذیرای افرادی است که به نحوی قربانی انفجار مین و سایر مواد منفجره باقی مانده از جنگ هستند و خدمات ارتز و پروتز به سهل‌ترین و سریع‌ترین شکل ممکن در بالاترین سطح کیفی در اختیار آنها قرار می‌گیرد.»
رئیس کمیته ملی حقوق بشردوستانه کشور با تأکید بر اینکه جمعیت هلال‌احمر در یک دهه به 385 نفر از هموطنانی که دست و پای خود را از دست داده بودند، خدمات ارتز و پروتز ارایه کرده است، گفت: «تنها در یک‌سال گذشته در پروژه مشترک جمعیت هلال‌احمر ایران و کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ درخصوص ارایه خدمات ارتز و پروتز به آسیب‌دیدگان از مین در استان کردستان، به 42 نفر خدمات مربوطه ارایه شد و ارایه خدمات توانبخشی جمعیت به آسیب‌دیدگان از مین، همچنان ادامه دارد. علاوه بر این خدمات آموزشی و حمایتی، جمعیت هلال‌احمر با توجه به ریاست بر کمیته ملی حقوق بشردوستانه، اقدامات حقوقی و بین‌المللی پیشگیرانه را نیز در دستور کار خود دارد.»
ضیايی به انعقاد پیمان اتاوا هم اشاره‌ای کرد: «آسیب‌هایی که مین‌های ضد نفر پس از پایان مخاصمات نظامی بر افراد غیرنظامی به‌ویژه کودکان دارد، باعث شد تفکر محدود ساختن و منع استفاده از مین‌های ضد نفر شکل بگیرد که درنهایت منجر به انعقاد پیمان اتاوا شد. در این پیمان که هم اکنون 162 کشور عضو آن هستند، بر منع بکارگیری مین‌های ضد نفر، انهدام ذخایر مین‌های ضد نفر، جلوگیری از گسترش، تولید، فروش یا انتقال آنها به صورت مستقیم و غیرمستقیم تأکید شده است.» به گفته رئیس جمعیت هلال احمر، عضو نشدن 31 کشور ازجمله ایران موجب شد تا کمیته ملی حقوق بشردوستانه ابعاد مختلف این پیمان را مورد بحث و بررسی کارشناسی قرار داده و به سازمان‌ها و نهادهای ذينفع مشورت‌های لازم را ارایه دهد: «امیدواریم هر چه زودتر و با فراهم شدن شرایط مناسب نظامی و امنیتی در منطقه، در اقدامی مشترک ایران و کشورهای همسایه هم به این پیمان جهانی ملحق شوند.»
ضیایی از آمادگی جمعیت هلال‌احمر برای هرگونه همکاری ملی و بین‌المللی در راستای کاهش پیامدهای بشردوستانه استفاده از مین از طریق ارتقاي آگاهی بخشی عمومی و نیز ارایه خدمات مناسب به قربانیان، خبر داد: « به‌عنوان رئیس کمیته ملی حقوق بشردوستانه ایران باور دارم، امحاي تسلیحات و جنگ‌افزارهای نابودگر و استفاده نکردن از سلاح‌های با اهداف نامشخص همچون مین و بمب‌های خوشه‌ای، می‌تواند راهی برای شکل‌گیری دنیایی بهتر و انسانی‌تر باشد و در این مسیر از هر گونه پیشنهاد همکاری در سطح ملی و بین‌المللی استقبال می‌کند.»
مین هر روز قربانی می‌گیرد
حسین دهقان، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح هم دراین همایش بود. او با بیان اینکه، هیچ‌گاه ملت‌ها به دنبال جنگ نبودند بلکه این صاحبان قدرت هستند که به دنبال زیاده‌خواهی و به دست آوردن منافع، جنگ‌ها را به راه می‌اندازند، افزود: «دراین میان این ملت‌ها هستند که متحمل ضرر و زیان شده و آسیب‌های جبران‌ناپذیر می‌بینند.» دهقان با بیان اینکه، ملت ایران درطول هشت‌سال دفاع مقدس، درمعرض وحشیانه‌ترین حملات، با حمایت تمام کشورهای غربی و عربی بود، ادامه داد: «ملت ایران برای رفع آلودگی و پاکسازی مکان‌های آلوده به مین و مواد منفجره، هزینه‌های زیادی را متحمل شده و شهدای زیادی را تقدیم کرده است.» در ادامه، عباس عراقچی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امورخارجه، هم با بیان اینکه مین هر روز قربانی می‌گیرد، گفت: «پاکسازی مواد منفجره باقیمانده از جنگ به‌ویژه مین و مهمات خوشه‌ای از سخت‌ترین کارها درجهان است، زیرا مین‌ها حتی پس ازپایان جنگ، منفجر و هر روز قربانی می‌گیرند.» به گفته او، قربانیان مواد منفجره جنگ‌ها عمدتا ازمیان کودکان و زنان و اقشاری چون کشاورزان و دامداران هستند که فوت و معلول می‌شوند.