شهروند| فوتبال بدون هوادارانش ارزشی ندارد. هوادارانی که بدون شک روح و جان یک مسابقه فوتبال هستند. در ایران سابقه نشان داده که فقط کافی است حال تیم‌های پرطرفدار خوب باشد و بازی‌های خوبی انجام بدهند. دراین صورت مردم در سخت‌ترین شرایط تمام سکوها را پر می‌کنند. مثل همین بازی اخیر استقلال مقابل الاهلی امارات که بارش شدید باران باعث نشد سکوها خالی بماند یا تشویق‌ها قطع شود. هوادار به ورزشگاه آمد تا زیر بارش شدید باران به اعضای تیم ثابت کند تغییرات مثبت و ملموس را حس کرده و پای تیم محبوب خود می‌ایستد. به استادیوم می‌آید تا ورزشگاه را برای بازیکنان تیم خودی به بهشت و برای تیم حریف به جهنم تبدیل کند، اما رابطه هواداران و تأثیر آنها روی فوتبال چیست؟
فوتبال و MOMENTUM
حدود 30سال قبل، شور و هیجان مردم با حضور در ورزشگاه‌های فوتبال باعث شد یک محقق انگلیسی ماه‌ها وقت خود را صرف پیداکردن علت این علاقه مردم به پدیده فوتبال و حضور پرهیجان روی سکوها کند. او به دنبال پیداکردن جواب یک سوال بسیار مهم بود. این‌که چه چیزی باعث شده تا این همه انسان در کره‌زمین دنبال فوتبال باشند و مهمتر از آن فوتبال به دنبال این همه آدم که نامشان هوادار! نتیجه تحقیقات این محقق نتیجه‌‌ای جالب داشت. او فهمید تماشاگران یکی ازعوامل ناشناخته موفقیت تیم‌های فوتبال هستند که تأثیر مستقیم روی اتفاقات یک مسابقه از ابتدا تا انتها و عملکرد بازیکنان و مربیان دارند. مسأله‌ای که یادآور واژهMOMENTUM است.
Momentum درفیزیک به معنای نیروی حرکت است و برای محاسبه آن باید وزن جسم را ضربدر سرعت آن کرد. Momentum واژه‌ای است که ترجمه آن خارج از متن مقدور نیست. بهترین مثال برای آن سنگی است که آن را از بالای کوه به پایین سرازیر می‌کنیم. سنگ در ابتدا به آرامی حرکت میکند و خیلی زود دور برداشته و سپس مهار و متوقف‌کردن آن ناممکن می‌شود، اما اگر بخواهیم درفوتبال ایران کلمه را ترجمه کنیم، جنسش واژه مناسبی نیست و به نوعی نمی‌توان واژه‌ای که مفهوم momentum را به صورت کامل معنا کند، پیدا کرد اما واژه «تکانه» به معنای آنچه تیم‌ها را از نظر روحی دچار تکان و تحول میکند، می‌تواند تا حدود بسیار زیاد معنا و مفهوم momentum درفوتبال باشد.
گزارش جالب نشریه معروف
چند سال قبل نشریه معروف 4- 4- 2 هم گزارشی جامع درباره momentum و فوتبال منتشر کرد. دربخشی ازگزارش که سال‌ها قبل منتشر شد، آمده بود: «درماه ژانويه و به دنبال پيروزي 5 بر صفر منچستريونايتد برابر وست برومويچ «ريو فرديناند» مدافع يونايتدها که از بابت اين پيروزي جان تازه‌اي گرفته بود، تاکيد کرد که منچستريونايتد براي بدست آوردن امتيازهاي بيشتر به حفظ Momentum نياز دارد. اشاره‌کردن به يکي از قوانين فيزيک به‌عنوان يکي از هسته‌هاي اصلي موفقيت درکسب عناوين به راستي عجيب است، اما اين روزها فوتبالي نمي‌بينيد که در آن هيچ‌کس حرف از Momentum نزند. گزارشگران از جابجايي آن صحبت مي‌کنند، مربيان و بازیکنان درباره اهميت حفظ آن صحبت مي‌کنند و همه ما هم به خوبي مي‌دانيم که حرف آنها چيست.»
تماشاگر بزرگترین محرک
بازی برگشت بارسلونا مقابل پاری‌سن‌ژرمن بود که کاتالان‌ها نیوکمپ را با وجود شکست 4 بر صفر تیم‌شان در بازی رفت پر کردند، مصداق بارز این موضوع است. هواداران بارسلونا با ایجاد یک جو وحشتناک فضایی را به وجود آوردند که این تیم توانست با نیروی محرک هواداران در آن بازی تاریخی با نتیجه 6 بر یک حریف خود را شکست دهد و راهی مرحله بعد شود. همه آنهایی که علاقه‌مند به فوتبال هستند، بدون شک مثال‌های مختلف دیگری هم دراین زمینه برای خود خواهند داشت. اين دو روي سکه Momentum درفوتبال بود و نشان داد اگر اين انرژي هواداران بر ضد یک تیم باشد، چقدر ناخوشايند و درصورتي که به نفع تیم باشد، چقدر مهار آن دشوار خواهد بود. به این ترتیب مشخص است هواداران چگونه نقش عمده‌اي در Momentum يک مسابقه فوتبال ايفا مي‌کنند. آنها به خوبي قادر به درک جريان بازي هستند. بازيکنان و مربیان و مدیران حساسيت بسياري نسبت به واکنش تماشاگران نشان مي‌دهند. اگر تماشاگران از آنها حمايت کنند، اين مسأله باعث درک بهتر آنها از شرايط بازي و حرکت روی نوار پیروزی مي‌شود و نقطه مقابل آن چیزی جز ناکامی به دنبال نخواهد داشت.
وقتی مردم ایران با فوتبال قهر بودند
فوتبال ایران هم ازگذشته تاکنون از نظر تعداد تماشاگر و میزان علاقه‌مندی مردم نسبت به این رشته، همواره بین چند کشور نخست دنیا بوده است. پرسپولیس، استقلال و چند تیم ریشه‌دار تهرانی و شهرستانی با طرفداران ویژه و پرتعداد خود رونق‌بخش اصلی فوتبال درکشور بوده و هستند. طی سال‌های گذشته شرایط نه‌چندان مطلوب تیم‌های پرسپولیس و استقلال و حتی تراکتورسازی البته باعث قهر مردم با ورزشگاه‌ها شده بود. سکوهای خالی و قطع ارتباط فوتبال و momentum بدجوری توی ذوق می‌زد. کسب نتایج نه‌چندان مطلوب، شرایط بد ورزشگاه‌های ایران، گرانی قیمت بلیت‌ها، فشار اقتصادی که مردم با آن رو‌به‌رو هستند و عوامل دیگری روی این قهر مردم با استادیوم‌ها تأثیر مستقیم داشتند. در واقع سال‌ها بود که فوتبال بدون مردم در ایران چیزی نزدیک به هیچ بود، اما این شرایط حالا تغییر کرده است.
ترک عادت بد!
پرسپولیس، استقلال و تراکتورسازی با بازی‌های خوب خود در یکی دو‌سال گذشته و حضور در کورس رقابت برای قهرمانی شرایطی را فراهم کرده‌اند که مردم دوباره برای تماشای بازی‌های آنها به ورزشگاه بیایند. اگر در روزهای اول مدیران باشگاه با ترفند رایگان‌کردن قیمت بلیت بازی‌ها به دنبال این حضور بودند، حالا رفته‌رفته این عادت بد درحال ترک‌شدن است. حالا در قدم بعدی بعضی مواقع بلیت‌ها ارزان‌تر می‌شود، حتی دربازی پرسپولیس مقابل الریان در آسیا هم که باشگاه پرسپولیس قیمت بلیت‌ها را افزایش داد، باز هم حدود 60هزار نفر در آزادی حضور پیدا کردند. این مسأله نشان می‌دهد که این باشگاه‌ها توانسته‌اند دوباره اعتماد مردم را جلب کنند. درباره تیم‌ملی فوتبال ایران و بسیاری دیگر از باشگاه‌های پرطرفدار شهرستانی مثل تراکتورسازی، سپاهان، ملوان، پارس‌جنوبی جم، سپیدرود رشت و ... این قضیه کاملا صادق است.
رضا شجیع و نگاه جامعه‌شناسی
دکتر رضا شجیع، جامعه‌شناس فوتبال که کتابی با این نام نیز منتشر کرده، درباره آشتی هواداران با ورزشگاه‌ها به «شهروند» میگوید: «امروز مردم چیزی را از تیم‌های محبوب خود می‌بینند که در سال‌های دوری از ورزشگاه در آنها وجود نداشت. امروز اوضاع خوب تیم‌های پرطرفدار باعث شده فوتبال در ایران به ذات اصلی خودش برگردد و مردم را سرگرم و مشغول خود کند. این حضور مردم هم علاوه بر بالارفتن شور و هیجان و انگیزه باعث توسعه اقتصاد درفوتبال می‌شود. کاری که درتمام کشورهای پیشرفته شاهد آن هستیم. به این شکل که تلاش می‌کنند مردم را با فوتبال همراه کنند و به وسیله این حضور، اسپانسرها علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری درمقوله فوتبال می‌شوند و این چرخه به سوی پیشرفت و موفقیت ادامه پیدا میکند.» وی ادامه داد: «درحال حاضر هم به نظر می‌رسد فوتبال در ایران درمسیر واقعی خودش دارد حرکت میکند، اما باید تمام دست‌اندرکاران تلاش کنند این ثبات حفظ شود؛ چراکه از دست‌دادن دوباره اعتماد مردم به فوتبال کشور را با خطرات بسیار زیادی مواجه خواهد کرد. من معتقد هستم همچنان شرایط ورزشگاه‌های مختلف ایران از استانداردهای روز دنیا فاصله دارند. باید شرایط رفاهی و سخت‌افزاری بهتری برای مردم درنظر گرفت، چون با حضور پرشور درسکوها و بازتاب آن، مردم دیگر مشتاق حضور در ورزشگاه می‌شوند. باید برای حضور آنها برنامه‌ریزی بهتری داشت، چون این حضور به فوتبال کشور کمک خواهد کرد».