علی اکبرزاده-گروه اقتصادی شهروند| نیمه‌های شب است و شما در منزلتان درحال استراحت هستید. قدری احساس گرسنگی می‌کنید. تلفن را برمی‌دارید و غذای مورد علاقه‌تان را از رستوران محبوبتان سفارش می‌دهید. دقایقی بعد غذا با همان کیفیت همیشگی و البته بدون هیچ رنجی به دستتان می‌رسد. غذا را تحویل می‌گیرید و هزینه آن را پرداخت می‌کنید. این پروسه ارسال غذا چند سالی است که در رستوران‌ها آن هم با هدف جذب مشتریان بیشتر در بازار رقابتی باب شده است؛ موضوعی که در مقیاسی کوچکتر فرآیند حمل‌ونقل بار را در کشورهای پیشرفته به تصویر می‌کشد. این اتفاق اما اگرچه در کشورمان با اندکی تأخیر به منصه ظهور رسیده اما آن‌قدر بی‌حاشیه و عقلانی است که تجار فراوانی را به سمت خود کشانده است. به عبارتی علمی‌تر باید گفت که فرآیند تأسیس بنادر خشک برنامه‌ای است که طی آن تجار کالاهایشان را در شهر خودشان و در محل دفتر مرکزی یا کارخانه به شرکت‌های خدماتی کشتیرانی تحویل می‌دهند و از آن‌جا به بعد دیگر مسئولیتی در قبال حاشیه‌های تجارت ندارند. آنها پس از این تنها طرف قرارداد خطوط شرکت‌های خدمات کشتیرانی هستند و این کشتیرانی است که وظیفه دارد در قبال دریافت مبلغی منطقی که آن هم در بازار رقابتی تعریف و تعیین شده است، بار را به سرمنزل مقصود برساند. این فرآیند اما در روند واردات کالا نیز میسر است. زمانی که مشتری قصد دارد باری را از کشوری خارجی خریداری کند و در شهر خود تحویل بگیرد. سیستم بنادر خشک و فراگیری تدریجی آن در کشورمان نوید روزهای بی‌دغدغه‌ای را برای تجار می‌دهد؛ مانند زمانی که در انتظار یک وعده غذایی گرم در منزل به انتظار نشسته‌اید و زنگ در خانه‌تان به وسیله پیک رستوران به صدا درمی‌آید.
برای تشریح عمیق‌تر مقوله «بنادر خشک» به سراغ کاپیتان منصور اسلامی، مدیرعامل شرکت خدمات نمایندگی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران رفتیم. مشروح گپ و گفت بندری «شهروند» با این کارشناس حمل‌ونقل را در ادامه بخوانید.
در خصوص مبحث بنادر خشک و میزان استفاده و رواج آن در کشورمان قدری توضیح دهید.
بحث بنادر خشک در همه جای دنیا بوده است. این اتفاق به عملیاتی اطلاق می‌شود که در آن باری که باید بیاید در بندر سوار کشتی شود، توسط خطوط کشتیرانی تحویل گرفته شود و در مراکز اقتصادی به مشتری بازپس داده شود. به عبارتی دیگر من در مبدأ بار را از شما می‌گیرم و دغدغه‌های دیگر شما را کم می‌کنم. این نوعی از سرویس یکپارچه است که اثر مستقیمی روی قیمت تمام‌شده محصولات دارد. بازرگانان در پروسه انتقال کالا باید یک سیستم بازرگانی تشکیل می‌دادند و البته تمامی هزینه‌ها را نیز پوشش می‌دادند. اما با این روش یک نفر متصدی همه این کارها می‌شود و در عمل وظایف بازرگان را شخصا برعهده می‌گیرد. این مدل برای صادرکنندگان هم مناسب است، چرا که او هم می‌خواهد وارد این حوزه‌ها نشود و حاشیه‌های کاری‌اش کم شود. در روش بنادر خشک، کالا به جای این‌که وارد بندر شود، به وسیله کشتیرانی‌ها از مراکز اقتصادی تحویل گرفته می‌شود و در مراکز اقتصادی کانتینرها را نگه می‌دارند و از همان جا بارنامه سراسری برایشان صادر می‌شود. به‌طور مثال کالاها مستقیم از مشهد برای شانگهای و به وسیله خطوط خدماتی کشتیرانی ارسال می‌شوند و دیگر بازرگانان در این پروسه دخل و تصرفی ندارند. به این ترتیب پس از تحویل کانتینر‌ها در مشهد (به‌طور مثال) خط کشتیرانی تمام مسئولیت‌ها را می‌پذیرد تا زمانی که کالا به مشتری تحویل داده شود.
مزیت‌های رقابتی این مدل چیست؟
این یک سرویسی است که خطوط کشتیرانی صرفا برای رقابت بیشتر با یکدیگر به مشتریان ارایه می‌دهند. کشتیرانی‌ها در این دوره وارد حوزه‌های حمل‌ونقل شده‌اند و از خطوط دریایی نیز فراتر رفته‌اند. با این کار دغدغه‌های صادرکنندگان و واردکنندگان کم می‌شود و آنها به کار اصلی‌شان می‌پردازند. در عمل اگر کشتیرانی‌ها به این ترفند برای رقابت ادامه ندهند از گردونه رقابت حذف خواهند شد.
این بنادر خشک در کدام شهرها آغاز به کار کرده‌اند و برنامه‌تان برای توسعه آنها در دیگر شهرها چیست؟
اکنون این کار را از مشهد شروع کردیم و در آینده به شهرهای دیگر هم می‌رویم. مهم این است که مشتری‌ها استقبال خوبی کرده‌اند و خیلی راضی هستند. زیرا مشتری خراسانی باید برای انجام تمامی امور خود به تهران می‌آمد یا به نوعی در این‌جا دفتر نمایندگی تأسیس می‌کرد. اما اکنون در شهر خود می‌ماند و تمامی حاشیه‌های اداری و بارگیری و تعهدات را به کشتیرانی می‌سپارد. به نوعی از زمانی که یک بارنامه صادر می‌شود تعهد روی کالا نیز آغاز می‌شود. اکنون مشهد برای ما به دلیل ارتباطات تجاری‌اش در اولویت است و در آینده به شهرهای دیگری نظیر اصفهان، یزد و تبریز هم برای اجرای این نوع بنادر خواهیم رفت.
تعرفه‌گذاری برای انجام این نوع خدمت با چه معیارهایی تعیین شده است؟ آیا در این قیمت‌گذاری هم بازار رقابتی نقش دارد؟
در نظر بگیرید یک مشتری باید بار را به بندرعباس ببرد، عملیات بار زدن به کانتینر را هم انجام دهد و جدا از این معطلی‌های اداری و گمرکی را نیز متحمل شود. مشتری خودش صرف و صلاح را می‌بیند و تصمیم می‌گیرد. اما نرخ‌گذاری رقابتی است و بی‌شک مشتریان استقبال خوبی از این طرح خواهند کرد. زیرا تمامی مسئولیت‌هایشان را به کشتیرانی می‌سپارند و درعوض به کارهای اصلی‌شان می‌رسند. در عین حال باید گفت ما بزرگ‌ترین خط کانتینری ایران هستیم که 70‌درصد سهم این جابه‌جایی را در اختیار گرفته‌ایم. حالا این‌که چرا این مسائل چند ‌سال قبل شروع نشد تنها به خاطر مسائل تحریم بود. اگر این فشار‌ها نبود ما 6‌سال پیش توانایی انجام این کار را داشتیم. اما حالاکه تحریم‌های کشتیرانی درحال کمرنگ شدن هستند باید به سرعت این الگو را در شهرهای مهم پیاده کنیم.