محمدرضا نیک‌نژاد آموزگار

چند روز پیش از امروز، یعنی دوم اردیبهشت‌ماه برابر با  22 آوریل، متن‌هایی درباره «روز زمین» خواندم. هدفم این بود که بتوانم در کلاس بچه‌ها را درباره روز زمین به چالش بکشم و آگاهی‌هایمان را اندکی بیفزایم. با توجه به تجربه بیست و چندساله آموزگاری‌ام می‌دانستم که مدرسه و آموزش و پرورش برنامه‌ای برای چنین روزی ندارند، از این‌رو برای پرسش از آنان خود را به زحمت نینداختم. می‌خواستم مانند بیشتر مناسبت‌های اینچنینی، توان و فرصتم را صرف دانش‌آموزان کنم. از بچه‌ها خواهش کردم که به من توجه کنند. هنگامی که سکوت کلاس را فرا گرفت، پرسیدم: «بچه‌ها کسی می‌داند روز زمین چه روزی است؟»... سکوت بود که موج می‌زد و چشمانی که کنجکاوانه روی چهره‌ام قفل شده بود، زمان را که مناسب دیدم، برایشان گفتم که:
1- «روز زمین، روزی برای افزایش آگاهی و قدردانی نسبت به محیط‌زیست کره‌‌زمین است. این روز دوبار در سال، یک‌بار درفصل بهار در نیمکره‌شمالی و یک‌بار درفصل پاییز در نیمکره‌جنوبی (که فصل بهار آن نیمکره محسوب می‌شود) برگزار می‌شود. سازمان ملل متحد نیز هر‌سال در اعتدال بهاری، این روز را جشن می‌گیرد. این رسمی بود که توسط فعال صلح یعنی جان مک‌کانل در ‌سال ۱۹۶۹ در اجلاس یونسکو معرفی شد و توسط سناتور آمریکایی گیلورد نلسون به‌عنوان یک جلسه آموزشی درمورد محیط ‌زیست بنیان گذاشته شد. درخیلی ازکشورها روز ۲۲ آوریل همزمان با 2 یا 3 اردیبهشت، روز زمین است و جوامع بسیاری نیز هفته زمین را با آغاز روز زمین جشن می‌گیرند و تمام هفته را به فعالیت‌های زیست‌محیطی اختصاص می‌دهند.»
2- «پویش روزِ زمین در ‌سال 2017، سواد محیط ‌زیستی و آب و هوایی است. آموزش و پرورش ‌بنیان پیشرفت است. ما نیازمند پرورش شهروندان جهانی و چیره به مفاهیم دگرگونی آب و هوا و آگاه از تهدید بی‌مانند این دگرگونی‌ها در سیاره‌مان هستیم. ما نیازمند توانمندسازی همه شهروندان با این دانش برای الهام‌بخشیدن به عمل درحمایت از حفظ محیط‌ زیست هستیم. سواد محیط‌زیستی و آب و هوایی نه‌تنها موتور محرکه‌ای برای ساختن رأی‌دهندگان سبز و پیشبرد سیاست‌ها و قوانین زیست‌محیطی و آب و هوایی است بلکه برای افزایش شتاب در آفرینش فناوری‌ها و حرفه‌های سبز است. روز زمین امسال، با جامعه خویش برای آموزش سوادی محیط زیستی و آب و هوایی گرد هم آیید و طرح دیگری با تمرکز بر آموزش و پرورش را (پیگیری کنید)...» (پیام روز زمین 2017 در تارنمای این سازمان به آدرس
http: //www.earthday.org) پس ازپایان حرف‌هایم، زمینه برای گفت‌وگو فراهم بود. مانند همیشه از برخی دیدگاه‌های هوشمندانه بچه‌ها شگفت‌زده شدم و با هم آموختیم و آموزاندیم. اگر این گفت‌وگوی کلاسی توانسته باشد دریک هم کنش گروهی، پرسش‌هایی اندیشه‌برانگیز در ذهن بچه‌ها بیافریند، بی‌گمان کنشی کامیابانه بوده است- دست‌کم امیدوارم چنین بوده باشد، اما پرسش‌های پایه‌ای‌تر و آزاردهنده‌تر این‌که چرا ساختار آموزشی که بنابر هدف‌های نوین‌اش باید پرورش‌دهنده شهروندان محیط ‌زیست دوست باشد، همچنان بر هدف‌ها و روش‌های سنتی خویش یعنی تمرکز افراطی بر دیدگاه‌های کمی- نمره‌ای از رهگذر حفظ درونمایه‌های درسی پای می‌فشارد؟ در زمانی که وزیر و وکیل و حتی بسیاری از شهروندان بر بیهوده‌بودن بسیاری از آموزه‌های مدرسه‌ای تأکید می‌کنند؛ چرا برای ساختار فرهنگی- آموزشی ما همچنان مرغ یک پا دارد!؟ چرا درسالی که شعار جهانی روزِ زمین، افزایش سواد محیط زیستی است و مهمترین نهاد در سوادافزایی شهروندان همین نهاد آموزش است، یکی از بی‌عمل‌ترین نهادها باید آموزش و پرورش باشد؟ چرا و چرا و چرا... شرح این هجران و این خون جگر/ این زمان بگذار تا وقت دگر!