شهروند| او حالا دیگر به یک نماد تبدیل شده؛ نماد جوان داوطلبی که به دیگران عشق می‌ورزد. درباره «شکوفه شیخی‌نسب» حرف می‌زنم. جوان هلال‌احمری شاهین‌شهر که هفته پیش از دنیا رفت. جوانی که با هزینه شخصی خودش بسیاری ازطرح‌های داوطلبانه را اجرا می‌کرد؛ و تنها هدفش کاستن از دردهای دیگران و مهرورزی بود. در ادامه نگاهی انداخته‌ایم به کار و رویه‌ای که خانم شیخی‌نسب پیش گرفته بود: رویه داوطلبی. در زندگي اجتماعي نياز افراد به يكديگر اجتناب‌ناپذير است. چون هر فرد به تنهايي نمي‌تواند نيازهاي خود را درجامعه برطرف سازد. در نتيجه براي سهولت‌بخشيدن به رفع نيازهاي افراد همكاري و تعاون ضرورت پيدا مي‌كند. يكي از جنبه‌هاي والاي زندگي انسان‌ها، انجام خدمات بشردوستانه است. افراد جامعه بايستي با شركت درخدمات داوطلبانه دركاهش مشكلات و معضلات جامعه تلاش کنند. در اصول بنيادين نهضت صليب‌سرخ و هلال‌احمر يعني «خدمت داوطلبانه» را محقق سازد. درحقيقت خدمات داوطلبانه يك عمل ارادي و خيرخواهانه است كه بيانگر تمايل هرفرد به همبستگي با ساير انسان‌هاست. اين خدمات به كساني كه از آن بهره‌مند مي‌شوند، اين حس را القا مي‌كند كه تنها نيستند و در هرشرايطي به گروه يا اجتماع تعلق دارند. بنابراين خدمات بشردوستانه در هر اجتماعي به انسان‌ها فرصت زندگي و پايداري دربرابر مشكلات را مي‌دهد. شناخت خدمات داوطلبانه از جنبه‌هاي مختلفي قابل بررسي است كه دراين كتابچه به برخي از آنها اشاره مي‌شود.
داوطلب كيست؟
داوطلب فردي است كه كاري را با ميل و رغبت انجام مي‌دهد. در اينجا منظور ما داوطلب خدمات بشردوستانه است. انگيزه اين داوطلبان تمايلات فطري و احساسات پاك و وجدان بيدار بشري آنان است. امروزه همه جمعيت‌هاي صليب‌سرخ و هلال‌احمر، براي هدايت و رهبري فعاليت‌هاي خود، به داوطلبان وابسته‌اند. اگرچه اعضا نيز نقش مهمي را در كمك به سازمان و خدمات آن ايفا مي‌كنند. مثلا بسياري ازجمعيت‌هاي ملي، موسساتي نظير بيمارستان‌ها را اداره مي‌كنند كه خدمات آنها كاملا براساس فعاليت‌هاي داوطلبانه اعضا بنا شده‌اند. درحال حاضر، نهضت صليب‌سرخ و هلال‌احمر، حدود 97ميليون نفر عضو داوطلب در سراسر
جهان دارد.
خدمات داوطلبانه چيست؟
فدراسيون بين‌المللي صليب‌سرخ و هلال‌احمر خدمت داوطلبانه را اينگونه تعريف مي‌كند: خدمات داوطلبانه، خدمتي است كه فرد داوطلب آن را با ميل و اختيار انجام مي‌دهد و نه به علت عوامل اجتماعي، اقتصادي و سياسي كه بر او تحميل شده باشد و هدف از آن ارایه خدمات به مردم آسيب‌پذير جامعه است نه كسب
منافع مادي.
چرا انجام‌دادن خدمات داوطلبانه درجامعه ضروري است؟ سازمان‌هاي رسمي، به علت گستردگي حوادث و مشكلات جوامع، بدون استفاده از نيروهاي داوطلب از عهده انجام مطلوب وظايف خود برنمي‌آيند. علاوه براين، انجام امور به وسيله داوطلبان، هزينه‌ها را به ميزان قابل توجهي كاهش مي‌دهد، زيرا استفاده از نيروهاي رسمي مزدبگير باعث افزايش هزينه‌ها مي‌شود. ازطرفي داوطلبان انگيزه قوي‌تري براي اين نوع كارها دارند. نياز به داوطلبان دركشورهاي درحال رشد محسوس‌تر است و خدمت داوطلبانه در آنجا اهميت بسزايي دارد، زيرا سازمانها و موسسات ارایه‌دهنده خدمات اجتماعي بدون داوطلبان تربيت‌شده فقط قادر به انجام‌دادن حداقل برنامه‌هاي خود هستند ولي با كمك داوطلبان مي‌توانند برنامه‌هاي خود را از نظر كمي و كيفي گسترش دهند و به عده بيشتري از مردم خدمت كنند. بنابراين تشويق همه اقشارجامعه به‌خصوص جوانان براي انجام خدمات داوطلبانه ضروري است. ازطرفي انجام خدمات داوطلبانه، براي خود داوطلبان نيز بسيار مفيد است؛ زيرا سبب تقويت حس نوعدوستي در آنان می‌شود.
یک سوال: هدف‌هاي اصلي داوطلبان خدمات داوطلبانه جوانان چيست؟ برای پاسخ می‌توان به فراهم‌کردن فرصت‌هاي عملي براي مشاركت هرچه بيشتر آنان در فعاليت‌هاي بشردوستانه و افزايش توانمندي‌ها و مهارت‌هاي اجتماعي آنان درخلال فعاليت‌ها اشاره کرد.
داوطلبان سازمان جوانان
در هرمحل داوطلبان سازمان جوانان جمعيت هلال‌احمر مي‌توانند درمركز فعاليت‌ها قرار گيرند كه مردم آسيب‌پذير را ياري مي‌رساند. خدمات يك گروه داوطلب مي‌تواند شامل مواردي از قبيل جمع‌آوري اعانه براي آسيب‌ديدگان، كمك‌هاي اوليه به مصدومان سوانح و حوادث، رانندگي آمبولانس، ارایه خدمات خط تلفن امداد، توزيع غذا بين آسيب‌ديدگان، مقابله با آثار سوانح، ملاقات با سالخوردگان و... باشد. نيازهاي جوامع مختلف، متفاوت است. در هرجامعه نيازهاي همان جامعه بايستي در اولويت قرار گيرند. امروزه صدها وظيفه متفاوت توسط گروه‌هاي محلي داوطلب در سراسر دنيا انجام مي‌شود. خدمات داوطلبانه معمولا درصورتي خوب شكل مي‌گيرد كه ازمديريت و برنامه‌ريزي مناسبي برخوردار باشد.
ويژگي‌هاي خدمات داوطلبانه درسازمان جوانان جمعيت هلال‌احمر كدام است؟
1- افتخاري است: يعني براي خدمت داوطلبانه، وجهي دريافت نمي‌شود.
2- جنبه بشردوستانه، خيرخواهانه و عامل‌المنفعه دارد: يعني در ارایه خدمت، بين افراد تبعيض
قایل نمي‌شود.
3- بدون هيچ‌گونه تمايلات منفعت‌طلبانه است: يعني در آن اهداف خاص سياسي، اقتصادي و...
دنبال نمي‌شود.
4- شرايط و زمان انجام خدمات داوطلبان برطبق موقعيت و شرايط مختلف مانند زمان جنگ، صلح، بلاياي طبيعي و... تفاوت مي‌كند.
5- اختياري است و بدون هيچ‌گونه تحميل يا فشارهاي اجتماعي، سياسي و اقتصادي
صورت مي‌پذيرد.
6- در اوقات فراغت داوطلب، و به صورت غيررسمي انجام مي‌شود.
به‌طور كلي مي‌توان گفت كه خدمات داوطلبانه در سازمان جوانان جمعيت هلال‌احمر براساس اصول بنيادين صليب‌سرخ و هلال‌احمر (اصول هفتگانه) انجام مي‌گيرد.
انواع خدمات داوطلبانه
خدمات داوطلبانه به دونوع تقسيم مي‌شود: اول انفرادی (كه شامل دوحالت است: خدمتي كه داوطلب به تنهايي انجام مي‌دهد و خدمتي كه داوطلب شخصا با مراجعه به سازمانها و ادارات مربوطه انجام مي‌دهد و خدمت گروهی (دراين نوع خدمت داوطلبانه كار درقالب فعاليت‌هاي گروهي انجام مي‌شود.)
داوطلبي در امور خاص
به علل تنوع، گستردگي و پيچيدگي مشكلات و معضلات اجتماعي، براي رفع يا كاهش مشكلات، يك گروه يا سازمان خاص با افراد محدود، نمي‌تواند كارايي چنداني داشته باشد. از اين‌رو براي اينكه يك سازمان خيريه و عام‌المنفعه بتواند خدمات قابل توجهي به افراد نيازمند ارایه دهد. پذيرش افراد داوطلب به‌خصوص جوانان ضروري است. براي انجام اين مهم، آشنايي هرچه بيشتر با سازمان‌هاي خيريه و عام‌المنفعه و نوع فعاليت‌هاي آنها براي جوانان داوطلب لازم است. داوطلبي در امور خاص به اين معناست كه فرد يا گروهي از اعضاي داوطلب در مراكز خاص از قبيل بيمارستان‌ها، آسايشگاه‌ها، پرورشگاه‌ها، انجمن‌ها و ساير سازمانها و موسسات خيريه به ارایه خدمات داوطلبانه مي‌پردازد. بنابراين براي يك داوطلب موارد زير لازم است: آشنايي با سازمان‌هايي كه خدمات داوطلبانه را مي‌پذيرند؛ آشنايي با نوع فعاليتي كه هر داوطلب مي‌تواند درمراكز فوق انجام دهد. موسسات و سازمان‌هايي كه مي‌توانند اين نوع خدمات را بپذيرند، برخي دولتي و بعضي غيردولتي هستند. برای نمونه در ادامه به یک مورد از آنها اشاره می‌شود: آسايشگاه‌ها.
آشنايي با آسايشگاه‌ها
خانواده‌ها به علل مختلفي مايل يا قادر به نگهداري افراد معلول، پير و داراي ضعف جسماني و رواني نيستند. آسايشگاه‌ها مكان مناسبي براي انجام‌دادن خدمات بشردوستانه و عام‌المنفعه است. كار در اينگونه مراكز صبر و طاقت، از خودگذشتگي و فداكاري بسيار مي‌خواهد. يكي ازنمونه‌هاي برجسته كار و فعاليت بشردوستانه محسوب مي‌شود. آسايشگاه‌ها برحسب نوع مشكل و معلوليت افراد به دو دسته تقسيم و برحسب سن و جنس تفكيك مي‌شوند.آسايشگاه معلولان: اين آسايشگاه وظيفه نگهداري از افراد معلول را برعهده دارد. آسايشگاه سالمندان: دراين آسايشگاه سالمندان
نگهداري مي‌شوند.