وزارت امورخارجه متن پنجمین گزارش برجامی وزارت امورخارجه را منتشر کرد. در این متن برخی از دستاوردهای کشور در حوزههای مختلف پس از اجرای برجام درج شده است.
در این گزارش در حوزه فعالیتهای هستهای، آخرین تحولات در حوزه رفع تحریمها و موانع و چالشها توضيحاتی مطرح شده است.
از مهمترین تحولات سه ماهه گذشته، شروع گازدهی به سانتریفیوژ راهبردی8- IR در بهمن ماه 1395 بود. این ماشین پیشرفته و قدرتمند با توانی حداقل بیست برابر سانتریفیوژهای موجود
1- IR، نقطه عطفی در تحقیق و توسعه غنیسازی در ایران است. دو ماشین6- IR و 8- IR که اکنون هر دو تحت آزمایش با گاز اورانیوم(UF6) قرار دارند، آینده صنعت غنیسازی در ایران را رقم خواهند زد و طبق برنامه طراحیشده توسط سازمان انرژی اتمی کشورمان، پس از اتمام مراحل پیچیده تحقیق و توسعه، به مرحله تولید صنعتی خواهند رسید.
پروژه مدرنسازی رآکتور آب سنگین اراک طبق برنامه ادامه دارد. بازطراحی مفهومی رآکتور توسط متخصصان کشورمان به پایان رسیده و همزمان قرارداد مشاوره بازطراحی با چین مذاکره و در روز 24 فروردین 1396 با ملحوظشدن کلیه ملاحظات سازمان انرژی اتمی ایران نهايی و در پکن امضا شد. طراحی مراحل بعدی پروژه توسط متخصصان داخلی در حال انجام است. کارخانه تولید آب سنگین همچنان به فعالیت خود با ظرفیت کامل ادامه میدهد. به منظور ایفای تعهد جمهوری اسلامی ایران مبنی بر عرضه محصول مازاد بر 130 تن در بازارهای بینالمللی و فروش محصول تولیدی، شناسایی مشتریهای بالقوه اروپایی و آسیايی و مذاکره با خریداران در حال انجام است. لازم به ذکر است تاکنون مقدار 70 تن آب سنگین تولیدی کشورمان به روسیه و آمریکا فروخته شده است. در فردو ضمن حفظ کلیه زیر ساختها، تجهیزات و تأسیسات و سانتریفیوژهای موجود در یک بال سایت که به معنی حفظ ظرفیت راهبردی فردو است، پروژه جداسازی ایزوتوپهای پایدار به روش سانتریفیوژ (طبق بند 1/46 برجام) پس از انجام مذاکرات فنی و تخصصی با دولت روسیه مورد تفاهم واقع شده است. کارکرد مورد انتظار از برجام در حوزه اقتصادی، رفع موانع و محدودیتهای گسترده ناشی از «تحریمهای هستهای» بوده و است. متعاقب اجراییشدن برجام، تحریمهای مرتبط با هستهای علیه ایران رفع و در نتیجه آن، گشایشهای قابل ملاحظهای حاصل شد و روند بازگشت به شرایط عادی آغاز شد.
پس از اجرای برجام، تحولات و گشایشهای قابل توجهی در حوزه مالی و بانکی رخ داده است که موجب خروج قطعی نظام بانکی و مالی از مرحله بحرانی و بنبستِ دوران تحریم شده است. علیرغم تداوم برخی مشکلات و محدودیتها در این حوزه (که عمدتا مرتبط با برجام نبوده و به عوامل دیگری مانند تحریمهای اولیه و غیرهستهای آمریکا، قوانین انضباطی مرتبط با پولشویی، مشکلات زیرساختاری در نظام بانکی کشور و... مربوط میشود) سیستم بانکی کشور هم اکنون با مانع تحریمی مرتبط با موضوع هستهای و برجام مواجه نيست.
براساس آخرین اطلاعات دریافتی از بانک مرکزی، از تاریخ اجرای برجام تا پایان سال 1395، شبکه بانکی کشور 704 رابطه کارگزاری با 249 بانک دنیا ایجاد كرده است. طی این مدت 99936 فقره گشایش اعتبارات اسنادی و ارایه خدمات تجاری در قالب 17861 فقره گشایش اعتبار اسنادی، 1866 فقره ثبت سفارش برات اسنادی و 80209 فقره حواله ارزی صادر شده است که ارزش دلاری خدمات تجاری مذکور بیش از 38میلیارد دلار بوده و شامل 17.74 میلیارد دلار گشایش اعتبار اسنادی، 3.96میلیارد دلار برات اسنادی و 16.62 میلیارد دلار حواله ارزی است. در چارچوب آزادسازی داراییهای کشور، علاوه بر آزادسازی 12میلیارد دلار از وجوه مسدودشده کشورمان در فاصله زمانی برنامه اقدام مشترک (توافق موقت ژنو) تا انعقاد برجام، از تاریخ اجراییشدن برجام تا پایان سال 1395، بالغ بر 25.7 میلیارد دلار از منابع ارزی کشور آزاد شده است که آزادسازی 9.3میلیارد دلار از این مبلغ مربوط به سهماهه اخیر است. تحولات در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی: تحریمهای مربوطه در این حوزه کاملا رفع شده و گزارشی از اینکه کشور با مانع عمدهای در تولید، صادرات یا انتقال عواید حاصله از فروش نفت مواجه باشد، دریافت نشده است. بر اساس آخرین آمار دریافت شده از وزارت نفت، میانگین تولید نفت خام و میعانات گازی کشور در سال 1395، به بیش از 4میلیون و 337هزار بشکه در روز رسیده است که 31درصد نسبت به قبل از برجام رشد نشان میدهد. میانگین تولید گاز طبیعی نیز با 23درصد افزایش نسبت به قبل از برجام بیش از 781میلیون متر مکعب در روز است. میانگین صادرات روزانه نفت خام و میعانات گازی کشور در سال 1395، حدود 2میلیون و 639هزار بشکه در روز بوده که بیش از دو برابر نسبت به زمان قبل از برجام افزایش داشته است. درآمد کشور از محل صادرات نفت خام و میعانات گازی در سال 1395، بالغ بر 34میلیارد دلار بوده است. پس از اجرای برجام، کلیه تحریمهایی که مرتبط با موضوع هستهای بر حوزه حملونقل وضع شده بودند، برطرف شده و گزارشی مبنی بر وجود مانع عمدهای مرتبط با برجام در این حوزه دریافت نشده است. روند نهاییشدن و اجرای بسیاری از توافقها و تفاهمهایی که طی یک سال نخست اجرای برجام قطعی شده بود، به شکل قابل قبولی ادامه دارد. در ماههای اسفند 1395 و فروردین 1396 دومین و سومین فروند از هواپیماهای ایرباس که از نوع پیشرفته A330 هستند، تحویل شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) شده است. پیشبینی میشود تا پایان سال 1396، حداقل 4 فروند دیگر از هواپیماهای ایرباس و حداقل یک فروند هواپیمای بويینگ تحویل هما شود. همچنین قرارداد نهایی خرید 20 فروند هواپیمای ATR72-600 بین هما و شرکت سازنده امضا شد و قرار است 4 فروند از این هواپیماها طی یک ماه آینده و تعدادی دیگر تا پایان سال 2017 تحویل شود. علاوه بر موارد ذکر شده، طی یک ماه اخیر مذاکرات شرکت هواپیمایی آسمان با شرکت بويینگ به تفاهم نهایی منتهی شد که براساس آن قرار است تعداد 30 فروند هواپیمای بويینگ 737 مکس اس (قابل افزایش تا 60 فروند) که از جدیدترین و مدرنترین تولیدات شرکت بويینگ است، بهتدریج و از سال 2019 به هواپیمایی آسمان تحویل شود.
در پایان این گزارش افزودن تعدادی از اشخاص ایرانی به فهرست تحریمهای آمریکا به بهانه آزمایش موشکی ایران، شروع به کار هیأت حاکمه جدید آمریکا و مشکلات و موانع غیربرجامی ازجمله چالشها و موانع بر سر اجرای برجام یاد شدهاند.