آزاده جعفریان | جواهرسازی معاصر رشتهای است که اینروزها بسیاری از هنرمندان روی این موضوع مانور میدهند و از اهمیت این حوزه باخبرند. هنرمندان نقاش و مجسمهساز مطرح نیز به اینسو آمده و تصمیم گرفتهاند از تم آثارشان مجسمههای پوشیدنی را خلق کنند که بهصورت جواهرات معاصر مطرح میشود. آنچه در اینگونه آثار مهم است، ایده هنرمند و همسویی آن با هنر معاصر دنیاست. گالری آریا در این زمان فقدان چنین نمایشگاهی را در میان رشتههای هنری احساس کرده و نمایشگاه جواهرسازی هنری معاصر را برپا کرده است. این نمایشگاه با همکاری کوین مورای، کیوریتور و سردبیر مجله کارلند که یکی از داوران این نمایشگاه هم بود، برگزار شد. آنچنان که از نام این نمایشگاه برمیآید این تجربه از نخستین گامهای جدی در معرفی جواهرسازی بهعنوان یک مدیای هنری مستقل است. مدیایی که باوجود وجه مصرفی آن در ایران چندان به آن پرداخته نشده است. شاید مهمترین وجه در این مدیای هنری توجه به ایده و خلاقیت در ساخت جواهر است. هر چند متریال هم بهعنوان اصلی مهم در جواهرسازی مورد توجه است، اما بیشتر آثار این نمایشگاه با توجه به اهمیت مستقلبودن اثر بهعنوان یک رسانه هنری به دنبال تعمیم قابلیتهای بصری و مفهومی جواهر است که در رابطه با بدن انسان اهمیت پیدا میکند.
ایجاد تغییر در صورت ظاهری اشیا
بنفشه همتی هنرمندی است که چند سالی است در حوزه جواهرسازی معاصر فعالیت میکند و آثارش در داخل و خارج از ایران به نمایش درآمده است. او بهتازگی نمایشگاهی از مجسمههای پوشیدنیاش در شهر رشت برپا کرد که با استقبال قابلتوجهی نیز روبهرو شد. آثار همتی گاهی چنان فیگوراتیو هستند که نیمی از رخ انسان را دربرمیگیرند و گاهی نیز مانند انگشتر مکعب خیال فضایی انتزاعی را برای خود ساختهاند. او که آثارش در نمایشگاه جواهرسازی هنری گالری آریا به نمایش درآمده، گفت: در زیورآلات و جواهرسازی هنری معاصر دو مورد اساسی وجود دارد که باید به آن توجه کرد، مسأله گسترش مواد و انتقال مفهوم.
وی ادامه داد: امروز مسأله جسارت در گسترش مواد وجود ندارد و اغلب افرادی که وارد این حوزه میشوند از حیطه صنایعدستی یا گرافیک هستند اما این مسأله اهمیت دارد که ما چگونه با این مقوله برخورد میکنیم، چراکه ما داریم به وسیله هنر کاربردی، مفهومی را وارد زندگی روزمره مردم میکنیم.
این هنرمند و پژوهشگر گفت: در این مقوله میتوان رویکردهای متفاوتی داشت. من مجموعهای به اسم «فاصله» دارم که در آن مجموعه، مدتی از برخی شهرها عکاسی و بعدتر از همین متریالها در جواهرسازی استفاده کردهام، البته مبنا بر تجلیل از بناهای معماری نبود و من از در و پنجره بهعنوان مدخلی برای ورود و یک عنصر در اثرم استفاده کردهام.
همتی گفت: در مجموعه «نوسان» من چالش سلف پرترههای خودم را به جواهر بدل کردم و در یک کار مشترک که با آقای بهنام کامرانی داشتم درباره مفهومی خاص در فلسفه «دلوز» کار کردیم.
وی اظهار داشت: سعی میکنم فلسفه را در جواهرسازی خود درنظر داشته باشم. در این شاخه هنری، اشیای روزمره در جایی قرار میگیرند که قرار نیست آنجا باشند. بهعنوان مثال وقتی یک لولای در را بهعنوان کانسپت اثر انتخاب میکنید و آن را روی بدن قرار میدهید، این اتفاق یکسری مفاهیم را در تضاد با جسم ایجاد میکند.
این هنرمند و پژوهشگر گفت: زیورآلات و جواهرات هنری بهگونهای عمل میکند که کسی که آن را میپوشد بتواند با توجه به صلابت اثر خود بهعنوان پوشنده با اثر ارتباط برقرار کند. درواقع جواهر هنری برخلاف اینکه همیشه همه میخواهند یک زیبایی را در جواهر ببینند، عمل میکند. جواهر هنری باید تولید کنند حسی باشد که به واسطه آن احساسات مختلف را درگیر کند.
همتی گفت: جواهرسازی هنری باید بهگونهای باشد که بتواند تفاوت نگاه فردی که آن را استفاده میکند، منعکس کند. من در اثری لولای دری را از خیابان حسنآباد خریدم و روی آن کار کردم که بعد از کار در عینحال که قشنگ و شیک بهنظر میرسد، مخاطب نیز متوجه نگاه متفاوت مصرفکننده آن میشود.
در جواهرسازی امروز، بوم بدن است
آناهیتا عناصری از شاگردان صاحبنام استاد پرویز تناولی است که علاوهبر کلاسهای جواهرات، مجسمهسازی نیز میکند. آثار عناصری نوعی روح انتزاع را به مخاطب القا میکنند. وی در نخستین آثارش تصویر جای آب را خلق کرده بود که این خود از روح پاک و ایده ناب عناصری شکل گرفته بود. وی دیگر هنرمند حاضر در این نمایشگاه است و با بیان اینکه زیورآلات و جواهرات هنری در حقیقت مجسمههایی پوشیدنی هستند، گفت: زیورآلات و جواهرات هنری وسیلهای هستند که افراد میخواهند برای نشاندادن جایگاه اجتماعی خود از آن استفاده کنند.
وی ادامه داد: در گذشته بیشتر جنبههای اقتصادی جواهر اهمیت داشت اما امروز مانند گذشتههای بسیار دور فقط اقتصاد مطرح نیست و جواهرسازی جنبه اجتماعی نیز پیدا کرده است.
این هنرمند جواهرساز گفت: امروز برخلاف گذشته که طلا و نقره متریالهای اصلی به حساب میآمدند و استفاده از این متریال موجب مرغوب پنداشتن یک جواهر میشد، رویکرد جواهرسازان هنری به سمتی حرکت میکند که این نگرش متریالی تغییر کرده است و گاهی در زیورآلات خود از متریالهای بازیافتشده استفاده میکنند.
عناصری گفت: بیان و جایگاه شیء در جواهرسازی هنری مهم است و وقتی این اثر به زندگی روزمره افراد وارد شود، مفهوم خودش را نمایان میکند و برخلاف ظاهر اولیهاش که قیمتی دیده نمیشود، ارزش خود را پیدا میکند.
وی اظهار داشت: من با زیورآلاتی که میسازم یا استفاده میکنم بهصورت شخصی میخواهم مسألهای را بیان کنم. در جواهرسازی امروز بوم ما بدن است. استفاده از بدن و اینکه فرد در خارج از بدن خود چرا و چگونه یک زیور را استفاده میکند یا با این تفکر میخواهد چه چیزی را مطرح کند، اهمیت دارد.
جواهرسازی
یک رسانه مستقل هنری است
روحالله شمسیزاده، داور این نمایشگاه اما درباره جایگاه جواهرسازی هنری معاصر تعریف دیگری دارد. وی بیان کرد: جواهر امروز دیگر جنبه تزیینی ندارد، بلکه توجه به جنبههای مفهومی، زیباییشناسانه و تکنیکی اثر در رابطه با بدن بهعنوان زمینهای برای ارایه اثر، مسأله جواهرسازی هنری معاصر است.
وی ادامه داد: جواهرسازی هنری معاصر با تأکید بر قابلیتهای بصری و معنایی اثر و استفاده از بدن به مثابه کانتکست ضمن گذر از جنبههای صرفا تزیینی در مقام یک رسانه هنری مستقل، مسائل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و زیباییشناسی را به چالش میکشد.
این هنرمند مجسمهساز گفت: جواهرسازی هنری معاصر با رویکردی میانرشتهای و با استفاده از قابلیتهای رشتههای تجسمی و کاربردی مثل مجسمهسازی، نقاشی، صنایعدستی، طراحی صنعتی، طراحی لباس و مد بهعنوان یک رسانه مطرح است. جواهرسازی در هنر معاصر با تأکید بر تنوع متریال، تنوع ارایه، ارتباط با بدن و تأکید بر مسأله اعتبارهای اجتماعی شکل گرفته است و امروز به جواهر بهعنوان یک ابژه اجتماعی نگاه میکنند.
شمسیزاده اظهار داشت: جواهرسازی هنری معاصر، نقشی تاثیرگذار در روابط انسانی و تعیین هویتهای فردی و اجتماعی دارد. آگاهی اجتماعی و فردی انسان امروز بهعنوان مصرفکننده، جواهر معاصر را تحتتأثیر خود قرار داده و مفاهیمی چون هویت، قدرت، جنسیت، سلطه و غیره وارد عرصه جواهرسازی معاصر شده است.
وی گفت: محورهای اصلی جواهرسازی هنری معاصر را میتوان در معنی و مفهوم، مجسمه کوچک، هنر پوشیدنی، بدن بهمثابه بوم، کانتکست یا زمینه، مولفههای باارزشبودن و هنر ارتباطی دستهبندی کرد.