حمیدرضا عظیمی| فاجعه پس از فاجعه در جشنواره سی‌وپنجم، رونمایی می‌شود. حالا پس از نمایش یک دو جین فیلم بد که منتقدان سینما درباره این بدی متفق‌القول هستند، داوری جشنواره نیز با حرف و حدیث‌های زیادی روبه‌رو شده است. داستان داوری جشنواره حالا به جایی رسیده که قرار است وزارت ارشاد در آن مداخله کند و کمیته‌ای ویژه برای بررسی آن تدارک ببیند. با این حساب، رخدادهایی که یکی پس از دیگری قبل و هنگام جشنواره به وقوع پیوسته، جشنواره این دوره را به یکی از شگفت‌انگیزترین جشنواره‌های برگزار شده تاکنون تبدیل کرده است.
این نوید را پیش از این محمد حیدری داده بود. آن روز که او در برنامه هفت، پس از اعلام خبر راه راه نیافتن تعدادی از فیلم‌های قابل بحث قول داد که با برگزاری جشنواره، «شگفت‌زده» خواهید شد، کسی باور نداشت این میزان از شگفت‌زدگی در طول جشنواره خودنمایی کند. حیدری هر چند شگفت‌زده شدن را به معنی مثبت آن مطرح کرده بود، اما حالا پس از افتادن پرده‌ها، یکی پس از دیگری موضوعاتی به وقوع پیوست که جشنواره سی‌وپنجم را به پرحرف و حدیث‌ترین و به‌زعم برخی بدترین جشنواره سال‌های اخیر تبدیل کرده است.
داوران دو تابعیتی
«در پرده آخر» جشنواره داستان از آن‌جا شروع شد که لیست نامزدهای جشنواره به سمع و نظر عموم رسید. پس از این انتشار، سینمایی‌ها هر یک، طوری اعلام موضع کردند که نشان می‌داد از سیاهه نامزدان شوکه شده‌اند و هر یک می‌خواهند تدبیری ویژه خود اتخاذ کنند. اعتراض‌ها و در پی آن، انصراف از نامزدی ادامه داشت تا برنامه هفت سه‌شنبه‌شب؛ برنامه هفت در آن شب در بخشی که در اصل میز نقد فیلم است، با حضور مسعود فراستی، سعید قطبی‌زاده و بهروز افخمی، بحث‌هایی را مطرح کرد که باعث شد دیروز، با وجود این‌که پیش از این اعلام شده بود وزارت ارشاد در موضوعات مربوط به جشنواره دخالت نخواهد کرد، وزیر ارشاد وارد ماجرا شود و از تشکیل کمیته‌ای ویژه خبر دهد.
بهروز افخمی در این برنامه به خاطرات خود از دوره یک ساله حضور در کانادا پرداخت. او گفت: زمانی که من در کانادا بودم کلاس هم برگزار می‌کردم. در آن زمان، کمونیست‌ها به کلاس ما می‌آمدند و مانع برگزاری کلاس می‌شدند. موضع آنها این بود که چون تو فیلم «فرزند صبح» را ساخته‌ای عامل جمهوری اسلامی هستی و نباید در این‌جا کار کنی. ما فیلمی را داریم که علیه منافقین ساخته شده و آنها خیلی رذل‌تر از کمونیست‌ها هستند.» افخمی این را هم اضافه کرد: «در میان هیأت داوران 5 نفر تابعیت دوگانه دارند و تعدادی از آنها در کانادا زندگی می‌کنند. خب، این داور چطور می‌تواند به فیلمی علیه منافقین رأی بدهد؟ احتمالا چون خارج زندگی می‌کنند یا رفت‌وآمد دارند از ترس مزاحمت‌های سازمان منافقین جرأت نمی‌کنند به این فیلم رأی دهند.»
حالا حرف و حدیث‌ها بیشتر شده است؛ دیروز خبر آمد که لیست برندگان نهایی در چند رشته لو رفته است، اما بحث‌ها درباره عملکرد بعدی داوران، بدتر از این است. شنیده‌ها در کاخ جشنواره و رسانه‌های مختلف، بر این موضوع تأکید دارد که با توجه به حواشی و لو رفتن اسامی کاندیداها و برنده‌های 4 رشته (که گفته می‌شود منطقی‌ترین انتخاب‌ها هم هستند) هیأت داوران آن‌قدر مستاصل شده که می‌خواهد انتخاب‌هایش را عوض کند. موضوعی که اگر واقعیت داشته باشد، فاجعه به اوج خود خواهد رسید.
مسئولان رسمی نه؛ هنرمندان شاید
بحث داوری آن‌قدر ریشه‌دار است که به حاشیه جلسه هیأت دولت هم کشیده شد. صالحی امیری، وزیر ارشاد اسلامی وقتی در حاشیه جلسه هیأت دولت با این سوال که آیا داوران جشنواره دو تابعیتی هستند؟ مواجه شد، گفت: درباره پدیده دو تابعیتی‌ها، این‌که مسئولان رسمی دو تابعیتی هستند را کامل تکذیب می‌کنم، اما راجع به جامعه بزرگ هنری کشور اطلاع لازم را ندارم، ضمن این‌که قانون متوجه آنها نیست، اما در سطوح مسئولان، افراد دو تابعیتی در وزارت ارشاد را تکذیب می‌کنم و چنین پدیده‌ای ما نداریم.
صالحی امیری با دفاع از جشنواره سی‌وپنجم، بر این موضوع تأکید کرد: جشنواره امسال را جشنواره امید و نشاط نام گذاشتیم که در مجموع فیلم‌های ارسال شده به جشنواره، فیلم‌های بسیار خوبی بود و هیأت انتخاب ۳۳ اثر را برای مسابقه انتخاب کرد. وزیر ارشاد از تشکیل کمیته‌ای به سرپرستی مشاور عالی خود برای رسیدگی به اعتراض‌های صورت گرفته درباره داوری‌های جشنواره فیلم فجر نیز خبر داده اما تأکید دارد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وارد حاشیه نخواهد شد. به‌طور طبیعی در مسابقه‌ای که ۱۷۰ فیلم شرکت می‌کنند؛ داوران حق نهایی انتخاب کاندیداها را دارند.
او افزود: این‌که برخی شرکت‌کنندگان که در جشنواره به هر دلیلی به بخش مسابقه راه نیافته یا اسامی آنها در میان نامزدهای نهایی نیامده است؛ داوری را مورد اعتراض قرار دهند، کار اخلاقی نیست. سوال من این است اگر این دوستان هیأت انتخاب فیلم‌ها را صاحب صلاحیت نمی‌دانستند، چرا اصلا در جشنواره شرکت کردند و تقاضای مشارکت داشتند؟! این موضوع نشان می‌دهد حضور فیلمسازان، کارگردان‌ها و تهیه‌کنندگان به معنای پذیرش صلاحیت داوری جشنواره است.
محمد حیدری، دبیر جشنواره هم که بیشترین انتقادها متوجه اوست، اعلام موضع کرد و در جمع خبرنگاران گفت: کسانی که انصراف داده‌اند براساس حق طبیعی خود این کار را انجام داده‌اند. مگر هیأت داوران باید براساس آنچه صاحبان آثار می‌گویند دست به انتخاب بزند! هیأت داوران تصمیم گرفته‌اند و به نظرم باید افرادی که در جشنواره حضور دارند به نظر آنها احترام بگذارند. اگر احترام نگذاریم نمی‌توانیم شاهد شرایط خوبی در سینما باشیم. حیدری افزود: هر‌سال این اتفاقات و این حاشیه‌ها در داوری‌ها و حتی در بخش انتخاب رخ می‌دهد. من واکنشی نسبت به این اعتراضات ندارم و به نظرم همه کسانی که کاندیدا شده‌اند و جایزه می‌گیرند باید به نظر هیأت داوران احترام بگذارند.