شهروند| چندسالی است که آمارها بر شیوع بالای اختلالات روانی در کشور اشاره می‌کند، همان آمار 25‌درصدی که نشان می‌دهد از هر 4نفر یک ایرانی به نوعی از بیماری‌های روانی مبتلاست. وضع در تهران متفاوت‌تر است، بیماری‌های روانی در میان تهرانی‌ها، شیوع 34‌درصدی دارد، بیماری‌هایی که گفته می‌شود افسردگی در صدر آنها قرار دارد، حالا براساس همین بررسی‌ها و اعداد و ارقام، یک‌چهارم جمعیت کشور به یکی از انواع اختلالات روانی دچار است. گفته می‌شود این آمارها بالاست، هرچند در بیشتر کشورها، میزان شیوع در همین حدود است اما بررسی‌ها حکایت از این دارد که حدود 20 تا 22‌درصد افراد بزرگسال جامعه (15 تا 64 سال) در طول یک‌سال نیاز به مراجعه برای مشکلات اعصاب و روان دارند. همه این آمار و ارقام در شرایطی اعلام می‌شود که هزینه یک جلسه مشاوره، برای ساده‌ترین مشکل یا اختلال روانی، بدون دارو و درمان ویژه‌ کمتر از 50‌هزار تومان نیست، هرقدر هم که مشکل پیچیده‌تر می‌شود، هزینه‌ها به همان میزان، روند صعودی به خود می‌گیرند. با همه اینها، خدمات بیماری‌های روانی، تحت پوشش هیچ نوع بیمه‌ای نیست، اعلام شده بود با اجرای طرح تحول نظام سلامت، بخشی از خدمات روان‌درمانی، تحت پوشش بیمه قرار گرفته بود، یعنی تنها خدمات سرپایی، این در حالی است که به گفته رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران، هنوز این موضوع ابلاغ نشده. حالا هیچ‌یک از این گروه بیماری‌ها و خدمات مربوط به آنها، بیمه نیستند. بیماران ناچارند با هزینه خودشان و به صورت آزاد، در صورت نیاز، در بیمارستان‌ها بستری شوند، بیمارانی که گاه به‌دلیل شدت بیماری‌شان، بستری‌های طولانی‌مدت و چندماهه دارند. کسانی که هزینه‌هایشان را هم خودشان نمی‌توانند تأمین کنند.
بیمه نبودن بیماری‌های روان، مورد انتقاد اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس هم است. پیش از این شهلا میرگلوی‌بیات، به‌عنوان یکی از اعضای این کمیسیون از بی‌توجهی سازمان‌های بیمه‌گر در پوشش بیمه‌ای داروهای اعصاب و روان، انتقاد کرده و گفته بود: «بیمه‌ها در شرایطی این بیماری‌ها را تحت پوشش قرار نمی‌دهند که بیماری‌های اعصاب و روان در کشور روند رو به رشدی دارد.» به گفته او، درمان بسیاری از بیماران اعصاب و روان با هزینه‌های سنگینی روبه‌رو است که متاسفانه با تحمیل این هزینه‌ها به بیمار، روند درمان با چالش مواجه می‌شود.
پیش از این در تیرماه امسال هم رئیس انجمن روانپزشکان ایران، از سازمان‌های بیمه‌گر خواسته بود تا بیماری‌های روانی را هم مشمول بیمه کنند. او همان موقع تأکید کرده بود که تعرفه‌های روانپزشکی غیرواقعی است، اتفاقی که سبب شده تا خدمات به بیماران کم شود. قبل از او هم، رضا میرسپاسی به‌عنوان یکی از اعضای این انجمن تأکید کرده بود که بیمه‌ها از پوشش بیماری‌های روانی خودداری می‌کنند. «بیمه‌ها بسیاری از بیماران دچار اختلالات روانی که نیاز به بستری شدن دارند از جمله بیماری‌های روانی با علایم روان‌پریشی را پوشش نمی‌دهند.» به گفته او، بخش عمده‌ای از داروهای روانپزشکی تحت پوشش بیمه‌ها نیستند، این مسأله باعث تحمیل هزینه بیشتر به بیماران می‌شود، به‌ویژه این‌که بعضی از داروها، خارجی و گرانقیمت هستند. از طرف دیگر بیماران مبتلا به اعتیاد برای دریافت خدمات درمانی، تحت پوشش هیچ نوع بیمه‌ای اعم از دولتی، خصوصی، پایه، تکمیلی و... نیستند.
قوانین بیمه‌ها عجیب است، برخی از آنها تأکید می‌کنند اگر بیمار درگیر مشکلاتی از جمله علایم روان‌پریشی مانند توهم و هذیان است، نمی‌تواند از خدمات بیمه‌ای استفاده کند، چرا که بیمه‌ها تنها هزینه‌های مربوط به بستری شدن بیماران روانی را که روان‌پریش نیستند پرداخت می‌کنند. همین هم شده تا در مواردی که بیمار دچار بیماری روان‌پریشی است، برخی از پزشکان برای آن‌که بیمار بتواند از پوشش بیمه‌ای استفاده کند، ناگزیرند در شرح حال او بیماری افسردگی، نه بیماری واقعیش، درج کنند. بیمه‌ها برای بیماران دچار افسردگی هم محدودیت قائل هستند و تنها در ‌سال یک‌بار و آن هم به مدت چند هفته هزینه‌های مربوط به بستری شدن را پوشش می‌دهند. اینها بخشی از گلایه‌های احمد جلیلی، رئیس انجمن روانپزشکی ایران در گفت‌وگو با «شهروند» است. او غیرواقعی بودن تعرفه‌ها را عمده‌ترین مشکل بیماری‌های روانی می‌داند. موضوعی که مورد تأیید وزارت بهداشت هم است.«متاسفانه بیمه‌ها از جمله بیمه تأمین اجتماعی و خدمات درمانی با بیمارستان‌های روانپزشکی خصوصی قرارداد  ندارند و نمی‌توانند هم داشته باشند، آنهایی هم که قرارداد دارند برای بستری بیماران محدودیت زمانی قائل هستند، یعنی برای نمونه می‌گویند که این بیماران نمی‌توانند بیش از 2ماه در بیمارستان بستری باشند. برخی از بیمه‌های هم کارهای عجیبی می‌کنند مثل این‌که خدمات بستری بیمارانی که دچار اختلال روانی‌پریشی هستند، هذیان و توهم دارند را نمی‌پذیرند، در حالی‌ که همین گروه هستند که نیاز به بستری‌شدن دارند وگرنه بیمارانی که دچار اضطراب یا افسردگی‌های سطحی هستند که نیازی به بستری شدن ندارند. سازمان‌های بیمه‌گر تنها به منافع مالی خود توجه می‌کنند و تنها پول است که برای آنها اهمیت دارد.» رئیس انجمن روانپزشکان ایران ادامه می‌دهد: «این بیماری‌ها هنوز تحت پوشش بیمه نیستند، آن مواردی هم که پس از اجرای طرح تحول نظام سلامت مطرح شد، هم هنوز ابلاغ نشده، بنابراین می‌توان گفت این بیماری‌ها هنوز از نظر بیمه‌ای بلاتکلیف هستند.»
او از تلاش‌های انجمن روانپزشکان ایران برای تحت پوشش قرار دادن این بیماری‌ها از سوی سازمان‌های بیمه‌گر اشاره می‌کند.«این انجمن تلاش‌های زیادی کرده اما بی‌فایده بوده و کوچک‌ترین تاثیری نداشته است، همه اینها در شرایطی است که در همه جای دنیا شرکت‌های بیمه‌ای وجود دارند که با تعرفه واقعی قراردادهایی در ارتباط با این نوع بیماری‌ها منعقد می‌کنند تا در نهایت میان بیمار و پزشک رابطه مالی به حداقل برسد، دولت هم به این سازوکار نظارت می‌کند اما متاسفانه در کشورمان، سازمان‌های بیمه‌گر یا دولتی هستند یا نیمه دولتی.» همین بیمه نبودن این بیماری‌هاست که منجر شده تا خیلی از افراد درگیر اختلالات روانی به پزشک مراجعه نکنند. این همان موضوعی است که جلیلی هم به آن اشاره می‌کند.«تعرفه‌های بالا و بیمه نبودن این خدمات باعث شده تا بیماران یا خیلی دیر به روانپزشک مراجعه کنند یا اصلا این کار را نکنند، در نهایت هم کار به جایی می‌رسد که بیماری مزمن می‌شود و بیمار به خاطر اختلالی که دارد به دیگران آسیب می‌رساند. حتی می‌تواند منجر به خودکشی گروهی از بیمارانی شود که درمان نشده‌اند.» به گفته او بیمه‌ها در شرایط فعلی، عنوان می‌کنند وقتی بیمار دچار اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی است و باید بستری شود، ما هزینه‌ها را قبول نمی‌کنیم، این باعث صدمه به مردم و بیماران روانی می‌شود.
مجید صادقی، نایب‌رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران، نیز منتقد حمایت‌های بیمه‌ای از خدمات روانی است. او هم به «شهروند» می‌گوید: «هرقدر رابطه مالی میان پزشک و بیمار کم شود، بهتر است. بیمه‌ها باید آن‌قدر قوی عمل کنند که بیمار هزینه‌ای را پرداخت نکند، در حالی ‌که این سازمان‌ها هیچ‌گونه هزینه‌ای بابت بیماری‌های روانی جدی و شدید نمی‌پردازند.» صادقی ادامه می‌دهد: «برای نمونه بیماری که مبتلا به اسکیزوفرنی است، کمتر از سه هفته نباید بستری شود، این در حالی است که این بیماران نیاز به انجام آزمایش‌های تشخیصی هم نیستند و هزینه‌هایشان برای بیمه‌ها خیلی زیاد نمی‌شود، اما همان را هم بیماران خودشان نمی‌توانند پرداخت کنند و فشار زیادی به آنها وارد می‌شود.»
با این همه به گفته او، پس از اجرای طرح تحول نظام سلامت، برخی خدمات روانپزشکی مانند روان‌درمانی تحت پوشش بیمه قرار گرفته، اما همه اینها برای خدمات سرپایی است و خدمات بستری را تحت پوشش قرار نمی‌دهد. نایب‌رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران می‌گوید: «تنها بخشی از خدمات این بیماری‌ها تحت پوشش بیمه تکمیلی است که متاسفانه بیمارستان‌های دولتی آن را قبول ندارند و بیمارستان‌های خصوصی پوشش کاملی ندارند .»
بی‌توجهی سازمان‌های بیمه‌گر به خدمات بیماری‌های روانی در شرایطی است که گفته می‌شود حداقل30‌درصد مراجعه‌ها به پزشکان عمومی به دلیل انواع مختلفی از بیماری‌های روانی است. به گفته رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران، در شرایط فعلی، از هر 4 یا 5 نفر در ایران یک نفر از انواع بیماری‌های روانی مانند افسردگی، اضطراب، بیماری دو قطبی و سایر اشکال اختلالات روانپزشکی رنج می‌برد. «بیش از 25‌درصد از جمعیت کشور به یکی از اختلالات روانپزشکی مبتلا هستند، این در حالی است که در کشور با کمبود تعداد روانپزشکان و توزیع ناکافی آنها مواجه هستیم.» رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران تأکید می‌کند: «در حداقل 60‌درصد از مراجعه‌ها به پزشکان با شکایت از دردهای جسمانی، مسائل روانی دخیل هستند، نقش پزشکان عمومی در زمینه آشنایی با بیماری‌ها و اختلالات روانی امری اجتناب‌ناپذیر است.» او در ادامه به کمبود روانپزشک و توزیع نامناسب آنها هم اشاره می‌کند.«درحال حاضر‌ هزار و500 تا هزارو700روانپزشک در کشور داریم که در کشورهای غربی با جمعیت مشابه ایران این رقم بین12تا 20هزار است. مقایسه این دو رقم نشان می‌دهد،‌ کمبود ما در این زمینه بسیار زیاد بوده، توزیع روانپزشکان نیز بسته به نیاز کشور نیست.»
او به این نکته اشاره می‌کند که نیمی از روانپزشکان موجود در کشور در تهران هستند.«هر چند این مشکل تنها مربوط به رشته روانپزشکی نبوده و پزشکان متخصص حاضر به فعالیت در مناطق کم‌جمعیت و با امکانات کم نیستند، اما به ‌هر حال کمبود روانپزشک در سطح کشور به‌ویژه شهرستان‌ها به چشم می‌خورد این در حالی است که با پدیده بیکاری روانپزشکان هم روبه‌رو هستیم و به‌طور کلی عرضه و تقاضا در این رشته متناسب نیست.»
صادقی نایب‌رئیس این انجمن هم با اشاره به این‌که در کشور 1700 تا 1800 روانپزشک وجود دارد، می‌گوید: «به غیراز توزیع نامناسب این پزشکان، بیمارستان‌های عمومی هم که باید 10‌درصد از تخت‌های بیمارستان‌شان را برای بیماران دچار اختلالات روانی اختصاص دهند که از این کار سرباز می‌زنند. این در حالی است که ما در تلاشیم تا بیمارستان‌های تخصصی در این زمینه را کم کنیم و این بیماران را برای از میان بردن انگ بیماری روانی، در بیمارستان‌های عمومی
 بستری کنیم.»