شهروند| اگرچه همه می‌دانیم که ایران کشوری حادثه‌خیز و به‌ویژه زلزله‌خیز است و زلزله را امری ناملموس و دور از ذهن فرض می‌کنیم اما اتفاقاتی مانند حریق و تخریب پلاسکو باعث می‌شود که بار دیگر در معیارها و استانداردهای محل کار و زندگی خود بازنگری داشته باشیم. معمولا بعد از هر حادثه طبیعی از قبیل زلزله‌های ویرانگر در یکی از مناطق کشور، برای مدتی مقوله مقاوم‌سازی سازه‌های ساختمانی در رأس اخبار و تحلیل‌های خبری و کارشناسی قرار می‌گیرد و بیش از هر زمان دیگری به این ضرورت انسانی و حیاتی پرداخته می‌شود، ولی امیدواریم فراموش نشود. سطح کیفیت یا سطح انتظارات و نگرش‌ها در ساختمان‌سازی در سه پله طبقه‌بندی می‌شود:
پله اول: مقاوم ساختن
آیا ساختمان‌های موجود و حتی ساخت‌وسازهای جدید، در برابر زلزله مقاوم هستند؟ بی‌شک پاسخ منفی است. با وجود تلاش‌های ارزنده‌ای که در این جهت انجام شده است باید اعتراف کنیم که بیشتر ساختمان‌های شهری و روستایی کشورمان، حتی ساخت‌وسازهای جدید چندساله اخیر نیز در برابر زلزله‌ای به بزرگی زلزله بم مقاوم نیستند. امیدواریم همه دست‌اندرکاران، مسئولان، مجریان، ناظران و... تلاش کنند ساختمان‌ها در برابر زلزله مقاوم باشند تا درصورت وقوع زلزله، آسیب‌ها و تلفات انسانی کاهش یابند. یکی دیگر از شاخص‌های تعیین‌کننده کیفیت ساختمان از نظر مقاوم بودن آن، عمر مفید ساختمان‌هاست که متاسفانه در کشورما حدود ۳۰سال برآورد شده است؛ درحالی‌که در کشورهای پیشرفته نزدیک ۱۰۰سال است و این یعنی اتلاف منابع ملی و...
پله دوم: ایمن ساختن
حال جای این سوال باقی است که آیا حداکثر نیاز انسان‌ها و هموطنان ما این است که ساختمانی مقاوم داشته باشند؟ اگر ساختمان در برابر بزرگترین زلزله احتمالی مقاوم بود، آیا این ساختمان، ایمن است و ساکنان آن در امنیت و آسایش هستند؟ جواب قطعا خیر است و باید انتظارات خود و مردم را از کیفیت ساخت‌وساز مسکن بالاتر ببریم. متاسفانه زوایای پنهان ایمنی ساختمان‌ها در پس مقوله مقاوم‌سازی، پنهان و مغفول می‌ماند و حتی در طرح در دست تدوین چندساله بیمه ساختمان‌ها در تعامل بین دولت و مجلس، فقط پوشش بیمه‌ای در برابر زلزله و حوادث طبیعی مدنظر است. بدون‌شک ساختمان‌های مقاومی در کشور هست که خطرات جدی حریق و انفجار، برق‌گرفتگی، سقوط آسانسور، گازگرفتگی و... در آنها برای ساکنان وجود دارد. در همین راستا یادآوری می‌شود که به استناد آمار و گزارش‌های رسمی سازمان پزشکی قانونی کل کشور، سالانه هزاران نفر از هموطنان ما در ساختمان‌ها قربانی حوادث تلخی چون سوختگی ناشی از حریق و انفجار، برق گرفتگی، گازگرفتگی، سقوط آسانسور و... می‌شوند. به این آمار، باید قربانیان ناشی از حوادث کار در زمان ساخت ساختمان‌ها در کارگاه‌های ساختمانی را هم اضافه کرد.
لذا ضروری است که با کمک همه دست‌اندرکاران بخش‌های فرهنگی کشور، دستگاه‌های مسئول در بخش نرم‌افزاری و سخت‌افزاری ساختمان، نهادهای قانونی و... که برای امنیت و حفظ جان انسان‌ها ارزش قایلند، برای ایمن‌سازی ساختمان‌ها یعنی فراتر از مقاوم‌سازی صرف، فرهنگ‌سازی و بسترسازی همه‌جانبه قانونی، اجرایی و اطلاع‌رسانی بشود.
تحقق این هدف مهم یعنی «ضرورت تغییر نگرش و پارادایم ذهنی در ساخت مسکن که مقاوم‌سازی کافی نیست و باید «ساختمانی ایمن» بسازیم که «مقاوم‌بودن» یکی از مولفه‌های ایمن بودن ساختمان است.»
پله سوم: بهینه ساختن
در کنار ضرورت و الزام ساخت ساختمان‌های ایمن، مسئولیت دست‌اندرکاران صنعت ساختمان تمام نشده است و باید در ساخت‌وساز به نحوه استفاده از منابع ملی اعم از مصالح و انرژی توجه و اهتمام خاص داشته باشند. باید به این واقعیت توجه داشت که با توجه به پایان‌پذیر بودن منابع تولید انرژی‌های فسیلی تجدیدناپذیر و همچنین در راستای اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و آزادسازی تدریجی قیمت حامل‌های انرژی مانند کشورهای پیشرفته دنیا ضمن توجه کامل به ایمنی ساختمان‌ها (ایمنی در برابر زلزله و دیگر حوادث اشاره شده به‌عنوان زوایای پنهان ایمنی)، از هم‌اکنون باید در زمان طراحی و ساخت ساختمان‌های جدید، علاوه بر توجه به استفاده درست و بهینه از منابع و مصالح ساختمانی، از طریق اجرای کامل و صحیح مبحث ۱۹مقررات ملی ساختمان که البته نیاز به بازنگری و بهروزرسانی جدی دارد با تأکید بر اولویت عایق‌بندی پوسته خارجی، سقف و کف ساختمان‌ها، انتخاب درست سیستم‌های انرژی‌بر از طریق توجه به راندمان و میزان مصرف انرژی و شاخص میزان آلایندگی‌های خروجی از دودکش انواع سیستم‌های حرارتی که هرچند به خارج از ساختمان اما به هوای تنفسی شهر و محیط‌زیست وارد می‌شود، به مقوله‌های مهم «مصرف بهینه انرژی، کاهش آلایندگی هوا، حفظ محیط‌زیست، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و...» نیز بپردازیم و به تمام معنا، توجه به «رفاه و آسایش خانواده‌ها» را در ساخت‌وساز مسکن مسئولیت خود بدانیم. امید است به این مهم در اجرای قانون برچسب انرژی ساختمان و همچنین شناسنامه فنی ساختمان‌ها توجه شود.
آخر
برای گام برداشتن و پیشرفت در مسیر پله‌های اشاره شده، حتی اگر نخواهیم مثل کشورهای پیشرفته از مفاهیم جدید، زیبا، ارزشمند و کاملا انسانی آخرین پله کیفیت یعنی «ساختمان با بام سبز، مصرف انرژی کم، حفظ محیط‌زیست و...» در مقوله بهینه‌سازی در صنعت ساختمان حرف بزنیم، ظلم بزرگ و نابخشودنی است که در ساخت‌وساز، ایمنی را فقط «ایمنی در برابر زلزله» تعریف کنیم و خدای نکرده همین حداقل انتظار هم در عمل، زیر سوال باشد. توجه به کیفیت ساخت‌وساز مسکن، به افزایش عمر مفید ساختمان‌ها نیز می‌انجامد.
این سوال را همه دست‌اندرکاران صنعت ساختمان می‌توانند از خود بپرسند، در کدام مرحله یا کدام پله کیفیت قرار داریم؟ ساختمان‌هایی که می‌سازیم تا چه اندازه باکیفیت هستند: یعنی مقاومند یا فراتر از آن ایمن و بهینه‌اند، یا هرسه یا هیچ‌کدام؟
امید است حداقل در گذر از مفهوم مقاوم‌سازی به ایمن‌سازی، موفق عمل کنیم تا حداقل ساختمانی مقاوم بسازیم که بدون‌شک حق مسلم خریداران و ساکنان واحدهای مسکونی جدیدالاحداث است. اگر همین اتفاق تحقق یابد، به هموطنانی که قرار است در داخل این ساختمان‌ها سکونت یابند، خدمت بزرگی کرده‌ایم.
ارزنده و قابل‌تقدیر است که ضمن ضرورت فرهنگ‌سازی و بسترسازی برای اجرای کامل مقررات ملی ساختمان و بهادادن به ایمنی ساختمان‌ها، بار دیگر بر ضرورت اولویت «کیفیت» به جای «کمیت» تأکید و توصیه شود که «کمتر بسازیم اما با کیفیت بسازیم».
برای تحقق این اهداف والای انسانی و اجتماعی، انتظار می‌رود همه دست‌اندرکاران صنعت ساختمان، ضمن بهروزرسانی و همسوسازی مقررات ملی ساختمان‌ها و دستورالعمل‌ها و عمل به آن، بر اصول، سوگندنامه و اخلاق حرفه‌ای خود پایبند باشند.
ساختمان خوب چه ساختمانی است؟
نكات مهمی در ساخت يك ساختمان وجود دارد كه رعايت آنها موجب حفظ جان و مال و باعث رفاه و آسايش مصرف‌كنندگان و ساكنان می‌شود كه قطعا در احداث يك ساختمان بايد مورد توجه جدي قرار گرفته و رعايت شوند:
1- پايداري و مقاومت سازه ساختمان
2- طراحي نقشه‌هاي معماري و رعايت اصولي كه موجب تامين بهداشت و رفاه و آسايش ساكنان ساختمان مي‌شود مانند طراحي درست پلان، پنجره‌ها، نورگيرها و...
3- طراحي نقشه‌هاي معماري، به‌منظور حصول اطمينان از ارتباطات صحيح بين اجزاي مختلف هر واحد از بلوك ساختماني، براساس اينكه ساختمان مسكوني يا اداري يا تجاري باشد
4- حصول اطمينان از عدم اتلاف انرژي در ساختمان
5- حصول اطمينان از نبود آلودگي صوتي و جلوگيري از انتقال صدا، از بيرون به داخل ساختمان و از واحدي به واحد ديگر در ساختمان
6- حصول اطمينان از رعايت نكات ايمني در انشعابات و تاسيسات برق، گاز و آب ساختمان
7- حصول اطمينان از رعايت نكات مربوط به حفظ محيط‌زيست و ممانعت از ايجاد آلودگي‌هاي زيست‌محيطي
8- حصول اطمينان از طراحي درست و اجراي صحيح عايق‌كاري‌هاي رطوبتي
9- طراحي درست و اجراي صحيح عايق‌كاري‌هاي حرارتي، به‌منظور جلوگيري از تبادل حرارت
10- حصول اطمينان از ايمن‌بودن ساختمان در مقابل آتش‌سوزي و تعبيه وسايل اطفاي حريق، بسته به مورد از نصب كپسول تا لوله‌كشي اطفاي حريق
11- پيش‌بيني هشداردهنده‌هاي موردنياز در ساختمان براي اعلام خطر به ساكنان در زمان‌هاي بروز خطر
12- كنترل نقشه‌هاي نماي ساختمان و اجراي آنها، چه از نظر ايمني و چه از نظر زيبايي منظر و پرس‌پكتيو شهري
13- بررسي و كنترل پرونده برگه‌هاي آزمايشگاهي مصالح مصرفي در سازه ساختمان
14- كنترل جانمايي ساختمان و محل احداث آن، براي اطمينان از اينكه ساختمان روي گسل احداث نشده يا در مسير مسيل قرار نگرفته است
15- اطمينان از وجود پله فرار و راه‌هاي خروجي ايمن و سريع در ساختمان‌هاي مرتفع و وجود چاه ارت و برق‌گير، در چنين ساختمان‌هايي.