ایرانیان تا پیش از آشنایی با دندانپزشکی نوین، دردهای دندان را چگونه مداوا میکردند؟ پالودن دندانها از چرک، یکی از راههایی بود که برای سلامت دندانها در پیش گرفته میشد. قهرمان میرزا سالور در کتاب «روزنامه خاطرات عینالسلطنه» ذیل سهشنبه 28 شهر رجب [1305] مینویسد «به خانه دندانساز رفتم. ... دندانها را پاك كرد. خیلی سفید و خوب شد. از پشت دندان چرك مثل دندان بیرون میآورد». او که کتاب پربرگ خود بارها به مساله دنداندرد خود اشاره کرده است، جایی دیگر روزنوشتهایش از روشی دیگر برای تسکین درد دندان یاد میکند «هرروز گرفتارم و متصل هرچه دارم باید به حكیم و دوا خرج كنم. پنج سال است مبتلا هستم و آنی آسوده نگذاشته. میرزا زینالعابدین خان «كلرات» داد كه در دهن بگیرم». او باز به همین روش اشاره میکند «سه روز است به شدت درد میكند. هیچ دوای این درد را هم بلد نیستم فقط كلرات مزمزه میكنم». عینالسلطنه از یک راه دیگر برای تسکین درد دندان پیلهکرده نام میبرد که البته برای او چندان نتیجهبخش نبوده است «دندان من پیله كرده و بسیار زحمتم میدهد. از كربلا نشاسته آورده بودم هی گرم كرده به دهان گرفتم. اما نتیجه نداد». چرخاندن آب گرم در دهان و نوشیدن چای تلخ، از دیگر راههای رهایی از درد دندان به شمار میآید که وی در کتاب خاطرات خویش بدان اشاره میکند که البته یک نتیجه بیشتر نداشته است «ساكت نشد»! او اما به روشی اشاره میکند که دستکم یک بار نتیجه داده است «با دستمال محل درد دندان را گرفته بودم ... دم منقل نشسته دندانم را گرم كردم. فناستین خوردم كمكم خوب شد».
جعفر شهری درباره راههایی که عوام برای رویارویی با درد دندان پیش میگرفتهاند، در کتاب «طهران قدیم» بسیار سخن رانده است. به روایت این تاریخنگار فرهنگ و زندگی مردم تهران در روزگاران قاجار و پهلوی، حجامت در نگاه مردمان تهران قدیم «مادر تمام درمانها» از جمله «درد دندان» بوده است. شهری، به باورهایی در زمینه معالجه درد دندان اشاره میکند که در میان مردمان گذشته رواج داشته است «اگر دندانی کند میشد میگفتند این مقدمه دندان درد است که باید آنرا با آب نمک غلیظ شستشو نمایند، یا کباب گرم بگذارند، یا ساقهی خرفه بجوند. اگر دندانی پیله میکرد لعاب کتیرا، نشاسته، آب گرم دمادم در دهان میگرفتند و از بیرون دستمال آب داغ میانداختند ... اگر دندان درد از سردی بود میگفتند که باید فلفل یا زنجبیل سائیده بر آن گذارند، یا عسل و فلفل بمالند. اگر از گرمی بود میگفتند باید سرکه و گلاب و کافور و تریاک بمالند. اگر از باد بود باید بادیان و زیره را جوشانده نیمگرم پای دندان بگیرند، یا بادیان جوشانده با نبات بخورند، که این (باد) دندانی که درد شدید عارض مینمود بسیار در اذهان بود و غالبا هر نوع درد دندان را از باد میدانستند که باید آنرا با دعا بادبندی نمایند». نگارنده «طهران قدیم» در توصیف درمان دندان کرمخورده نیز چنین مینویسد «اگر درد دندان از کرم بود که علامتش از کرمخوردگی ظاهر میگردید: تخم تره و پیهبز را باید بهم مالیده در آتش اندازند و بوسیله لولهای، چیزی قیف مانند دود آنرا بدندان رسانند که کرمها را با آن هلاک بکنند، یا گهگاه سرکهای که از شراب بدست آمده باشد در دهان بگیرند». او سرانجام از سادهترین راه علاج این درد پرده برمیدارد «و سادهترین راه علاج هرگونه دندان درد بود که بر آن تریاک بگذارند، یا بمقدار چند نخود از آن بصورت کشیدن استعمال نمایند که آنرا فاروق اعظم میدانستند». شهری از «بخور اسفند» نیز یاد میکند که «آنرا جوشانده بخار آن بر دندان دردناک برسانند رافع درد آن میشود». بخشی از روشهایی که در مردمان روزگار گذشته برای تسکین دردهای دندان بدانها روی میآوردهاند، در نوشتههای جعفر شهری اینگونه آمده است « خوردن آب پخته بیخ انار، پاشیدن سائیده گل انار بر لثه، گذاشتن برف بر دندان دردناک یا پاشیدن خردل بر آن و نیز مالیدن روغن خردل، جویدن و مسواک کردن زردچوبه، جویدن برگ تازه زیتون برای درمان زخم دندان و مخلوط پخته برگ زیتون و آبغوره برای از میانبردن کرم دندان، مضمضه [مزمزه] سرکه و مالیدن روغن سریش بر دندان دردناک».