| حسام خراسانی | خبرنگار |
«آرزو» ی 33 ساله بر اثر تصادف دچار ضایعه نخاعی شد. بعد از تصادف، خانواده‌اش امید به درمان و بهبودی آرزو نداشتند. حق هم داشتند آرزو توان انجام فعالیت‌های روزمره خود را نداشت، نمی‌توانست به تنهایی غذا بخورد، درس بخواند، حرکت کند و حتی بخوابد.
اما حالا 15سال و 2 ماه از آن واقعه تلخ می‌گذرد، آرزو روزهای بعد از آن واقعه را می‌شمارد و هر سال روز پس از آن واقعه را جشن می‌گیرد. او، آن روز را تولد دوم نامیده است.
حالا آرزو به زندگی روی ویلچر عادت کرده‌است، او به تنهایی تمام کارهای خود را انجام می‌دهد. تحصیلات خود را در رشته کارشناسی سپس کارشناسی ارشد پتروشیمی ادامه داد و حالا در شرکت خصوصی منطبق با رشته تخصصی‌اش فعالیت می‌کند.
آرزو می‌گوید: «این را حتما بنویسید که آرزو زندگی دوباره خود را بعد از خدا مدیون فرشته‌ای است که به آرزو آموخت، با نداشته‌هایت زندگی نکن، با داشته‌هایت زندگی کن. بنویسید که آرزو در مرکز جامع توانبخشی جمعیت هلالاحمر دوباره متولد شد.»
«پریسا رشیدزاده» یکی از آن فرشتگانی است که آرزو تعریف او را کرد. «کاردرمانگر» وظیفه‌شناس بخش کاردرمانی مرکز جامع توانبخشی جمعیت هلالاحمر در خیابان حضرت ولی عصر(عج) تهران، خیابان رشید یاسمی. رشیدزاده توانبخشی را هنر مستقل‌سازی و توانمندی‌سازی فرد تعریف می‌کند و می‌گوید: «توانبخشی پل ورود بیمار به اجتماع است.»
او ادامه می‌دهد: «توانبخشی شامل همه اقداماتی است که با هدف کاستن از تأثیر ناتوانی یک فرد و قادر ساختن او برای رسیدن به استقلال، حضور اجتماعی، زندگی با کیفیت و خودشکوفایی صورت می‌گیرد.»
رشیدزاده با تأکید بر این‌که توانمندی‌های جسمی تنها بخشی از توانمندی‌های ما به شمار می‌آید، می‌گوید: «مددجویان توانبخشی به دلیل بحران روحی دارای مشکلات رفتاری و عدم درک شناخت از توانمندی‌های خود هستند. درمان آنها صرفا حرکتی نیست، آیتم‌های زیادی باید لحاظ شود و در بحث توانبخشی تنها نباید به دنبال درمان جسمی فرد باشیم.»
کاردرمانگر ادامه داد: «آیتم‌های روحی-روانی و شناخت صحیح مددجو از ویژگی‌ها و استعدادهای فردی خود ازجمله مواردی است که باید در توانبخشی رعایت شود.»
رشیدزاده افزود: «فردی که تازه به این مسأله دچار می‌شود، از خود می‌پرسد، چرا؟ دلیل آن مشخص است زیرا در بدو امر دچار بحران روحی شدید می‌شود و اگر از قبل پیش‌زمینه ذهنی نداشته باشد که معلولیت پایان راه نیست دقیقا به نقطه‌ای می رسد که معلولیت برای او پایان راه است. در مرکز جامع توانبخشی هیچ وقت به او نمیگوییم که شما بهبودی کامل پیدا می‌کنید و مانند گذشته می‌توانی زندگی کنید، آنچه باید مددجو بپذیرد این است که باید با شرایط فعلی زندگی کند با تواناییهایش، نه ناتوانایی‌هایش.»
امید و نشاط را در تلاش مددکاران دیده‌ام
«رسول محمدی‌پور» 22 ساله مددجو دیگری است که در بخش کاردرمانی مرکز جامع توانبخشی هلالاحمر دوره درمانی خود را طی می‌کند.
رسول در 15سالگی در تصادفی دچار ضایعه نخاعی شد. او مهارت زیادی در ورزش‌های تیراندازی و شنا دارد. به صورت مستقل تمام فعالیت‌های خود را انجام می‌دهد و از طریق حمل‌ونقل مسافران شهری امرار معاش می‌کند.
او معلولیت را یکی از واقعیت‌های تلخ زندگی خود می‌داند که غیرقابل انکار است، رسول می‌گوید: «در 6ماه اول پس از حادثه به شدت دچار مشکلات روحی شدم، زندگی برایم دیگر معنایی نداشت پس از6 ماه به مرکز توانبخشی هلالاحمر مراجعه کردم. در این‌جا بود که من امید و نشاط را در تلاش مددکاران و کار درمان‌ها مشاهده کردم و دیدم چگونه یک مددکار همراه با یک کودک مددجو می‌نشیند تا چگونه نشستن را به او بیاموزد.»
رسول می‌گوید: «پس از آن واقعه درک بهتری نسبت به محیط اطرافم پیدا کردم و بیش از گذشته دوست دارم زندگی کنم و به خودم گفتم معلولیت پایان راه تو نیست. آن اتفاق تمام شده، با نارضایتی وضع بدتر می‌شود اما بهتر نمی‌شود باید به زندگی ادامه داد. الحمدالله دو، سه ماه می‌شود با واکر حرکت می‌کنم و امیدوارم انشاءالله چند وقت دیگر بتوانم واکر را نیز کنار بگذارم.»
مرکز جامع توانبخشی هلالاحمر
خانه‌ای التیام‌بخش
خانم رشیدزاده، مرکز جامع توانبخشی هلالاحمر را خانه گرم و التیام‌بخش بیمارانی می‌داند که از دردها و بیماری‌های مفصلی، آرتروز، دیسک، آسیب‌های ورزشی و ناهنجاری‌های اسکلتی رنج می‌برند.
کاردرمانگر مرکز جامع توانبخشی جمعیت هلالاحمر می‌گوید: «مددکاران جمعیت هلالاحمر ضمن شنیدن مسائل توان‌خواهان، با توجه به مشکلات مددجویان راهکارهای تخصصی را بررسی و بهترین و مناسب‌ترین راه‌حل را جهت کمک به آنان ارایه می‌دهند.»
رشیدزاده در مورد مرکز کار درمانی مرکز جامع توانبخشی هلالاحمر هم می‌گوید: «بخش کاردرمانی مرکز جامع توانبخشی جمعیت هلالاحمر به دو قسمت بزرگسالان و اطفال تقسیم می‌شود.»
کودکانی که در دوره بارداری یا در دوران طفولیت دچار ضربه مغزی شده‌اند در بخش کودکان تحت درمان قرار می‌گیرند. در بخش اطفال سعی شده از رنگ‌های روشن و ابزارهای کودکانه استفاده شود. عروسک، استخر توپ، اسباب‌بازی‌های مختلف و دستگاه‌های بازی دیجیتالی، ابزارهایی هستند که در بخش اطفال جهت درمان کودکان استفاده می‌شوند.
رشیدزاده می‌گوید: «ما باید به بیمار نزدیک شویم و ویژگی روحی- روانی بیمار را بشناسیم، مددجو باید امنیت و حس لازم را بپذیرد و اعتماد کند. در بخش کودک، کار سخت است، معمولا کودکان دیرتر با اشخاص غریبه ارتباط برقرار می‌کنند.»
او گفت: «کار توانبخشی سختی‌ها و دشواری‌های خاص خودش را دارد، ما باید با بیمار درد بکشیم، بیمار مقاومت می‌کند، گریه می‌کند، جیغ می‌زند و تو باید با صبر و بردباری بیمار را همراهی کنی.»
رشیدزاده با اشتیاق می‌گوید: «به همین دلیل توانبخشی را علم و هنر می‌دانند، اما با تمام دشواری‌ها با افتخار می‌گویم من پریسا رشیدزاده درمانگر مرکز جامع توانبخشی جمعیت هلالاحمر هستم.»
غزل زاهدی، 12 ساله، یکی از کودکانی است که در مرکز جامع توانبخشی تحت درمان است. غزل خود را این‌گونه معرفی می‌کند: «من غزل هستم. دانش‌آموز ممتاز، در کنار پدر و مادرم در شهر تهران زندگی می‌کنم. در کنار تحصیل در کلاس‌های ورزشی و نقاشی نیز فعالیت می‌کنم.»
مادر غزل می‌گوید: «در این مدت که غزل را به مرکز جامع توانبخشی می‌آورم روند بهبود غزل معجزه‌آسا و باور نکردنی بوده است.»
توانبخشی فرآیندی طولانی‌مدت
«امیرحسین صابری» فیزیوتراپیست مرکز جامع فیزیوتراپی توانبخشی هلالاحمر نیز درباره رابط مددجو و مددکار در مرکز جامع توانبخشی می‌گوید: «توانبخشی یک فرآیند درمانی‌طولانی‌مدت است، مددجو با یک جلسه، درمان نمی‌شود، درمان توانبخشی یک درمان فرسایشی است که همین رابطه طولانی‌مدت باعث ایجاد دوستی بین مددجو و مددکار می‌شود.»
او در توضیح این مطلب که چه کسانی و چرا به مرکز جامع توانبخشی مراجعه می‌کنند، می‌گوید: «ضایعات نخاعی، جراحی‌های ارتوپدی، ضربه مغزی، سکته‌ها، سوختگی، کم‌شنوایی، اختلال پردازش مرکزی شنوایی و مشکلات تعادل ازجمله موارد مراجعه بیماران به مرکز جامع توانبخشی جمعیت هلالاحمر در تهران است.»
صابری ادامه می‌دهد: «مددجوهای مرکز توانبخشی می‌توانند از قشرهای مختلف جامعه باشند، پزشک متخصص که در یک تصادف دچار ضایعه نخاعی شده است، مادری که با همراه 2 فرزند خود در مسیر تعطیلات نوروز تصادف می‌کند و دچار ضایعه نخاعی می‌شود، نوجوانی که به‌صورت حرفهای فوتبال را دنبال می‌کرد و در یک حادثه دچار مشکل ضایعه نخاعی می‌شود. یک بیمار که پس از جراحی دچار مشکل می‌شود، بیماران ضایعات اسکلتی و عضلانی و مفصلی بیماری‌های نورولوژی و مغزی که می‌توانند به دلیل یک حادثه دچار ضایعات نخاعی شده باشند. یک قسمت دیگر از مددجویان هم مبتلا به بیماری‌های مادرزادی هستند. همه این افراد از مراجعان مرکز جامع توانبخشی جمعیت هلالاحمر هستند.»
فیزیوتراپیست مرکز جامع توانبخشی هلالاحمر می‌گوید: «همه این مددجویان دارای ضعف عملکرد در نقاط مختلف جسمی خود هستند، کاری که ما باید در مرکز جامع توانبخشی با کمک تیم توانبخشی انجام دهیم این است که به مددجو کمک کنیم تا حداکثر توانایی گذشته خود را به دست آورد، برای یک مددجو ممکن است حداکثر فعالیت راه رفتن باشد، برای فرد دیگر حرکت روی ویلچر و حتی برقرار کردن ارتباط باشد.»
توانبخشی، پاهایم را برگرداند
هر آدمی به امید و انگیزه زنده است. پاهای آدم امید و انگیزه انسان است، مرکز جامع توانبخشی پاهای مرا به من باز گرداند، پاهای من امید و انگیزه من برای حرکت بود.
این حرفهای یک خانم 50 ساله بود که به بیماری آرتیمیتیک مبتلا ست، در این بیماری تمام مفاصل دفرمه می‌شوند. او از 10سالگی تحت درمان مرکز توانبخشی هلالاحمر است: 40سال زندگی با مجموعه دوست‌داشتنی توانبخشی.
خانم رضایی می‌گوید: «تمام تلاشم این است که بتوانم به صورت مستقل زندگی کنم.»
او ادامه می‌دهد: «پرسنل مرکز جامع توانبخشی حکم خانواده مرا دارند، من تنها برای درمان به مرکز جامع توانبخشی مراجعه نمی‌کنم، برای هم صحبتی و دوستی چندین‌ساله به این مرکز می‌آیم.»
خانم رضایی با توجه به چند عمل جراحی حالا به راحتی می‌تواند حرکت کند، کار کند راه برود و در حد توان به کسی نیاز پیدا نکند.
رابطه صمیمانه، اولین قدم در توانبخشی
«رویا شمالی»، کارشناس گفتار‌درمانی مرکز جامع توانبخشی هلالاحمر نیز در گفت‌و‌گو با ما اولین قدم در توانبخشی را برقراری رابطه صمیمانه و دوستانه با فرد می‌داند، او می‌گوید: «در بعضی از کشورها رشته گفتار‌درمانی به‌عنوان درمان اختلال ارتباطی شناخته شده است. درمانگر در مرکز توانبخشی با افرادی که از نظر ارتباطی منفعل هستند در ارتباط است زیرا این افراد معمولا به دلیل آسیب جسمی دچار آسیب‌های روحی نیز می‌شوند و تمایل ارتباط با بیرون را از دست می‌دهند. پس بر قراری ارتباط با این افراد یعنی آشتی آنها با جامعه.»
درمانگر بخش گفتار درمانی مرکز جامع توانبخشی جمعیت هلالاحمر ادامه می‌دهد: «صمیمیت باعث پذیرش بیمار برای انجام مراحل بهبود می‌شود، در صورت عدم ایجاد رابطه صمیمانه درمان به سختی و دشواری پیش می‌رود و پروسه درمان طولانی‌تر می‌شود.»
شمالی اضافه کرد: «بحث بعدی در توانبخشی آموزش مددجویان توانبخشی است، ما در مرکز جامع توانبخشی آموزش لازم را ارایه می‌دهیم، خیلی اقدامات باید در خانه در کنار خانواده انجام شود.»