حمید باستانی| روزهای هفدهم و هجدهم شهریورماه 93، تهران میزبان یازدهمین نشست کمیسیون دایمی همکاری‌های تجاری و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه بود. نشستی که برای توسعه همکاری‌های ایران و روسیه تشکیل شد و پس از مدت‌ها گمانه‌زنی قرار بود کنشی واقعی در تجارت دو کشور دیده شود. میان دو کشوری که در سال‌های اخیر اشتراکات زیادی پیدا کرده‌اند و حتی در برخی مسائل سیاسی به همدلی هم رسیده‌اند. همدلی که از اشتراک تقابل غرب با شرق نشأت می‌گیرد و این روزها با موضوع تحریم معنایی تازه یافته است. پس از ماجرای اوکراین و دخالت‌های روسیه، تقابل آمریکا با روسیه شکل گرفت و تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه این کشور نیز آغاز شد. حال در شرایطی که ایران هم سه‌دهه تحریم را تجربه کرده و در 5‌سال اخیر شدید‌ترین نوعش را مزمزه می‌کند با روسیه یک اشتراک تازه‌تر یافته است.
دوستی مشروط و با اما و اگر روس‌ها
باید در این حوزه به خاطر داشت که نزدیکی تجاری روسیه با ایران از سردوستی این کشور نبوده و به دلیل تحریم‌های یکجانبه‌ای است که این کشور بدان دچار شد و برای تقابل با آنها، خرید از اروپا و آمریکا را لغو کرد. روس‌ها خرید موادغذایی و کالاهای اساسی وارداتی خود از کشورهای اروپایی را به حالت تعلیق درآوردند و حالا برای خرید کالاهای موردنیازشان باید به کشورهایی رو بیاورند که شاید تاکنون با آنها مراوده زیادی نداشته‌اند. این دوستی از سر نیاز روسیه و از سر استیصال، در ابتدا برای تجار ایرانی و مسئولان اندکی ذوق و شوق آورد اما حالا به نظر می‌رسد با خوابیدن غبارها، وضع روشن‌تر از قبل شده و نتیجه تفاهم‌های جلسات آخر شهریور روشن‌تر شود. طرفین در مذاکرات شهریورماه که با تیم پرتعداد و 600 نفره روس همراه بود، ارزیابی مثبتی از توسعه روابط تجاری و اقتصادی ایران و فدراسیون روسیه داشتند و هر دو از مشترک تقویت و تعمیق روابط و اجرای توافقات یاد کردند اما نکته اساسی گفته‌های طرف روس بود که در جملات خود از «سعی می‌کنیم» استفاده می‌کرد تا نشان دهد آنچنان هم که گفته می‌شود طرف روسی برای قرار‌های خود وقعی نخواهد نهاد. به هر سو حالا در حوزه برق و انرژی خبرهایی منتشر شده و به نظر می‌رسد تفاهم‌هایی صورت پذیرفته که جزییاتش منتشر می‌شود اما نکته مهم‌تر خبرهایی است که درخصوص حذف دلار در این معاملات می‌رسد.
توافق مهم ایران و روسیه
جایگزینی روبل و ریال به‌جای دلار و یورو در تبادلات ایران و روسیه خبری است که در جلسه دیروز اتاق بازرگانی داده شده و گفته شده که ماموریت تازه بانک روسی در تهران است. در این خصوص رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه از بررسی طرحی در بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران خبر داد که بر مبنای آن، روبل و ریال جایگزین دلار، یورو و پوند در تبادلات تجاری ایران و روسیه شود. این خبر که متعاقب سیاست دولت دهم ایران و مذاکراتش با روس‌ها در گذشته بوده حالا در فازی تازه پیش می‌رود و به گفته عسگراولادی قرار بر این است «میلیون بانک» روسیه در ایران شعبه‌ای ایجاد کرده و پول صادرات ایران را ظرف سه تا پنج روز با نرخ ارز آزاد به صادرکنندگان ایرانی در تهران تحویل دهد. گزارش مهر از جلسه نمایندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران به موضوع مذاکره تیم اقتصادی ایران در حاشیه سفر رئیس‌جمهوری به روسیه اشاره دارد و به روایت رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه آمده است: «میلیون بانک» روسیه در کنار بانک ملی ایران مسئول مراودات تجاری میان دو کشور است که بنابر این شد که این بانک در هر پنج کشور دریای‌خزر شعباتی را ایجاد کرده و با ایران نیز به‌طور مشخص در موضوع پرداخت و دریافت‌ها همکاری ویژه داشته باشد. وی خبر داده است که بنابر این شده تا این بانک با ایجاد شعبه در ایران ریال و ارز را میان صادرکنندگان ایرانی مبادله کند به نحوی که هرچه صادرکننده ایرانی به روسیه صادر کرد را با نرخ ارز آزاد ظرف سه تا پنج روز در ایران به طرف ایرانی بپردازد.
رأی نهایی بانک مرکزی؛2 ماه دیگر
عسگراولادی همچنین با اشاره به مذاکراتی که در فرودگاه تهران با رئیس‌کل بانک مرکزی داشته خبر داده است که بنابر این شد تا بانک مرکزی نظر کارشناسی خود را در این رابطه ظرف دو ماه آینده اعلام کند تا چنانچه فضا مساعد بود، بتواند روبل و ریال را جایگزین دلار، یورو، پوند و ین در مبادلات ایران و روسیه کند. عسگراولادی با بیان این‌که کمی یوآن نیز وارد بازار روسیه شده است، گفت: اکنون به دلیل این‌که هم ایران و هم روسیه تحریم بانکی دارند، امیدوارم بانک مرکزی با جایگزینی روبل و ریال به جای ارزهای اروپایی و آمریکایی موافقت کند.
جزییات توافق برقی ایران و روسیه
اما در حوزه‌های دیگر تفاهم با روس‌ها، بخش برق هم خبرهایی درخصوص 4 بند توافق 2 کشور منتشر کرده است که نشان می‌دهد این حوزه حداقل تا 6 ماه دیگر به اجرا نمی‌رسد و فعلا در همان حد تفاهمی است که با ریاست بیژن نامدارزنگنه وزیرنفت در هیأت ایرانی و الکساندرنواک وزیر انرژی روسیه در طرف فدراسیون روسیه امضا شده بود. چرا که حتی برای خرید برق ایران از روسیه هم موانعی وجود دارد و به نظر می‌رسد ماحصل نشست‌ها بیشتر برای روس‌ها سود خواهد داشت. براساس اخبار دریافتی، در متن یادداشت تفاهم بخش برق اول به این موضوع اشاره شده که طرفین از همکاری شرکت‌های ایرانی و روسی در زمینه انرژی برق از جمله اجرای توافقات مندرج در یادداشت تفاهم دهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری دو کشور استقبال و حمایت می‌کنند. دوم هم گفته شده است که طرفین، بر همسان‌سازی سیستم‌های انرژی برق ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان تأکید دارند. سومین بند این توافق نیز اعلام می‌دارد طرفین بر لزوم همکاری و انجام مذاکرات بین شرکت‌های مادر تخصصی برق دو کشور در زمینه خرید برق از فدراسیون روسیه توسط ایران اهتمام دارند. مذاکرات بین شرکت توانیر و شرکت اینتورائو روس هم برای تعیین چگونگی قیمت و حجم خرید برق ادامه می‌یابد و در 6 ماه نهایی می‌شود. بند آخر هم بر مشارکت شرکت‌های فعال در ساخت نیروگاه در ایران تأکید دارد .