گروه اقتصادی شهروند، شیوا سعیدی| سال‌هاست ایران از هواپیماهای روسی استفاده کرده و مدل‌های مختلف آن را برای حمل‌ونقل مسافر و بار به کار گرفته است؛ هواپیماهایی که همیشه با مضمون بی‌اطمینانی برای ذهن ایرانی هم‌ردیف بوده و کالایی خشن و بدون ظرافت را یادآوری کرده است. پرنده‌ای با ایمنی پایین و خدمات رفاهی حداقلی! در این سال‌ها که پس از انقلاب و تحریم صنعت هوایی ایران تشدید شد، با وجود آن‌که امنیت و موتور این هواپیماها همیشه زیرسوال بود، اما بازهم این هواپیما پرواز‌ کرد و کشته‌های زیادی را هم از ایرانیان گرفت. حالا پس از سانحه ایران 140 که هواپیمایی شرقی محسوب می‌شود، بحث‌هایی مبنی بر بازگشت پرنده‌های شرقی و خاصه روسی بازشده است و گفته می‌شود برخی مسئولان به‌دنبال خرید توپولوف 204 هستند .
پرنده‌ای روسی که به گفته رئیس سازمان هواپیمایی کشوری برای آن سفارشی داده نشده اما چندی پیش منابع روسی خبر دادند دولت روسيه اعلام كرده به‌رغم تحريم‌هاي آمريكا 15 تا 20 هواپيماي «توپولف 204 اس ام» به ايران صادر مي‌كند.  هرچند «آلكساندر تولياكوف» معاون رئيس «مجتمع متحد هواپيماسازي» گفته بود با خريداران خارجي مذاكره مي‌شود اما به‌نظر می‌رسد این کارخانه اصلا مشتری برای این هواپیما ندارد و ایران را بهترین گزینه برای هواپیماهای بدون‌مشتری خود یافته است.  

ادغام توپولوف بدنام
یکی از هواپیماهای روسی که مدت‌هاست در ایران به کار گرفته می‌شود، انواع مختلف «توپولف» است. توپولف در اصل یکی از شرکت‌های هواپیماسازی روسیه است که با نام «شرکت سهامی توپولف» شناخته می‌شود.این شرکت جایگزین شرکتTupolev Design Bureau  است که «آ. ان توپولف» مهندس هوافضای اتحاد جماهیر شوروی مدیریت آن را برعهده داشت.  دولت روسیه توپولف را با شرکت‌های «میکویان»، «ایلوشن»، «ایرکوت»، «سوخوی» و
«یاکولوف» ادغام کرد و شرکت جدیدی با نام
United Aircraft Corporation
(شرکت متحد هواپیمایی) به‌وجود آمد. طرح‌های این شرکت به طور کلی توسط هیأت طراحی انجام می‌شوند. بخش تولید قابلیت ساخت 4500 واحد برای Tu-2 دارد اما بسیاری از طرح‌ها آزمایش‌هایی بی‌نتیجه هستند و فقط یک نسخه از آنها
ساخته می‌شود.

 توپولف Tu-204 کجا و چگونه؟
توپولفTU-204 که نخستین‌بار در سال 1989 پرواز کرد، در دسامبر 1994 تحویل شد و جایگزینی برای توپولف TU-154 بود که ظاهر و عملکرد آن بسیار مشابه بویینگ 757 بود.
این هواپیما یکی از خانواده‌های هواپیمایی مسافری، حمل‌بار و ترکیبی و چندکاره است. این محصول که در دو واحد هواپیماسازی بزرگ روسیه واقع در«یولیانوسک» و«کازان» ساخته می‌شود، دارای موتورهایی است
 که عموما Aviadvigatel PS-90 یا
Rolls- Royce RB211 هستند.
کابین این هواپیما دارای چند طرح است؛ طرح یک بخشی که (یک کلاس) برای 210 مسافر و طرح‌های دو یا سه بخشی برای 164تا 193 مسافر طراحی شده است.  نوع باری توپولف 204 نیز در حال حاضر در چند ایرلاین اروپایی و مصر فعالیت می‌کند.  در 1994میلادی نخستین گواهینامه برای هواپیمای 204 با موتورهای
 PS-90A صادر شد.
نسل جدید هواپیماهای روسی
 Tu-204نسل جدید هواپیماهای روسی است که شامل نوآوری‌های فنی مانند (FBWجایگزین‌کردن کنترل دستی هواپیما با تقابل الکترونیک)، ویژگی‌های دیجیتال در کابین خلبان، بال‌هایی با قدرت زیاد و باله همراه با دستگاه‌های هوانوردی خودکار است.

خانواده پرجمعیت توپولف
هواپیمای توپولف با دارا بودن مدل‌های متنوع، خانواده پرجمعیتی دارد که با تفاوت‌های نه‌چندان چشمگیر به مرحله تولید رسیده‌اند. در مجموع هفت مدل اصلی از این برند هواپیمایی ساخته شده است.
Tu-204/204C : نمونه Tu-204یک هواپیمای مسافری ساده است و مدل 204C آن مدل هواپیمای باری ساده است، البته پرطرفدارترین مدل‌ها100C و 120C هستند.
 Tu-204-100/200: این مدل در ژانویه 1995 تاییدیه فنی گرفت. این هواپیما توسط Aviadvigatel ساخته شد و از دستگاه‌های خودکار هوانوردی روسی در موتورهایش استفاده شده است. نمونه 200 آن سنگین‌تر است و چون در مسافت طولانی‌تری پرواز می‌کند، سوخت بیشتری نیز مصرف می‌کند. تاکنون فقط یک نمونه از آن توسط  Aviastar-SP در یولیانوسک ساخته شده، اما تحویل نشده است.  در حال حاضر این مدل به طور کامل درKAPO  در«کازان» ساخته و با نام Tu-214 بازاریابی می‌شود.  نمونه
 Tu-204-100Cو Tu-204-200C انواع باری هواپیماهای 100 و 200 هستند.  حداکثر وزن هنگام برخاستن Tu-204-100 حدود 197/5 تن است و برد آن با 196 مسافر در دو کلاس، 6‌هزار کیلومتر است.
Tu-204-120/220/120C/220C:   برای جذابیت بیشتر Tu-204-120/220 دارای موتورها و دستگاه‌های خودکار غیرروسی است و از 2موتور Rolls-Royce RB211-535 در آن استفاده شده که هرکدام نیرویی معادل 192KN دارند.  مصر نخستین کشوری بود که از این مدل‌ها  استفاده کرد.
Tu-204-300:  این نمونه یک هواپیمای کوچکتر با برد پروازی بیشتر و کارآمدتر است که به نام Tu-234 نیز خوانده می‌شود.  این مدل 6 متر کوتاه‌تر از مدل اصلی توپولف‌های 204 است که دو نسخه دارد.  یک مدل از این هواپیما با برد طولانی‌تر و سنگین‌تر هنگام برخاستن 107/5 تن وزن دارد که برد پرواز آن به 9300کیلومتر می‌رسد. مدل سبک‌تر نیز برد پرواز کوتاه‌تری در حدود 3500کیلومتر دارد که حداکثر وزن آن هنگام برخاستن به 89 تن می‌رسد. خط هواپیمایی ولادیوستک نخستین مشتری این هواپیماها بود. این هواپیما در24ساعت می‌تواند 35/9 ساعت پرواز کند. هواپیماهای توپولف 204 در خط هوایی پیونگ یانگ- پکن، بانکوک، ولادیوستک، شنیانگ و کوالالامپور فعالیت می‌کنند.
Tu-204-500 : این مدل نسخه بهبودیافته 204-300 برای مسیرهای کوتاه‌تر است و رقیب بوئینگ‌های737 به شمار می‌آید.  نکته متمایز Tu-206 آن است که در آن از گاز طبیعی به‌عنوان سوخت استفاده می‌شود.
Tu-214 : این مدل در سال 1996 برای نخستین‌بار پرواز کرد و از لحاظ فنی مانند
 Tu-204-200 است که توسط کارخانه‌ای متفاوت ساخته شده است. این مدل توسط Kazan Aircraft Production Association (KAPO)ساخته شده است.  شرکت‌های هوایی «روسیا»، «ترانس آئرو»، «ایراستارز» کاربران این مدل هستند.  Tu-214ON، Tu-214PU، Tu-214SUS، Tu-214SR نیز مدل‌هایی هستند که در بخش دولتی، جاسوسی یا دفاع به
کار می‌روند.
Tu-214R: هواپیمای Tu-214که نوعی هواپیمای تجاری است، با نام پروژه 141 طرح‌ریزی شد تا جایگزین II-20Coot باشد.  در این هواپیما حسگرهای هوشمند الکترونیکی، دستگاه‌های سیگنال‌های هوشمند SAR وSIGINT وCOMINTبه‌کار گرفته شده است. علاوه بر آن این هواپیما از سیستم‌های الکترونوری چندطیفی بهره برده است. پروازهای آزمایشی این هواپیما در دریای ژاپن انجام شد، اما در ژانویه 2013 با مشکلاتی مواجه شد.  این هواپیما برای نخستین‌بار در آگوست 2013 در نمایشگاه هوایی مسکوMAKS به
نمایش درآمد.

 204  ارتقایافته توپولف
توپولف اصرار دارد آخرین مدل این نسل، یک هواپیمای جدید است، اما حتی هنگام نخستین پرواز مدل جدید، شرکت مطمئن نبود TU-204SM به مرحله تولید برسد.
هواپیمایTu-204SM با برد پرواز متوسط، نسخه ارتقایافته Tu-204-100/300است که همچنان طرح‌های کلیدی و ویژگی‌های ایرودینامیکی آن حفظ شده است، البته چندین مرحله ارتقا در این مدل انجام شده که هدف اصلی آنها نزدیک‌تر کردن استانداردهای کنونی و آتی روسیه به استانداردهای بین‌المللی است.  ویژگی اتاق خلبان مدل جدید به‌گونه‌ای ا‌ست که دوخدمه را در خود جای می‌دهد (در طرح اصلی Tu-204 سه خدمه جایگزین شده‌اند.) همچنین اتاق خلبان با تجهیزاتی نظیر کامپیوترهای جدید، سیستم جدید مدیریت، صفحه نمایش LCD بزرگ، صفحات نمایشHUD (صفحاتی که اطلاعات را برای کاربر به نمایش می‌گذارد به‌طوری که لازم نیست او دید خود را از نقطه تمرکزش منحرف کند)، سیستم اتوماتیک نگهداری و سیستم شناسایی مجهز شده است. کانسپت کیف پرواز الکترونیک نیز در کابین خلبان نصب شده و تمام کنترل‌ها و نمایش اطلاعات در آن به زبان انگلیسی است.  
در این هواپیما از 2موتور PS-90A2 استفاده شده که به طرز چشمگیری نسبت به موتورهای قبلی بهبودیافته و شامل توربوفن‌های دوقلو با نسبت انحراف بالاست. براساس پیش‌بینی کارشناسان PS-90A2در طول عمر خود در مصرف سوخت 35‌درصد صرفه‌جویی می‌کند و همزمان قابلیت اعتماد به آن از 50 به 100 خواهد رسید.  PS-90A2 طوری طراحی شده تا مبتنی براساس استاندارد هوایی AP-33 باشد که با استاندارد آمریکایی US FAR Part 33 و استاندارد اروپایی JAR33 همخوانی دارد.  علاوه بر این، مدیریت بهینه‌سوزی سوخت، سیستم‌های هیدرولیک و ایمنی آتش‌سوزی نیز در این مدل ارتقا یافته است.  کابین مسافران نیز گنجایش 210مسافر را دارد. کابین مسافران در مقایسه با مدل‌های قدیمی‌تر تغییرات بسیاری کرده که شامل فضای ذخیره بزرگتر، سیستم تنظیم نورLED، ساختارهای جذب صوت و سیستم‌های سرگرمی پرواز (IFE) مدرن می‌شود. قیمت این مدل 40 تا 47‌میلیون دلار تخمین‌‌زده می‌شود.
نخستین پرواز آزمایشی این هواپیما به طور موفقیت‌آمیز در 29دسامبر 2010 انجام و اولین سفارش در2011 میلادی تحویل مشتریان شد. خط هوایی Red Wings Airlines روسیه نخستین شرکتی بود که از این مدل استفاده کرد.  این شرکت ناوگانی از Tu-204-100 و جت‌های Tu-204-100V را در اختیار دارد. شرکت Ilyushin Finance نیز که بزرگ‌ترین اجاره‌دهنده هواپیما در روسیه محسوب می‌شود، مدل‌های Tu-  204-100  در خطوط هوایی «کوبانا»، «ایرکوریو» و «ردوینگز» و Tu-204-300 را در خطوط «ولادیوستوک آویا» و «ایرکوریو» به کار گرفت.  

هواپیمایی که مشتری ندارد
شرکت توپولف که با کاهش نسبت تولید مدل‌های Tu-204 روبه‌رو شده بود از شرکت‌های تهیه‌کننده قطعات درخواست کرد تا بهای کالاهای خود را کاهش دهند تا به این ترتیب قیمت کلی هواپیما 30تا 27‌درصد کاهش یابد. تأمین‌کنندگان قطعات نیز اعلام کردند، در صورتی این شرایط را قبول می‌کنند که تا سال2016 حداقل 44سفارش شرکتی برای مدل Tu-204SM تضمین شود.  
این در حالی است که تا ژانویه 2012 حتی یک سفارش از شرکت ردوینگز ثبت نشد. یکی از موانع موجود در این امر درخواست‌های مکرر این شرکت هوایی برای تضمین ارزش چارچوب هواپیما و پشتیبانی پس از فروش با هزینه‌ای معادل هزینه پشتیبانی شرکت‌های ایرباس یا بویینگ بود.  در نتیجه ردوینگز اعلام کرد  تعهد 44سفارش برای Tu-204SM را به 15هواپیما کاهش داده که دلیل آن تأخیر در برنامه‌های آزمایش پروازی بود.
کاهش تقاضای بازار برای این هواپیما باعث شد تا «یوری اسلوسار»، معاون وزیر صنعت و تجارت روسیه در مارس 2014 اعلام کند 20 تا 30‌درصد هزینه خرید این هواپیما برای مشتریان به‌صورت یارانه تأمین می‌شود. هزینه‌های تولید این هواپیما در مراحل اولیه بسیار بالاست و بدون این یارانه‌ها، جت‌ها برای مشتریان احتمالی جذاب نخواهد بود. به‌ گفته این مقام مسئول مشتریان احتمالی سازمان‌های حقوقی و دفاعی، شرکت ردوینگز و ایران هستند که احتمالا یارانه نیز دریافت می‌کنند.