|  کاوه سالاری   | 

اگر بخواهیم نویسندگانی که به دفاع مقدس پرداخته‌اند و این مسأله را در نمایشنامه‌هایشان انعکاس داده‌اند نام ببریم فهرست بالا و بلندی خواهیم داشت که بسیاری از آنها جزو نمایشنامه‌های خوب این حوزه نمایشی محسوب می‌شوند. نمایشنامه‌هایی از محمد چرمشیر، عبدالحی شماسی، شهرام کرمی و... می‌تواند در این دسته‌بندی قرار بگیرد. اما در این زمینه نمایشنامه‌های شاخصی نوشته شده که در زیر به برخی نمایشنامه‌نویسان این حوزه اشاره کرده‌ایم.
علیرضا   نادری
این نمایشنامه‌نویس شاید یکی از تاثیرگذارترین نویسندگان و کارگردان‌هایی باشد که در زمینه تئاتر دفاع مقدس فعالیت کرده است. نمایشنامه «دو حکایت از چندین حکایت رحمان» را در ‌سال 1374 می‌نویسد و بعدها نمایشنامه دیگری با عنوان «چهار حکایت از چندین حکایت رحمان» را به روی صحنه می‌برد. اما شاید یکی از مهم‌ترین آثار نمایشی نادری در زمینه دفاع مقدس، نمایشنامه‌ای است با عنوان «پچپچه‌های پشت خط نبرد» که آن را سال 1374 در دهمین جشنواره تئاتر دانشجویی به روی صحنه برد. نمایشنامه‌‌ای که در میان اهالی تئاتر جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد و توسط گروه‌های دیگر به صحنه رفت. نادری در این نمایشنامه گروهی از رزمندگان و سربازان در رمضان‌ سال 61 و موقعیت آتش‌بس موقت را تصویر می‌کند که شب‌های دراز تابستانی خوزستان را به بحث و شوخی می‌گذرانند تا جنگ دوباره آغاز می‌شود و سرنوشت آنها رقم می‌خورد. دغدغه‌های این افراد خیلی طبیعی و ساده عنوان شده و آنها در کنار روحیه دفاع از آب و خاک‌شان نیازهای روزمره‌شان را هم پیگیری می‌کنند و میل به زنده بودن، زندگی کردن و همراهی با خانواده دارند. شاید بتوان گفت این نمایشنامه یکی از واقع‌بینانه‌ترین آثاری است که درباره دفاع مقدس نوشته شده است. علیرضا نادری این نمایشنامه را در دسته‌بندی نمایشنامه‌‌های اجتماعی ارزیابی کرده است. با این همه نادری نمایشنامه «سه پاس از حیات طیبه نوجوانی نجیب و زیبا»، «عطا سردار مغلوب» و «31/6/77» را نیز در این زمینه نوشته است.  
حمیدرضا آذرنگ
او متولد ‌سال 1351 در شهر اندیمشک است و به همین دلیل است که خودش تجربه جنگ را در شهرهای جنوبی کشور پشت سر گذاشته و بنابراین یکی از نویسندگان و کارگردان‌ها و بازیگرانی است که دغدغه اجرای نمایش‌هایی با مضمون دفاع مقدس دارد. یکبار هم به خاطر بازی در نمایش «چهار حکایت از چندین حکایت رحمان» نوشته علیرضا نادری، جایزه بازیگری جشنواره فجر را به دست آورده است. آذرنگ در برخی نمایشنامه‌هایش نگاهی مستقیم به مقوله جنگ ایران و عراق دارد و در برخی از آثارش هم با نگاهی خاص خود مسأله جنگ‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهد. «دو لیتر در دو لیتر صلح» و «دو متر در دو متر جنگ» با چنین نگاهی نوشته شده است. اما نمایشنامه «خنکای ختم خاطره» درباره کشته‌شدگان جنگ ایران و عراق و روانشناسی اجتماعی مردم آسیب‌دیده از جنگ است.  نمایشنامه‌ای که آغازش از جنگ است ولی پایان ندارد، مبدأ زمانی آغاز جنگ است اما تواتر پیامدهای آن تا ابد ادامه پیدا می‌کند. از دیگر نمایشنامه‌های معروف او در زمینه دفاع‌مقدس می‌توان به «ترن» اشاره کرد که خرده روایت‌هایی از زندگی آدم‌های درگیر جنگ را روایت می‌کند و تبعات آن را بررسی می‌کند. نیما دهقان نمایشنامه‌های «خنکای ختم و خاطره»، «دو متر در دو متر جنگ» و «ترن» را به روی صحنه برد. «ترن» به کارگردانی نیما دهقان که در سالن اصلی تئاترشهر و بازیگان حرفه‌ای اجرا شد با استقبال خوبی مواجه شد.
حمیدرضا   نعیمی
نمایشنامه‌نویسی که هم بازی می‌کند و هم کارگردانی کرده است.  نعیمی هم یکی از نمایشنامه‌نویسان دفاع مقدس است با این همه در سال‌های اخیر از این حوزه فاصله گرفته و تئاترهایی با شکل و شمایلی عام‌تر به روی صحنه برده است. نمایش‌هایی چون «سقراط» و «فاوست» که با اجرا شدن در تالار وحدت توانست تماشاگران زیادی را جذب تئاتر کند. اما او هم مانند بسیاری از هم‌نسلانش از نوشتن نمایشنامه‌هایی با مضمون دفاع مقدس شروع کرد. او اهل غرب کشور است و با این همه جنگ را با وجودش احساس کرده و همین است که در نمایشنامه‌هایش این رگه‌ها دیده می‌شود. «ترانه‌ای برای آیدا» با چنین مضمونی نوشته شده است و به شهدای غیرنظامی 8 ‌سال دفاع مقدس می‌پردازد و در این نمایشنامه داستان زندگی 2 خانواده جنوبی و تهرانی روایت می‌شود که با 2 فرهنگ متفاوت در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند و این دلیلی است برای رخ دادن اتفاقات شیرین. او در سال‌های اخیر درباره تئاتر دفاع مقدس و آسیب‌های آن با رسانه‌های مختلف گفت‌وگو کرده و شاید بتوان او را یکی از متخصصان این حوزه از تئاتر نامید.
محمد   یعقوبی
شاید محمد یعقوبی نمایشنامه‌های متعددی درباره جنگ عراق علیه ایران ننوشته باشد اما او در این زمینه آدم تاثیرگذاری است.  او به گواه نمایشنامه «زمستان 66» یکی از مهم‌ترین نمایشنامه‌نویسانی به شمار می‌رود که مسأله جنگ را بررسی می‌کند. نمایشنامه‌ای که او در 2 دوره روی صحنه برد و توانست روزهای بمباران تهران را بر صحنه نمایش به خوبی نشان دهد.  نمایشی که در آن یک خانواده تصویر می‌شود و در این میان خاطرات برهه‌‌‌ای از جنگ روایت می‌شود و برخورد آدم‌های مختلف را در مقطع زمانی زمستان 66 بر صحنه می‌بینیم. تنها نمایش دفاع مقدسی یعقوبی نخستین بار در‌ سال 76 به روی صحنه رفت و بعد از 14‌سال در ‌سال 90 در تئاترشهر اجرا شد.  نمایشی درباره موشک‌باران تهران در اسفند 66 که این جریان به شکل و به موازات هم روایت می‌شود. نخست درگیری یک نویسنده با همسرش که در زمستان 66 کجا بوده و روایت درگیری یک خانواده در آن روزها و اسباب‌کشی‌شان در آن مقطع زمانی. او در گفت‌و‌گویی درباره این نمایشنامه گفته: «صادقانه می‌گویم زندگی برای خود من به قبل و بعد از زمستان 66 تقسیم شده است. من در این دوره یک آدم دیگر شدم. یادم هست وقتی رفتم شمال، جور دیگری دنیا را می‌دیدم، چون انتظار مرگ را تجربه کرده بودم. پذیرفته بودم که می‌میرم. من که بچه شمال هستم، بعد از  موشکباران که به شهرم برگشتم، وقتی باران را می‌دیدم، انگار اولین بار بود که در زندگی‌ام با آن روبه‌رو می‌شدم. آدم‌های زیادی مثل من این دوره را تجربه کرده‌اند. مگر می‌شود آن را فراموش کنیم؟ ترس‌های زمستان 66 تا زمانی که زنده‌ام با من است، اما نوشتنش شفابخش بود. وقتی نوشتم خیلی احساس آسودگی کردم.»
جمشید خانیان
داستان‌نویس و نمایشنامه‌نویسی که در ‌سال 1340 در آبادان به دنیا آمد و در سال‌های دهه 60 شروع به نوشتن کرد. او نویسنده فعالی است و نمایشنامه‌های بسیاری نوشته و در جشنواره‌های مختلف هم جایزه‌های زیادی کسب کرده. او در زمینه تئاتر دفاع مقدس نیز صاحب اثر است که می‌توان به نمایشنامه‌هایی چون «دهانی پر از کلاغ»، «اسماعیل‌ اسماعیل» و «روی نی‌بندی» اشاره کرد. خانیان این روزها بیشتر به ادبیات کودکان رو آورده و داستان‌هایی برای کودکان می‌نویسد.