|  فرشيد غضنفرپور  |   روزنامه نگار   |

 شاید برای نخستین‌بار پس از سال‌های جنگ تحمیلی بود که فرماندهان ارشد دفاع مقدس در برنامه‌ای «زنده» و در مقابل چند جوان امروزی، به‌عنوان نسل پس از جنگ، به سوالات انباشته‌شده این سال‌ها پاسخ می‌گفتند.  سوال‌هایی درباره این‌که چرا جنگ ادامه یافت درحالی‌که برخی می‌گفتند می‌شد پس از فتح خرمشهر جنگ را خاتمه داد؟ جنگ در چه شرایطی به پایان رسید و چرا فاو سقوط کرد؟ چرا در مقطعی از جنگ حرکت به سمت بصره هدف ایران شد؟ در شب‌های گذشته محسن رضایی و علی شمخانی، امیر سرتیپ دوم مفید امیربختیاری و محسن رفیق‌دوست به مصاف سوالات جوانانی رفتند که به صورتی نمادین با نگاهی پرسشگر مسائل سال‌های جنگ را به چالش کشیدند. جوانانی که از میهمانانشان نه با لبخندهای تحسین‌آمیز و سر تکان دادن‌های تصنعی بلکه با سوالاتی موشکافانه استقبال کردند؛ سوالاتی که می‌توان گفت بر سر مصاحبه‌شونده خراب می‌شدند! برخلاف روال معمول سیما، این بار خبری از مجریان شناخته‌شده با سوالات کلیشه‌ای و سطحی نبود تا «سطرهای ناخوانده» را به سرنوشت دیگر برنامه‌های دفاع مقدسی سیما دچار کند.  اندکی نوآوری و البته نگاه کارشناسانه به امر برنامه‌سازی تلویزیونی، دکور خوب، استفاده بجا از موسیقی و تصویر در کنار محتوایی بدیع و چالشی شب‌های دفاع مقدسی تلویزیون را حداقل از نگاه رسانه‌ها جالب توجه کرد. مصاحبه‌کنندگان به خوبی بر موضوع مصاحبه تسلط داشتند و در زمان مناسب، اگر مصاحبه‌شونده به ضد و نقیض‌گویی می‌پرداخت، وارد بحث می‌شدند.  
پیش از این رسانه‌ها و نسل جوان تنها این فرصت را می‌یافتند که با برخی از مسائل کمتر شناخته‌شده جنگ 8ساله تنها از طریق نامه‌های سیاسیون فعلی و فرماندهان سال‌های دفاع به یکدیگر، آشنا شوند. نامه‌هایی که هرچند لحن گزنده و تهدیدآمیزشان بیش از شفافیتشان در مورد موضوعات مهم جنگ مورد توجه قرار می‌گرفت اما درنهایت طرح مسأله‌ای را دامن می‌زدند که تا امروز نیز به برخی از آنان پاسخ داده نشده بود. البته حضور سرداران شناخته‌شده و فرماندهان جنگ در برنامه تلویریونی سطرهای ناخوانده چندان بی‌حاشیه هم نبود. اما صداوسیما این بار نشان داد که از این حاشیه‌ها واهمه‌ای ندارد. در یکی از این شب‌ها محسن رضایی فرمانده سپاه در زمان جنگ در برابر سوال مجری برنامه که چرا با وجود سقوط فاو معتقد بوده عراق تنها در صورت استفاده از بمب اتم قادر به تسخیر فاو خواهد بود؟ گفته است: من چون احتمال شنود تلفني را مي‌دادم از قصد اينطور جواب دادم اما مي‌دانستم خط ما در فاو شكسته شده است.   برخی از سایت‌ها نوشته‌اند: «اظهارنظر محسن رضايي در توجيه عدم آمادگي و پيش‌بيني در برابر حمله عراق به فاو در حالي است كه در همين برنامه تلويزيوني محسن رضايي از تلگرام تلفني‌اش به سيداحمد خميني در بهمن ١٣٦٥ و در ميانه عمليات كربلاي پنج ياد مي‌كند! تلگرامي كه محسن رضايي طي آن درخواست فوري تجهيزات نظامي از ارتش را تلفني بيان مي‌كند و اوضاع بحراني عمليات را توضيح مي‌دهد حال جاي اين سوال ساده از دكتر محسن رضايي باقي است، اين (يك بام و دو هوا) چگونه ممكن است؟ اما فارغ از ابهامات و سوالات جدیدی که احتمالاً می‌تواند پس از برنامه «سطرهای ناخوانده» در مورد مسائل جنگ مطرح شود باید دید در مجموع فرماندهان و راویان دفاع مقدس نسبت به برنامه‌ای با این درجه از شفافیت و صراحت چه نظری دارند. سردار رمضان شریف سخنگوی سپاه پاسداران دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید:   به نظر من کار بسیار خوبی هم هست، به‌هرحال الان نزدیک 27‌سال از پایان و 35‌سال از آغاز جنگ تحمیلی می‌گذرد و بسیاری از اظهارنظرهای محققان و کسانی که در حوزه دفاع کار می‌کنند هم منتشر شده است.  در سوی دیگر میدان هم تعدادی از فرماندهان حزب بعث خاطرات خود را منتشر کرده‌اند همچنین ناظران بین‌المللی که در این حوزه کارهای تحقیقی کرده‌اند نیز آثار فراوانی را منتشر کرده‌اند.    او می‌گوید: ممکن است گذشت زمان مسائل و ادعاهای جدیدی را از سوی برخی از افراد مطرح کند که مورد سوءاستفاده دشمن واقع شود. این برنامه فرصت خوبی بود که توانست شایعات موجود درباره شروع، تداوم و نحوه پایان جنگ را پاسخ بگوید. سردار شریف خاطرنشان می‌کند: بازخوانی جدی مقطع دفاع مقدس می‌تواند هم شایعات دشمنان و هم برخی از برجسته‌سازی‌های بیهوده را پاسخ بدهد و مهم‌تر از همه اینها این نکته گوشزد می‌شود که صدام چه تهاجم وحشیانه‌ای انجام داد و مسئولان وقت کشور با چه تدبیری به این موضوع پاسخ گفتند و جوانان ما به چه مایه ازخودگذشتگی باعث شدند که نه‌تنها صدام به هدف خود نرسد بلکه درنهایت دفاع مقدس به سکوی پرتابی برای منزلت جامعه ایرانی تبدیل شد. سخنگوی سپاه درنهایت معتقد است:  مسأله جنگ و دفاع مقدس را نباید به موضوعات جناحی و انتخاباتی گره زد و بعضی از سوالات هم از سوی کسانی مطرح می‌شود که نه به انقلاب دلبستگی دارند و نه ایران اما این برنامه‌ها می‌تواند به این سوالات هم به نحو احسن پاسخ بدهد.  
سردار اسماعیل کوثری فرمانده سپاه محمد رسول‌الله در دوران دفاع مقدس نیز در گفت‌وگو با «شهروند» ضمن استقبال از برنامه سطرهای ناخوانده می‌گوید:  آخرین قسمت این برنامه را تا ساعت یک شب دنبال می‌کردم و تنها به این دلیل که صبح زود باید برای سخنرانی و برنامه به یکی از شهرهای شمالی می‌رفتم نتوانستم تا آخر آن را تماشا کنم. این فرمانده سال‌های جنگ در ادامه راجع به بیان ناگفته‌های دفاع مقدس مي‌گويد: اگر دست خود ما بود خیلی زودتر این مسائل را بازگو می‌کردیم. چون سپاه حرف پنهانی با ملت ندارد.  اسماعیل کوثری تأکید مي‌كند:  برخی از ابهامات را ملی مذهبی‌ها و نهضت آزادی‌ها درباره جنگ مطرح کردند. همان‌هایی که حتی یک روز هم پایشان را در جبهه‌ها نگذاشتند.