شهروند| تحریم ایرانی‌ها برای مبادله با دلار پس از گذشت چیزی حدود 35‌سال لغو شد. این لغو تحریم که البته به صورت مشروط رخ داده است، اتفاق مهمی در تجارت ایران با سایر کشورها به شمار می‌آید و نه‌تنها مبادلات تجاری کشورمان را تسهیل می‌کند بلکه زمینه را برای دریافت طلب خارجی ایران از سایر کشورها فراهم می‌کند. آمریکایی‌ها که حالا مقابل ایرانی‌ها بیشتر کوتاه آمده‌اند، اعلام کرده‌اند مبادله تجاری ایران تنها با شرکت‌ها و موسسات خارج از مرزهای آمریکا مجاز است و فعلا آمریکایی‌ها به صورت مستقیم نمی‌توانند با ایران وارد معامله شوند.
پس از برجام یکی از مهم‌ترین فشارهایی که منتقدان دولت به تیم دیپلماسی خارجی کابینه یازدهم وارد می‌کردند، موضوع تحریم مبادلات دلاری بود که ایران پس از تسخیر لانه جاسوسی مشمول آن شد. با وجود آن‌که موضوع لغو تحریم‌ها در توافقنامه 1+5 تنها به موضوعات هسته‌ای مربوط می‌شد، اما گویا آمریکا بنا دارد نرمش بیشتری با ایرانی‌ها به خرج دهد و دیروز اوفک (اداره کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا) لغو مشروط تحریم مبادلات دلاری ایرانی‌ها را به صورت رسمی اعلام کرده است. جمشید عدالتیان، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی تهران دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: بیشتر از 60‌درصد گردش مالی جهان با دلار انجام می‌شود و این اتفاق به معنی ورود ایران به اقتصاد جهان است. البته «حمید صافدل»، رئیس سابق سازمان توسعه تجارت نیز درباره شرط عدم مبادله مستقیم با آمریکایی‌ها به «شهروند» می‌گوید: میزان مبادلات مستقیم ایران با آمریکا درحد قابل توجه نیست، بنابراین شرط آمریکایی‌ها چندان ما را متضرر نمی‌کند!
مبادله با ایران فقط خارج از مرز آمریکا
وزارت خزانه‌داری آمریکا با انتشار دستورالعملی اعلام کرده مبادلات با ایران بر پایه دلار از این پس آزاد است، اما به صورت مشروط. اداره کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا (اوفک- OFAC) به موسسه‌های مالی غیرآمریکایی ازجمله شرکت‌های وابسته به مراکز مالی آمریکایی که درخارج از این کشور ثبت شده‌اند، اجازه داد با ایران معاملات دلاری داشته باشند. اوفک روزگذشته در آخرین به‌روزرسانی پرسش و پاسخ‌های مرتبط با لغو تحریم‌های هسته‌ای درچارچوب برجام این مسأله را اعلام کرد. براین اساس موسسه‌های مالی غیرآمریکایی ازجمله موسسه‌های مالی وابسته به مراکز مالی آمریکا که درخارج از این کشور ثبت شده‌اند، می‌توانند با دولت ایران یا اشخاص حقیقی و حقوقی تابع این کشور (مانند شرکت ملی نفت ایران یا بانک مرکزی ایران) معاملات دلاری انجام دهند یا برای آنها حساب‌های دلاری نگه دارند. اوفک همچنین اضافه کرده است: به شرطی که این معاملات یا حساب‌های بانکی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم وارد سیستم مالی آمریکا یا حساب آمریکایی‌ها نشود و همچنین مرتبط با افراد مشخص شده در فهرست «اس‌دی‌ان» نباشد، اس‌دی‌ان، فهرستی شامل افرادی است که دارایی‌هایشان مسدود شده و معامله با آنها برای آمریکایی‌ها ممنوع است.
پیش از این، خزانه‌داری آمریکا معاملات برپایه دلار با ایران را ممنوع کرده بود اما با گزارش اخیر این نهاد تا زمانی که این مبادلات وارد سیستم مالی آمریکا نشوند، آزاد هستند. شرکت‌های خارجی با این رویکرد آزادی بیشتری برای تجارت با ایران به دست خواهند آورد. چالش‌های پیش‌روی مبادلات ارزی پس از اجرای برجام در دی‌ماه ‌سال گذشته تا حدودی فروکش کرد و نقل‌وانتقال ارز با گسترش روابط کارگزاری بین بانک‌های ایرانی و خارجی آسان‌تر شد. بانک مرکزی پیشتر اعلام کرده بود، هیچ مشکلی برای تخصیص ارز به متقاضیان وجود ندارد، اما با این حال مبادلات بر پایه دلار همچنان با مشکل مواجه بود، چراکه تحریم معاملات دلاری ارتباطی با تحریم‌های هسته‌ای و برجام نداشت و جزو تحریم‌های اولیه‌ای آمریکا به شمار می‌رفت.
راه دریافت طلب‌های ایران هموار شد
مدیرکل امور بین‌الملل بانک مرکزی درباره گزارش جدید خزانه‌داری آمریکا مبنی بر مجازبودن معاملات دلاری با ایران گفت: با این گزارش، تبدیل ارزهای غیردلاری به یورو برای کشورمان با سهولت بیشتری انجام می‌شود. «حسین یعقوبی» در این رابطه گفت: پیش از این نیز، توافق ضمنی برای رفع بخشی از تحریم‌های دلاری برای ایران انجام شده بود، اما با گزارش اوفک به صورت رسمی اعلان شد. او ادامه داد: برای این‌که بتوان ارزی چون «وون» کره‌جنوبی یا «یوان» چین و حتی «ین» ژاپن را به ارز مورد نظر خود مانند یورو تبدیل کند، نیاز است که ابتدا این ارزها با نرخ برابری دلار سنجیده شوند و بعد به ارز مورد نظر تبدیل شوند. او افزود: درگذشته به دلیل تحریم دلاری ایران، حتی برای یک لحظه انجام این تبدیل میسر نبود اما اکنون با گزارش خزانه‌داری آمریکا این امکان فراهم شده است. هرچند در گذشته توافق ضمنی برای رفع این محدودیت انجام شده بود، اما بانک‌ها به‌طور موردی مجوز آن را صادر می‌کردند. مدیرکل امور بین‌الملل بانک مرکزی تأکید کرد: با این گزارش می‌توان با سهولت بیشتری مراودات ارزی را انجام داد و ارزهای غیردلای را به دلار و سپس آن را به ارز موردنظر خود که اغلب یورو است، تبدیل کرد. این گزارش همچنین راه را برای دریافت طلب‌های خود از سایر کشورها تسهیل می‌کند.
دروازه ورود به اقتصادی جهانی
جمشید عدالتیان، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی تهران نیز دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: حذف محدودیت مبادلات تجاری بر پایه پولی دلار تأثیر مثبتی بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت. درحال حاضر بیش از 60‌درصد از گردش مالی جهان به صورت دلار انجام می‌شود. هر دلاری که جابه‌جا می‌شود، در نیویورک ثبت می‌شود و مبدأ و مقصدش معلوم است. ایران پیش از این نمی‌توانست پول نفت را به صورت دلار دریافت کند.
او ادامه می‌دهد: از طرفی ایران تا پیش از این نمی‌توانست در بازارهای جهانی سبد ارزی خوبی داشته باشد، زیرا این مسأله زمانی به‌صرفه است که دلار بیشترین سهم را در این سبد ارزی داشته باشد و زمان‌هایی یورو یا حتی یوان.
عدالتیان تأکید می‌کند: بانک‌ها و موسسات مالی بین‌المللی در زمینه دلار با ایران همکاری نمی‌کردند، اما صادرات نفتی و غیرنفتی ما از این پس با دلار انجام می‌گیرد، موضوعی که می‌تواند تا حدودی از اقتصاد کشور گره‌گشایی کند. البته مبادلات تجاری با شرکت‌های آمریکایی همچنان مسأله‌ای بحث‌برانگیز است. آنها اجازه تجارت با ما را ندارند که این مسأله به تحریم‌هایی برمی‌گردد که آمریکا جدا از مسأله هسته‌ای علیه ایران وضع کرده است.
نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ادامه می‌دهد: اما به‌طورکلی هرچقدر ایران در اقتصاد جهانی با محدودیت کمتری عمل کند، از نظر اقتصادی صرفه بیشتری می‌برد، چرا آمریکایی‌ها ما را تحریم می‌کنند؟ به این دلیل که صدمه بیشتری بر ما وارد کنند. بنابراین حتی اگر یک مورد محدودیت علیه ایران نیز برداشته شود، به سود اقتصاد ما خواهد بود.
آمریکا منعطف‌تر شده است
«حمید صافدل»، رئیس سابق سازمان توسعه تجارت به «شهروند» می‌گوید: سطح مبادلات ایران و شرکت‌های آمریکایی درحدی نیست که این اقدام وزارت خزانه‌داری آمریکا بتواند تأثیر شگرفی بر آن بگذارد، اما این اقدام نوعی نشانه سیاسی است که انعطاف بیشتر آمریکا در فضای پسابرجام را نشان می‌دهد.
او ادامه می‌دهد: متأسفانه آمریکا در پسابرجام مانع‌تراشی‌های اقتصادی زیادی کرد. این مانع‌تراشی‌ها موجب شدند که نه خودشان از مواهب و نتایج اقتصادی برجام بهره‌مند شوند و نه شرکای اروپایی‌شان. حتی شرکای اروپایی خود را در تنگنا قرار دادند، اما به نظر می‌رسد که رفت‌وآمدهای اخیر مقام‌های بلندپایه کشورهای جهان به ایران و گسترش مراودات بین‌المللی ما باعث شده آمریکایی‌ها قانع شوند مواضع خصمانه خودشان را تا حدی تعدیل کنند.
او افزود: تصمیم جدید وزارت خزانه‌داری آمریکا می‌تواند به افزایش سطح تجارت ایران با شرکای درجه دوم آمریکایی‌ها منجر شود و زمینه رفع برخی از محدودیت‌هایی‌ها که آمریکا در برجام نسبت به برداشت آنها متعهد شده بود را، فراهم می‌کند.
او تأکید می‌کند: البته تصمیمات آمریکایی‌ها مبنی بر مهار برخی کشورها در استفاده از دلار برای خودشان هم نتایج منفی داشته، زیرا موجب شده است تا زمینه‌چینی هوشمندانه آنها در دهه‌های گذشته برای سیطره دلار بر اقتصاد جهانی متزلزل شود. علاوه بر این، آنها در مذاکرات اخیر از دلار استفاده ابزاری کردند که این امر باعث شد ایران و کشورهای دیگر به استفاده از یورو و سایر ارزهای جایگزین حرکت کنند و ادامه این روند می‌تواند به جهان شمول‌شدن دیگر ارزها منجر شود.