شهروند| شمارش معکوس برای کلید زدن ‌سال تحصیلی 96-95 شروع شده است و حالا با نزدیک شدن به پاییز، بازار نوشت‌افزار روزهای شلوغ‌تری را تجربه می‌کند. امسال قیمت‌ها ثبات نسبی داشت و بازار راکد مشتریان ولخرج هرساله را کمتر به خود دید. این موضوع درحالی رخ داد که برندهای قدیمی و خاطره‌ساز نوشت‌افزار، غایبان بزرگ بازار نوشت‌افزار امسال بودند. فعالان بازار لوازم‌التحریر به «شهروند» می‌گویند مرگ تدریجی برندهای قدیمی و خاطره‌ساز نوشت‌افزار ایرانی از 10‌سال گذشته شروع شده است. از دهه‌ای که بازار به سرعت در کام اژدهای چین فرو رفت و وضع نابسامان اقتصاد کشور و نوسان لحظه‌ای قیمت ارز، تولیدکنندگان را به‌سختی انداخت. حالا از 7 کارخانه تولید مداد تنها 2 یا 3 کارخانه سرپا مانده‌اند که آنها نیز با ظرفیت حداقل کار می‌کنند. فروشندگان می‌گویند هنوز هم برخی مشتریان سراغ نوستالژی‌های خود را از بازار نوشت‌افزار می‌گیرند. خودکار بیک یا پارس‌مداد را می‌خواهند اما پیدا کردن ته‌مانده‌های تولید به احتضار افتاده نوشت‌افزار در ایران، به این ‌سادگی نیست.
برندهای خاطره‌ساز، غایب بازار نوشت‌افزار
بیشتر از 85 تا 90‌درصد بازار نوشت‌افزار ایران در قبضه تولیدکنندگان غیر ایرانی است که از این میان اژدهای چین به همه آنها غالب شده است. این مسأله درحالی رخ می‌دهد که در 10‌سال گذشته بسیاری از برندهای قدیمی و خاطره‌ساز نوشت‌افزار ایرانی به ورطه تعطیلی کشیده شده‌اند. این موضوعی است که یکی از فعالان بازار نوشت‌افزار تهران با «شهروند» در میان می‌گذارد. او در این‌باره تأکید می‌کند: از 7 کارخانه تولیدکننده مداد در کشور تنها 2 کارخانه فعال و یک کارخانه نیز نیمه‌فعال است.
پارس‌مداد یکی از این برندهای خاطره‌ساز ایرانی است که حالا حدود 34‌سال از عمرش می‌گذرد. آنها تولید مداد را تحت لیسانس فایبرکاستل آلمان شروع کردند اما حالا گویا این کارخانه هم وضع و حال چندان خوبی ندارد.
رضا امیری‌پناه، فعال بازار نوشت‌افزار به «شهروند» توضیح می‌دهد: قاچاق و واردات بی‌رویه مداد درجه دو و سه از چین، بازار تولید داخلی را فلج کرده است. این درحالی است که برای تولید مداد ایرانی نیز مانند بزرگترین برندهای جهان چوب مورد نیاز از آسیای شرق وارد می‌شود اما قاچاق گسترده مدادهای ارزان و بی‌کیفیت چینی، تولید مداد در ایران را به شدت تحت‌تأثیر قرار داده است.
مردم هنوز سراغ خودکار بیک را می‌گیرند
خودکار قدیمی و خاطره‌ساز بیک یکی دیگر از گمشدگان این روزهای بازار لوازم‌التحریر است. فروشندگان راسته بین‌الحرمین بازار بزرگ تهران به «شهروند» می‌گویند حدود 4 یا 5 سالی می‌شود که کمتر می‌توان رد خودکار بیک را در بازار پیدا کرد. بعضی می‌گویند کارخانه بیک تعطیل شده است و خودکارهای محدود، موجودی انبار بازاری‌هاست و برخی دیگر معتقدند بیک با ظرفیت پایین هنوز تولید می‌کند. خلاصه کلام آن‌که بیک هر سرنوشتی که پیدا کرده، سرنوشت ناگواری است.
یکی از فعالان بازار نوشت‌افزار تهران که مایل به درج نام خود نیست به «شهروند» توضیح می‌دهد: بیشتر خودکارهای بازار ایران هندی و چینی است و کمتر از آلمان، ژاپن یا مالزی وارد می‌شود.
به گفته او، خودکارهای چینی و هندی کیفیت مناسبی ندارند و جوهر پس می‌دهند یا به سرعت خشک می‌شوند و خودکارهای باکیفیت‌تر گران هستند. این درحالی است که خودکارهای ایرانی نظیر بیک یا پلیکان کیفیت مناسب‌تری دارند اما وضع اسفبار تولید نوشت‌افزار در ایران به آنها اجازه عرض اندام نمی‌دهد.
تولید ایرانی با برچسب خارجی
بازاری‌ها می‌گویند از حوالی دهه 80 که نوشت‌افزار چینی بر بازار ایران خیمه زده است، معدود کارخانه‌های تولیدکننده لوازم‌التحریر در ایران رو به تعطیلی و زوال رفته‌اند. مرادی که سابقه 20ساله حضور در بازار نوشت‌افزار دارد به «شهروند» می‌گوید: برخی تولیدکنندگان ایرانی نوشت‌افزار مجبورند تولیدات خود را با برچسب خارجی وارد بازار کنند، زیرا مصرف‌کنندگان به‌راحتی زیر بار خرید جنس ایرانی نمی‌روند.
او ادامه می‌دهد: به‌عنوان مثال یک کارخانه تولید مدادرنگی در کرج که تولیدات خوب و باکیفیتی دارد با مارک خارجی در بازار می‌فروشد.
دفتر ایرانی دوباره به بازار برگشت
بازار کاغذ و مقوا تقریبا صد‌درصد وارداتی است. کاغذها به صورت رول به کشور می‌آید و در این‌جا برش داده و بسته‌بندی می‌شود.
جعفر چراغی، فعال بازار نوشت‌افزار به «شهروند» توضیح می‌دهد: نوسانات لحظه‌ای قیمت‌ها در دولت گذشته موجب شد کارخانه‌های تولید دفتر ایرانی رو به زوال بروند، زیرا قیمت کاغذ تحت‌تأثیر نرخ دلار روز‌به‌روز تغییر می‌کرد و تولیدکننده‌ها جرأت نداشتند به سمت خرید مواد اولیه یعنی کاغذ بروند.
او ادامه می‌دهد: البته در 2 یا 3‌سال اخیر وضع بهتر است و بازار دوباره شاهد توزیع گسترده‌تر دفترهای ایرانی است.
درین درینی‌ها، طرح محبوب دانش‌آموزان
چراغی درباره طرح‌های پرطرفدار دفتر در‌ سال 95 می‌گوید: امسال برخلاف سالیان گذشته که بیشتر طرح‌های غیر ایرانی در بازار گل می‌کرد، طرح‌های ایرانی پرطرفدارتر بود؛ به‌عنوان مثال دفترهایی که با شخصیت‌های کارتونی انیمیشن «درین درین» تولید شده بود، بیشترین فروش بازار را در اختیار گرفت.
او تأکید می‌کند: البته امسال طرح شخصیت‌های اساطیری ایران روی دفاتر دانش‌آموزی نیز بیشتر از هر سال بود. طرح‌های فانتزی که برگرفته از قهرمانان شاهنامه و بازی‌های دیجیتال فارسی بود نیز جزو پرفروش‌ترین‌های امسال به‌شمار می‌آیند، ضمن این‌که جناب‌خان خندوانه نیز توانسته بود نظر دانش‌آموزان را برای خرید لوازم‌التحریری با نقش این عروسک تلویزیونی جلب کند.
قاچاق نوشت‌افزار سود ندارد
ابراهیمی، فروشنده دیگری است که درباره حجم قاچاق لوازم‌التحریر از او می‌پرسم. او در پاسخ به «شهروند» می‌گوید: قاچاق در بازار نوشت‌افزار نسبت به سایر کالاها پایین‌تر است زیرا این دسته از کالاها ارزش افزوده و سود چندانی نصیب قاچاقچیان نمی‌کند و در نتیجه حجم قاچاق آن چشمگیر نیست، اما واردات بی‌رویه از چین در بازار لوازم‌التحریر وجود دارد.
او ادامه می‌دهد: قاچاق نوشت‌افزار به دلیل حجم کم کالا، بیشتر به‌صورت چمدانی یا ته‌لنجی است اما چون درباره واردات رسمی سختگیری چندانی وجود ندارد در نتیجه واردات بی‌رویه در این بخش وجود دارد که غالبا هم اجناس درجه چندم چینی هستند.
چینی‌ها به اقتصاد خانواده ایرانی آسیب زده‌اند
این فروشنده تأکید می‌کند: واردات جنس بی‌کیفیت از چین علاوه بر خروج بی‌رویه ارز و ضربه به تولید داخلی، باعث زیان به اقتصاد خانوار نیز شده است؛ به‌عنوان مثال اگر در گذشته خانواده‌ای دو یا سه‌سال یک‌بار برای فرزند خود کیف مدرسه می‌خرید، درحال حاضر کیفیت اجناس آن‌قدر نامطلوب است که خانواده‌ها ناچار می‌شوند چندبار در‌ سال هزینه کنند و کالایی را برای دانش‌آموزشان بخرند.
ابراهیمی ادامه می‌دهد: اگر سازوکاری تعریف شود که واردات تخصصی انجام شود و در گمرک مانع از ورود کالای بی‌کیفیت شوند، کمک بزرگی به اقتصاد خانواده‌ها و تولید داخلی می‌شود.
95‌درصد بازار لوازم دانشجویی وارداتی است
در بازار لوازم دانشجویی تقریبا هیچ کالای ایرانی وجود ندارد. عمادی‌فر، فروشنده لوازم هنری و فنی و مهندسی به «شهروند» توضیح می‌دهد: تقریبا 95‌درصد بازار لوازم دانشجویی در اختیار تولیدکنندگان خارجی است، زیرا نوشت‌افزار دانشجویی حرفه‌ای‌تر است و کیفیت بالاتری می‌طلبد که کمتر تولید‌کننده ایرانی یا چینی از عهده آن برمی‌آید. او ادامه می‌دهد: اگر در این بازار کالای چینی یا هندی مشاهده کنید، درواقع کالا محصول همان خط تولید کشورهای اروپایی است که در چین، هند و گاهی مالزی و اندونزی راه‌اندازی شده‌اند.
عمادی‌فر توضیح می‌دهد: انواع رنگ‌های مایع و پودری و حتی مدادرنگی‌هایی که دانشجویان مورد استفاده قرار می‌دهند یا لوازم مهندسی نظیر انواع راپیدها و ... کیفیت بالایی دارند، به همین دلیل غالب آنها از کشورهای اروپایی وارد می‌شود، اما تولیدات ایرانی بیشتر به درد سطوح دانش‌آموزی می‌خورد که نیاز به ترسیم‌های حرفه‌ای و دقیق ندارد.
با این حال، معدودی از اقلام مورد نیاز دانشجویان در ایران تولید می‌شود؛ به‌عنوان مثال انواع کیف‌های مهندسی و کاور ابزار (پوشش ابزار) یا تخته‌شاسی‌ها و پالت‌های رنگ و برخی انواع قلم‌مو در ایران تولید و به بازار نوشت‌افزار دانشجویی وارد می‌شود.