پونه پورامینی کارشناس‌ارشد کشاورزی
پلاستیک به‌عنوان یک صنعت قوی در دنیا ظاهر شده است؛ صنعتی قوی اما زیان‌آور که نگرانی‌های زیست‌محیطی گسترده‌ای را رقم زده است. پلاستیک‌ها تخریب‌پذیر نیستند و تجزیه آنها در طبیعت فرآیند بسیار کندی دارد. دلیل اصلی این مسأله وجود وزن مولکولی بالا و پیوند قوی بین مونومرهای پلاستیک است. سوزاندن پلاستیک‌ها یک راه مبارزه با تجزیه‌ناپذیری آنهاست ولی این روش گران و خطرناک است؛ ضمن این‌که مواد شیمیایی مضر آن از قبیل اسید هیدروکلریک و سیانید هیدروژن در طول سوخته‌شدن پلاستیک‌ها آزاد می‌شوند. در حال حاضر حجم زیادی از زباله‌های پلاستیک به زمین‌های خارج از شهر منتقل می‌شود. این فرآیند باعث آلوده‌شدن خاک و آب می‌شود و بنا به آمار موجود زباله‌های پلاستیک باعث از بین‌رفتن تقریبا یک‌میلیون جانور دریازی و خاکزی می‌شوند.
با وجود اين گره این چالش بزرگ صنعت پلاستیک با طبیعت به دست دانش مهندسی ژنتیک حل شده است. مهندسان ژنتیک موفق به تولید انواعی از پلاستیک تخریب‌پذیر شده‌اند که به‌راحتی در طبیعت تجزیه می‌شود و از بین می‌رود. درواقع مواد به کار رفته در پلاستیک تخریب‌پذیر پایه گیاهی دارند و جایگزین مواد نفتی به کار رفته در پلاستیک معمولی می‌شوند. همین عامل موجب می‌شود که پلاستیک‌های دوستدار محیط‌زیست به‌سرعت در طبیعت تجزیه شوند و بافت خاک را بر هم نزنند. از طرفی آنها خصوصیات مورد انتظار صنعت ازجمله دوام و کارایی را نیز تأمین می‌کنند و از همه مهم‌تر مقرون به صرفه هستند. در این میان محققان دانشکده مهندسی مواد و مکانیک دانشگاه واشنگتن موفق شده‌اند دامنه محصولاتی را که با پلاستیک تجزیه‌پذیر تولید می‌شود، گسترش دهند و سبد محصولاتی که به این روش در آمریکا تولید شده‌اند از صفحات عایق فومی تا تایر لاستیک، انواع لوله‌ها و وسایل درزگیر را در برمی‌گیرد. این محصولات که توسط ماده‌ای به نام پلی‌یورتن گیاهی تولید شده‌اند، ترکیب پلاستیکی بسیار محکم و مقاوم در برابر فرسودگی و پارگی ایجاد می‌کنند. با این حال آنها تلاش می‌کنند كه شیوه جدیدی را برای تولید این ترکیب از روغن‌های گیاهی ابداع کنند. روغن‌های گیاهی به مراتب ارزان‌تر، قابل دسترس‌تر و تجدیدپذیرتر هستند و به لحاظ ژنتیکی قابل مهندسی هستند. در این مطالعه محققان با استفاده از روغن‌زیتون، کانولا، دانه انگور، برزک و کرچک ماده پلی‌یورتن را تولید کردند و این ترکیب شیمیایی تولید شده از روغن‌های گیاهی بسیار دوستدار محیط‌زیست است و مواد تولید‌شده از این ماده به‌راحتی در محیط‌زیست تجزیه می‌شوند.
پلاستیک‌های تخریب‌پذیر دیگری که توسط مهندسی ژنتیک تولید شده است شامل 1- پلاستیک‌های قابل تخریب توسط نور که ظرف مدت چند هفته یا چند ماه بر اثر تابش نور فرابنفش ساختار پلیمری‌شان تجزیه می‌شود.
2- پلاستیک‌هایی با زنجیره نشاسته؛ این پلاستیک‌ها اغلب در تهیه پلاستیک‌های کیف یا کیسه‌های مغازه به کار می‌روند و از اجتماع تکه‌های کوچک پلی‌اتیلن با اتصالات نشاسته ساخته می‌شوند. 3- پلاستیک‌هایی با بکارگیری از باکتری‌ها به‌عنوان یک بیوپلیمر؛ هزینه تولید این پلاستیک‌ها با تولید آنها در گیاهان اصلاح ژنتیكی شده و كشت وسیع در زمین‌های كشاورزی، به نحو قابل ملاحظه‌ای كاهش خواهد یافت. در نتیجه امروزه مشکلات محیطی و اکولوژیکی پلاستیک‌های تجزیه‌ناپذیر موجود در جامعه ما با روش‌های نوین مهندسی ژنتیک و راهکارهایی طبیعی به‌راحتی قابل حل خواهند بود و به نظر می‌رسد ایران نیز باید هر چه زودتر تولید صنعتی پلاستیک‌های تجزیه‌پذیر را در دستورکار خود قرار داده و توسعه دهد.