نفیسه صباغی-شهروند حقوقی| طی روزهای گذشته خبر فوت لطیفه رحمانی دختر 12ساله افغان که در بیمارستان نمازی شیراز بستری بود، رسانه‌ای شد و بسیاری از افراد ممنوع بودن عمل پیوند برای اتباع غیرمجاز را دلیل فوت این دختر اعلام کردند و این‌گونه بیان شد که دخترک افغان مدتی دچار مشکل کبد شده بود و باید از پدرش به او عمل پیوند صورت می‌گرفت اما پزشکان بیمارستان نمازی شیراز به‌دلیل تبعه غیرمجاز بودن لطیفه و خانوادهاش از این عمل سر باز زدند.
شیطنت رسانه‌ای
اما رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران حاشیه‌های ایجاد شده پیرامون بیماری نوجوان افغان را یک شیطنت رسانه‌ای دانست و گفت: دختر افغانی به یک بیماری به اسم ویلسون که به علت تجمع مس در بدن ایجاد می‌شود، مبتلا بوده است. از طرفی جزو اتباع افغانی مقیم ایران نبوده و به علت این بیماری به ایران آمده است. محمد‌هادی ایمانیه افزود: لطیفه در بخش کودکان بیمارستان نمازی بستری بوده که به علت وخامت حال به آی‌سی‌یو منتقل می‌شود. با وجود نیاز به پیوند کبد، شرایط برای انجام عمل جراحی فراهم نبود. وی با بیان این‌که این نوجوان عصر پنجشنبه 28 مردادماه فوت کرد، افزود: لطیفه دچار خونریزی گوارشی شده بود و نبود شرایط پیوند به ایرانی یا غیرایرانی بودن وی ربطی نداشت. رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی بیان کرد: در همه جای دنیا افرادی هستند که نوبت پیوندشان نمی‌رسد و فوت می‌کنند. از طرفی با وجود این‌که 20میلیون هزینه بیمارستان بوده اما هیچ هزینه‌ای از این بیمار دریافت نشده است. ایمانیه یادآور شد: عدم‌انجام عمل پیوند، علت علمی داشته و موضوع مالی یا غیرقانونی بودن انجام عمل برای اتباع غیرمجاز خارجی مطرح نبوده است.
تمام اقدامات رایگان انجام شده
در این راستا عضو تیم پیوند اعضای دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز نیز گفت: تمامی خدمات پیوند روی نوجوان ۱۲ساله افغان در بیمارستان نمازی به‌طور رایگان انجام شد، درحالی‌که این اقدامات حدود ۲۰میلیون تومان نیز هزینه داشت و دلیل فوت ربطی به غیرایرانی بودن ندارد. حشمت‌الله مصلحی در گفت‌وگو با مهر تأکید کرد: این نوجوان به دلیل مشکلات کبد در تاریخ ۱۸مردادماه به بیمارستان نمازی مراجعه کرد و بستری شد. تمامی خدمات در بالاترین سطح ممکن به این نوجوان افغانی ارایه شد اما سرعت این بیماری به‌گونه‌ای بود که باعث فوت شد.
وی تصریح کرد: هیچ‌گونه کوتاهی و کم‌کاری برای پیوند وجود نداشته، زیرا سرعت این بیماری به‌حدی بود که زمان برای پیوند وجود نداشت.
17میلیون بده جنازه دخترت را تحویل بگیر
این درحالی است که پدر لطیفه گفته بود: دخترم با پای خودش وارد بیمارستان شد اما حالا حتی جنازه بی‌جانش را هم تحویلم نمی‌دهند و می‌گویند باید 17میلیون تومان به حساب بیمارستان واریز کنید تا جسد دخترتان را تحویل دهیم.
قانون ممنوعیت پیوند عضو به اتباع بیگانه اصلاح شود
اما با توجه به این‌که گفته می‌شد دلیل فوت لطیف عدم‌پیوند عضو بوده آن‌هم به واسطه مصوبه شورایعالی پیوند اعضا که پیوند اعضا را برای اتباع بیگانه ممنوع دانسته است، در این راستا نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی بر لزوم اصلاح قانون ممنوعیت پیوند اعضا به اتباع بیگانه تأکید کرد. محمدحسین قربانی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به انتشار خبر مربوط به فوت یک دختر تبعه افغان در شیراز به دلیل ممنوعیت عمل پیوند اعضا برای اتباع بیگانه گفت: البته این موضوع باید مورد بررسی قرار گیرد که آیا در این مورد خاص، فوت آن فرد به دلیل عدم پیوند بوده یا خیر. وی با تأکید بر لزوم ارایه گزارشی دراین‌باره از سوی وزارت بهداشت افزود: طبق قانون، پیوند اعضا به اتباع بیگانه ممنوع است اما براساس ضرورت و نیاز می‌توان تغییراتی در این قانون صورت داد. این نماینده مجلس با بیان این‌که مجلس آمادگی اصلاح این قانون را دارد، یادآور شد: در جایی که جان فردی در معرض خطر است نباید به صرف این‌که او تابعیت ایرانی ندارد، از ارایه خدمات بهداشتی و درمانی به او امتناع کرد، بلکه باید جنبه انسانی موضوع را نیز در نظر گرفت.
نیاز به اصلاح قانون
دکترعباس تدین، حقوقدان و استاد دانشگاه در رابطه با مصوبه ممنوعیت پیوند اعضا اتباع بیگانه به «شهروند» گفت: شورایعالی پیوند اعضا سال 1372 مصوبه‌ای را تصویب و به مراکز درمانی و بیمارستان‌ها ابلاغ کرد که براساس آن پیوند عضو برای اتباع خارجی در ایران ممنوع شد. به عبارت دیگر طبق این مصوبه به‌طورکلی اتباع خارجی نمی‌توانند در ایران پیوند عضو کنند و از اعضای بدن ایرانیانی که فوت می‌کنند یا مرگ‌مغزی می‌شوند استفاده کنند.
این حقوقدان با اشاره به این‌که این مصوبه استفاده اتباع خارجی از اعضای بدن ایرانیان را محدود کرده است، خاطرنشان کرد: نکته مهم این است که طبق این مصوبه اتباع خارجی می‌توانند از اعضای بدن هموطنان خود یا اتباع دیگر کشورها برای پیوند در کشور ما استفاده کنند، برای مثال اگر فردی افغانی در ایران نیاز به پیوند عضو داشته باشد می‌تواند از هموطنان افغان خود عضو دریافت کند.
عدم‌قانون جامع برای اهدای عضو
این استاد دانشگاه با بیان این‌که این مصوبه بسیار بد منعکس شده است، گفت: به اعتقاد بنده تصویب این مصوبه اولا به دلیل این است که شمار خارجیان به‌خصوص کشورهای حوزه خلیج‌فارس برای استفاده از اعضای پیوندی به شدت افزایش یافته بود و ثانیا باتوجه به تعداد زیاد ایرانیان متقاضی پیوند عضو و به دلیل کمبود اهدا‌کننده و عضو امکان پیوند اتباع خارجی نیست و استدلال این مصوبه حمایت از اتباع ایرانی بوده که به نظر می‌رسد این مصوبه که 23سال پیش آن‌هم توسط یک شورا که مطمئنا نهاد قانونگذاری هم نیست، تصویب شده باید اصلاح شود. ثالثا ما نیاز به تدوین و تصویب قانون جامع پیوند اعضا داریم و درحال حاضر قانون جامع برای پیوند اعضا نداریم. سال 1379 ماده واحده‌ای تحت‌عنوان قانون پیوند اعضا بیماران فوت‌شده یا مرگ‌مغزی تصویب شد اما هنوز هیچ قانونی در مورد اشخاص زنده که خودشان عضو اهدا می‌کنند، نداریم. برای مثال برای فردی زنده که با اختیار خودش کلیه‌اش را به فرد نیازمند می‌خواهد اهدا کند، قانونی نداریم و این باعث شده این کار با توافقات ضمنی میان مردم انجام شود. به عبارت دیگر باید گفت ما هنوز قانونی جامع برای اهدای عضو هموطنان ایرانی نداریم، چه برسد به اتباع خارجی.
وی ادامه داد: نکته‌ای که نباید فراموش کنیم این است که وقتی مصوبه‌ای ابلاغ و لازم‌الاجرا شود ممکن است اعضای آن بیمارستان از ترس نقض آن مصوبه و مرتکب‌شدن به تخلف هرگز برخلاف آن مصوبه کاری انجام ندهند، درحالی‌که شرع و اخلاق ایجاب کند برای مثال عمل پیوند اعضا برای اتباع خارجی را انجام دهند اما نمی‌توان گفت بیمارستان که عمل پیوند را انجام نداده، متخلف است، زیرا براساس مصوبه عمل کرده است.
تدین با اشاره به این‌که عمل نکردن به این مصوبه جرم نیست، بلکه تخلف است، تصریح کرد: اگر بیمارستانی، پیوندی برای اتباع خارجی انجام دهد، مرتکب جرم نشده است، زیرا هم براساس ضوابط و مقررات امور پزشکی و هم وظیفه شرعی و اخلاقی باید برای کمک به همنوع‌مان و انسان‌ها و نجات حیات‌شان تلاش کنیم. بنابر این مصوبه، پیوند اعضا به اتباع خارجی در بیمارستان‌های خصوصی ممنوع است و در بیمارستان‌های دولتی هم هرگز انجام نمی‌شود، حتی اگر از تبعه کشور دیگر و هموطن خود بخواهد عضو دریافت کند اما عمل در ایران انجام شود، این هم عملا انجام نمی‌شود و استدلال‌شان هم همین مصوبه است، البته باید گفت بیمارستان‌ها این مصوبه را تفسیر موسع می‌کنند و هرنوع پیوند عضوی را برای اتباع خارجی ولو گرفتن عضو از هموطنان‌شان انجام نمی‌دهند که این قانون نیازمند اصلاح و بازنگری است.
این وکیل دادگستری در مورد فوت دختر تبعه افغان نیز گفت: در این مورد باید اولا یک هیأت کارشناسی موضوع را دقیقا بررسی کند که علت فوت چه بوده است، آیا واقعا به دلیل عدم‌پیوند بوده یا این‌که به دلیل دیگری و به علت بیماری‌های زمینه‌ای این دختر فوت شده است.
حق میزبانی را باید ادا کرد
تدین در خاتمه یادآور شد: نکته مهم این است که وقتی کشور ما در برهه‌ای از زمان و با وجود مشکلات فراوان، میزبان اتباع کشوری (افاغنه) شد و اجازه داد آنها به راحتی وارد کشورمان شوند باید وجود آنها را بپذیریم و بدانیم پذیرش آنها به معنای پذیرش تمام ملزومات آن هم هست، برای مثال باید وسایل آموزشی، درمانی و... برای آنها فراهم کنیم. نمی‌توان از یک طرف کشورمان را کشوری مهاجرپذیر به‌خصوص افاغنه بدانیم اما از طرف دیگر امکاناتی برای آنها قایل نشویم. نکته دیگر این است که این اتباع تحت نظر سازمان ملل هستند و مدام این سازمان کشور ما را به جهت وجود آنها رصد می‌کند تا نحوه برخورد ما با آنها چگونه خواهد بود.
در پایان باید گفت، اگر هم فوت لطیفه به دلیل قانون منع پیوند اعضا به اتباع بیگانه نباشد، اما شاید این روزها صدها یا هزاران نفر از اتباع بیگانه نیازمند اهدای عضو باشند که به دلیل این قانون نمی‌توانند عضوی دریافت کنند آن‌هم به دلیل این‌که جامعه آنها را تافته جدا بافته از خود می‌داند، پس هرگز شاید صدایشان را هم کسی نشنود. هرچند این تصمیم در جهت حمایت از هموطنان ایرانی اتخاذ شده باشد اما آنچه مسلم است اتباع بیگانه نیز به‌عنوان انسان حق حیات دارند و نمی‌توان آنها را به جرم این‌که در کشور ما میهمان هستند از این حق محروم کرد.