روز گذشته خبرگزاری رویترز و آسوشیتدپرس، اخباری متفاوت از روند مذاکرات هستهای میان ایران و گروه 1+5 در نیویورک منتشر کردند. اخباری که البته هنوز هیچکدام از مقامات ایرانی به آنها واکنش نشان ندادهاند. این نخستین بار در طول مذاکرات هستهای در دولت روحانی است که پوششهای رسانهای و گمانهزنیهای رسانهای به روند مذاکرات راه مییابد. تا پیش از این و در دورهای پیشین، مذاکرات همواره در فضایی نسبتا محرمانه پیش میرفت و طرفین مذاکره هر زمان که خود تشخیص میدادند شخصا به میان خبرنگاران میآمدند و درخصوص روند مذاکرات سخن میگفتند. در این دور از مذاکرات اما با اخبار و گزارشهایی که از منابعی که نمیخواهند نامشان فاش شود مواجهیم.
در همین راستا خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارش داده است که طرف آمریکایی در مذاکرات پیشنهاد جدیدی را درخصوص فرمول مذاکرات بر سر ظرفیت غنیسازی ایران ارایه کرده است. براساس این گزارش، آسوشیتدپرس مدعی شده است که براساس پیشنهاد جدید آمریکا، ایران میتواند سانتریفیوژهای بیشتری داشته باشد، اما باید لولههای تغذیه اورانیوم میان آنها قطع شود.
مذاکرات میان ایران و 1+5 برای ماهها به دلیل مخالفت صریح ایران مبنی بر کاهش تعداد سانتریفیوژها به مشکل برخورده است. ایران همواره اعلام میکند که برنامه غنیسازیاش تنها برای اهداف صلحآمیز است اما واشنگتن میترسد که از این غنیسازی برای ساخت بمب استفاده شود. اکنون زمان با توجه به ضربالاجل 24 نوامبر میگذرد و هر دو طرف تمایل دارند که بتوانند به توافق دست یابند. این خبرگزاری در ادامه مدعی شد: این پیشنهاد جدید باعث اصلاح خواستهها میشود که بر همین اساس ایران تعداد سانتریفیوژهای (فعال) خود را از 19هزار به 1500کاهش میدهد.
زمان درحال نزدیک شدن به مهلت 24 نوامبر است و دو طرف خواهان شکستن بنبست هستند. با شروع مذاکرات از روز جمعه، نیویورکتایمز گزارش داد که واشنگتن طرحی جدید را روی میز مذاکره قرار داده است که براساس آن روی حذف لولههای اتصال سانتریفیوژها تمرکز شده است. این مسأله اجازه میدهد تا درخواست ایالات متحده برای کاهش تعداد سانتریفیوژها از 19000 به 1500 دستگاه، تعدیل شود. دو دیپلمات به آسوشیتدپرس گفتهاند که تهران براساس هر توافقی به پایان یافتن تحریمهای مربوط به برنامه هستهای خواهد رسید. این طرح به صورت غیرصریح در نشست آگوست مطرح شده بود اما به گفته این دیپلماتها که خواستار عدم افشای نامشان هستند، این طرح هماکنون در مذاکرات مطرح شده است و دیپلماتهای ایران به دقت به آن گوش دادهاند. براساس این طرح ایرانیها میتوانند ادعا کنند که بر سر قابلیتهای هستهایشان مصالحه نکردهاند و توانمندیشان کاهش نیافته است و ایالات متحده هم میتواند مدعی شود که زمان دست یافتن ایران به بمب هستهای را به تعویق انداخته است.
البته این پیشنهاد از همان آغاز با مخالفت جمعی از جمهوریخواهان کنگره آمریکا مواجه شده است. 31 سناتور جمهوریخواه با ابراز نگرانی درباره «اعطای امتیازات هستهای به ایران» از طرحهای جدید که موضع واشنگتن را نرمتر میکند، انتقاد کردند. آنها 19 سپتامبر نامهای به جان کری وزیر خارجه آمریکا نوشتند و مخالفتشان با این طرح را اعلام کردند. در میان امضاکنندگان این نامه سناتور مارک کرک (جمهوریخواه از ایلینوی) هم حضور دارد. سناتور کرک کسی است که طراح و حامی بسیاری از تحریمها علیه ایران بوده است.
یک مقام آمریکایی درباره این پیشنهاد میگوید: زمان بسیاری میبرد که بتوان یک آبشار راهاندازی کرد و اتصال لولهها به سانتریفیوژها به یکدیگر یک روند پرزحمت و زمانبر است. کارشناسان اعلام میکنند که ایده قطع اتصال میان سانتریفیوژها به شکلهای مختلف در مذاکرات غرب با ایران در بیش از یک دهه گذشته وجود داشته است. اولیهاینونن و دیوید آلبرایت از کارشناسان هستهای اعلام کردهاند که اتصال دوباره سانتریفیوژ میتواند زمانبر باشد اما این مسأله بستگی دارد به اینکه چگونه این سانتریفیوژها به هم متصل شوند و آیا تجهیزات مرتبط با آن نیز قطع شده و به انبار منتقل شدهاند یا نه؟ قطع ساده اتصال میتواند در طول چند روز دوباره متصل شود اما روندهای دیگر ممکن است ماهها طول بکشد.
به نظر میرسد آنچه آسوشیتدپرس از آن بهعنوان پیشنهاد جدید آمریکا به ایران درخصوص غنیسازی یاد میکند تأثیر چندانی در روند مذاکرات نداشته باشد چراکه حذف لولههای تزریق اورانیوم به سانتریفیوژها عملا سانتریفیوژهای تأسیسات ایران را بلااستفاده میکند و حذف این لولهها عملا با درخواست ایران برای حفظ ظرفیت غنیسازی برای تأمین نیاز قطعیاش منافات دارد، بنابراین بعید به نظر میرسد که ایران با این پیشنهاد روی خوش نشان دهد. برخی تحلیلگران نظیر حسن بهشتیپور بر این عقیدهاند پیشنهاد آمریکا تنها با این هدف طرح شده است آمریکا مسئولیت به بنبست رسیدن مذاکرات را از سر خود باز کند و در نهایت اینگونه بنمایاند که پیشنهادی به ایران ارایه شده اما ایران از پذیرفتن آن سرباز زده است، بنابراین مسئولیت به نتیجه نرسیدن مذاکرات با ایران است.
ادعای رویترز درباره توافق مشروط ایران برای مبارزه با داعش
از سوی دیگر بهرغم اینکه طرفین مذاکرات هستهای بارها اعلام کردهاند که اجازه نخواهند داد هیچ موضوع دیگری در روند مذاکرات تأثیر بگذارد، روز گذشته خبرگزاری رویترز به نقل از یک دیپلمات ایرانی که نخواست نامش فاش شود گزارش داد که ایران در صورت انعطاف بیشتر آمریکا در مذاکرات هستهای حاضر خواهد بود با ائتلاف مبارزه با داعش همکاری کند. به گزارش ایسنا، این مقام ایرانی ادامه داد: ممکن است برای قدرتهای غربی بسیار دشوار باشد که مذاکرات هستهای را جدا از مسائل منطقهای بررسی کنند. به ادعای این خبرگزاری اگرچه ایران نشانههای مختلفی درباره تمایل یا عدم تمایل برای همکاری با آمریکا در مبارزه با (داعش) نشان میدهد اما در جلسات خصوصی مقامات ایرانی تمایل خود را برای همکاری با آمریکا دراینباره بیان میکنند که این همکاری لزوما همکاری در میدان جنگ نیست.
این مقام ارشد ایران که نخواست نامش فاش شود، گفت: ایران کشور پرنفوذی در منطقه است و میتواند در مبارزه با تروریستهای(داعش) کمک کند اما این یک مسیر دوطرفه است. یک طرف شما میدهید و طرف دیگر شما میگیرید. وی ادامه داد: (داعش) نه برنامه هستهای ایران یک تهدید برای امنیت جهانی است زیرا برنامه هستهای ایران صلحآمیز است. دو مقام ایرانی اعلام کردند که ایران میخواهد آمریکا و متحدان غربیاش انعطافپذیری بیشتری در مورد تعداد سانتریفیوژهایی که ایران میخواهد تحت توافق بلندمدت نگه دارد داشته باشند و تحریمها را لغو کنند. همچنین یک مقام دیگر ایرانی گفت: هر دو طرف میتوانند انعطاف نشان دهند و به یک تعداد قابل قبول برای هرکس برسند.
در مقابل یک مقام ارشد آمریکایی گفت: ما اکنون به پایان زمان مذاکرات نزدیک میشویم و ایرانیان تلاش میکنند که پروندههای دیگری بر سر میز مذاکره مطرح کنند. اگر به توافق هستهای دست نیافتیم در این صورت پروندههای دیگر منطقه با پیچیدگیهایی روبهرو میشوند. شش کشور جهان (1+5) تصمیم گرفتهاند که موضوعات دیگر را بر سر میز مذاکرات هستهای ایران مطرح نکنند.
ادعای خبرگزاری رویترز درخصوص توافق مشروط ایران برای همکاری با آمریکا برای مبارزه با داعش درحالی مطرح میشود که رهبر معظم انقلاب به هنگام ترخیص از بیمارستان، در گفتوگویی صراحتا هرگونه همکاری با آمریکا درخصوص مبارزه با داعش را رد و تصریح کرد که ایران بارها به این درخواست آمریکا پاسخ منفی داده است. پیشتر نیز در اخبار آمده بود که مقامات آمریکایی به ایران پیشنهاد دادهاند که درخصوص مسأله داعش با آنها همکاری کند اما «محمدجواد ظریف» وزیر خارجه ایران در مصاحبهاش با شبکه «پی بی اس» آمریکا تأکید کرد که ایران پیشنهاد آمریکا را رد کرده است زیرا مطمئن نیست که آمریکا درخصوص مبارزه با داعش خیلی جدی باشد.
ائتلاف بینالمللی به رهبری آمریکا برای مقابله با داعش شامل کشورهایی چون عربستانسعودی میشود که خود یکی از حامیان گروههای تروریستی در سوریه علیه دولت «بشار اسد» رئیسجمهوری سوریه است. «جان کری» وزیر خارجه آمریکا روز جمعه هفته گذشته اعلام کرد که ایران میتواند نقش مهمی را در شکست داعش ایفا کند و به گفته رویترز این نشان میدهد که رویکرد آمریکا در قبال همکاری با ایران برای مقابله با داعش تغییر کرده است و نشان میدهد واشنگتن میخواهد با ایران همکاری داشته باشد.