شیوا سعیدی - گروه اقتصادی شهروند  | با وجود آن‌که تحریم به صنعت نفت ایران آسیب‌های زیادی وارد کرد اما کشورهای غربی نیز از تبعات منفی آن درامان نماندند. آنها یکی از تأمین‌کنندگان مطمئن انرژی خود را از دست دادند. اما اعمال محدودیت‌های تحریم علیه ایران برای کشورهای درحال رشد آسیایی منافع بسیاری داشت، کشورهایی مانند چین و هند از این فرصت استفاده کردند تا علاوه بر طلا بر ذخایر نفت خود نیز بیفزایند. این روند تا جایی ادامه یافته که امروز آسیا مهم‌ترین مقصد صادرات نفت و مواد معدنی ایران محسوب می‌شود.
در شش ماهه نخست ‌سال‌جاری میلادی میزان خرید نفت ایران توسط مشتریان بزرگ، نسبت به مدت مشابه ‌سال گذشته 25‌درصد بیشتر شده است. پس از کاهش تحریم‌ها بیشترین میزان واردات نفت ایران به چین و هند تعلق داشته است و صادرات ایران به چهار خریدار اصلی خود یعنی چین، هند، ژاپن و کره‌جنوبی با وجود نهایی نشدن توافقات هسته‌ای همچنان ادامه دارد.
«جیمز داویس» یکی از مشاوران شرکت فکتز گلوبال انرژی دراین‌باره می‌گوید: ازاین نقطه به بعد شاهد افزایش صادرات نفت خام به آسیا بودیم. وی اعتقاد دارد که احتمالا صادرات نفت ایران تا پایان 2015 میلادی، 500‌هزار بشکه افزوده خواهد شد. این چهار خریدار آسیایی در کل روزانه 2/1‌میلیون بشکه نفت طی نیمه نخست ‌سال 2014 وارد کرده‌اند. این درحالی است که میزان واردات آنها در همین بازه زمانی طی سال گذشته 961‌هزار و 236 بشکه در روز بوده است.
چین به‌عنوان بزرگترین مشتری ایران میزان واردات نفت خود را در نیمه اول ‌سال‌جاری 50‌درصد افزود و هند نیز میزان خرید خود را یک‌سوم (حدود 33 درصد) افزایش داد. اما در این دوره از میزان واردات نفت ایران توسط ژاپن و کره‌جنوبی کاسته شد.
چین و هند هنوز هم سعی دارند قبل از آن‌که از سوی آمریکا به آنها اعتراض شود، تا حد ممکن نفت بخرند. براساس توافقنامه، صادرات نفت خام ایران باید حدود یک‌میلیون بشکه در روز حفظ شود.
البته طی این مدت واشنگتن به صادرات نفتی ایران بیش ازحد تعیین‌شده اعتراض نکرده است. چرا که این حجم افزوده اغلب از طریق میعانات گازی اتفاق افتاده است که براساس تحریم ایرادی ندارد.
اما در ماه ژوئن‌ سال‌جاری میلادی واردات نفت ایران توسط خریداران آسیایی حدود یک‌پنجم کاهش یافت که از دسامبر گذشته تاکنون بی‌سابقه بوده است. البته در مجموع صادرات نفت ایران در پنج ماهه نخست 2014 بالای 1/1‌میلیون بشکه در روز بوده که این رقم بدون در نظر گرفتن صادرات به کشورهای ترکیه و سوریه است.  هرگونه افزایش تولید نفت ایران، عربستان‌سعودی را وادار می‌کند از تولیدات خود بکاهد. البته این امر درباره بقیه اعضای اوپک نیز مصداق دارد.
واردات نفت چین
در ژوئن ‌سال‌جاری نسبت به ژوئن‌ سال گذشته واردات نفت چین از ایران، 38‌درصد افزایش یافته و به 531‌هزار بشکه در روز رسیده است. هرچند این رقم ازمیزان واردات ماه می ‌(757900‌هزار بشکه در روز) کمتر است ولی واردات چین در 6 ماهه نخست امسال با 50‌درصد افزایش به 627‌هزار بشکه در روز رسید.
واردات نفتی هند نیز از ایران در ماه ژوئن 19‌درصد افزوده شده و به 300/167‌هزار بشکه در روز رسیده است. اما نسبت به ماه می (221600‌هزار بشکه در روز) کاهش نشان می‌دهد. اما در شش‌ماهه نخست ‌سال‌جاری واردات نفت هند از ایران با 281‌هزار بشکه در روز یک‌سوم افزوده شده است.
واردات کره‌جنوبی از ایران نیز درحالی که در ماه ژوئن 7‌درصد افزایش یافته و به 145800‌هزار بشکه در روز رسیده است ولی در شش‌ماهه نخست 2014 میزان واردات این کشور از ایران 11‌درصد کاهش یافته و به 124هزار و 657بشکه در روز رسیده است.
ارسال محموله به ژاپن نیز طی ماه ژوئن 8/46‌درصد افزایش یافته و به 188685‌هزار دلار رسید. در شش‌ماهه نخست ‌سال‌جاری میزان واردات نفت ژاپن از ایران 172هزار و 154 بشکه در روز بود که نسبت به ‌سال گذشته 4/7‌درصد کاهش نشان می‌دهد.
ژاپن و کره‌جنوبی مهم‌ترین متحدان آمریکا در آسیا هستند و سعی دارند همراهی با تحریم‌ها را نشان دهند.
ترکیه میانبر اروپا برای خرید نفت
با وجود تمام مطالب گفته شده هنوز هم بسیاری از کشورهای اروپایی نمی‌توانند از منابع نفت ایران چشم‌پوشی کنند. آنها برای دریافت ذخایر از طریق ترکیه وارد عمل می‌شوند. در نتیجه فقط باید مراقب ترکیه بود. مثلا صادرات نفت ایران به آلمان از طریق ترکیه انجام می‌شود. ترکیه به‌نوعی یکی از واردکنندگان بزرگ نفت خام ایران است. از دیدگاه ایران، این امر تأثیری تثبیت‌کننده روی بازارهای نفت دارد.
صادرات سوخت ایران نیز الگویی مشابه صادرات عراق دارد و در اواخر سه‌ماهه دوم و در سه‌ماهه سوم اندکی کاهش یافته اما در سه‌ماهه چهارم دوباره اوج می‌گیرد. صادرات سوخت به ترکیه نیز کاهش یافته است.
جالب آن‌که به نظر نمی‌رسد این امر واردات نفت آلمان از ایران را که از میانه 2012 شروع شده کاهش دهد. با وجود این‌که تحریم‌ها هنوز پابرجا هستند، این امر نشان می‌دهد شاید آلمان و اروپا هنوز هم نگران تأمین انرژی خود هستند.  
بحران در خاورمیانه همیشه بازارها را نگران می‌کند. رابطه‌ای مستقیم میان بهای نفت و بازارهای بورس در منطقه خاورمیانه وجود دارد. به همین دلیل افزایش 98/0 درصدی ارزش نفت نیز در افزایش قیمت‌ها نمایان  می‌شود. درهرحال رابطه تجارت منطقه با بازارهای کلیدی بسیار زیاد است.