شهروند/ همه چشم‌ها به نیویورک است. می‌گویند این دور از مذاکرات از حساسیت خاصی برخوردار است. شواهد امر نیز موید این مدعاست. در این دور از مذاکرات اظهارنظرها پیرامون مذاکرات از سوی طرف‌های مذاکره‌کننده بیشتر است. در دوره‌های پیشین مذاکرات، معمولا تا پایان مذاکرات نوعی سکوت و آرامش رسانه‌ای حکمفرما بود. این‌بار اما شاهد اظهارنظر مقامات مختلف طرف‌های مذاکره‌کننده هستیم. از مقاماتی که نمی‌خواهند نامشان فاش شود تا مقاماتی که خود در مذاکرات شرکت دارند. شاید مکان برگزاری مذاکرات و زمان آن نیز عاملی برای افزایش این حساسیت بوده است. مذاکرات در نیویورک برگزار می‌شود آن هم در حاشیه نشست مجمع عمومی شورای امنیت سازمان ملل آن هم در هفته‌ای که چشم تمامی رسانه‌های جهان به نیویورک دوخته شده است چراکه این شهر طی روزهای آینده میزبان تعداد زیادی از رهبران و سران کشورهای جهان است. از سوی دیگر حسن روحانی، رئیس‌جمهوری نیز تصمیم به سفر به نیویورک گرفته است. تصمیمی که بنا به گفته برخی منابع آگاه، پیش از این اتخاذ نشده بود. همین کافی است که شایعاتی پیرامون این سفر شنیده شود. شایعاتی نظیر احتمال دیدار روحانی با باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا. سال گذشته این دو تلفنی با هم سخن گفته بودند که این گفت‌وگوی تلفنی پیش درآمدی بود بر آغاز مذاکرات هسته‌ای در سطوح بلند‌پایه طرف‌های مذاکره. این‌بار اما به نظر می‌رسد مذاکرات با موانعی مواجه شده است، چقدر احتمال دیدار این دو می‌رود؟
در هر صورت و به‌رغم همه شایعاتی که در جریان است، مذاکرات هسته‌ای نیویورک، روز گذشته در سایه اظهارات و مواضع زیاده‌خواهانه مقامات آمریکایی از سر گرفته شد. در حالی که به گمان بسیاری از کارشناسان، احتمال دستیابی به توافق در این دور از مذاکرات بعید به نظر می‌رسد، نمایندگان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا برای حل اختلافات جدی باقیمانده بر سر راه دستیابی به توافق نهایی، پیش از شروع رسمی هفتمین دور مذاکرات جامع در نیویورک، حدود 6ساعت با یکدیگر در سطوح سیاسی و کارشناسی به‌صورت دو‌جانبه مذاکره کردند.
مذاکرات سیاسی میان ایران و آمریکا روز چهارشنبه به وقت نیویورک برگزار شد که سیدعباس عراقچی و مجید تخت‌روانچی معاونان وزیر امور خارجه و اعضای ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران با ویلیام جوزف برنز معاون ارشد وزیر امور خارجه آمریکا و وندی شرمن نماینده این کشور در گروه 1+5 دو ساعت و نیم مذاکره داشتند. هیأت‌های کارشناسی ایران و آمریکا نیز بیش از سه ساعت با یکدیگر مذاکره کردند تا از اختلافات جدی میان طرفین کاسته شود. ریاست هیأت کارشناسی ایران را «حمید بعیدی‌نژاد» مدیرکل سیاسی و امنیت بین‌الملل وزارت امور خارجه و ریاست هیأت آمریکایی را «جیم تیمبی» برعهده داشت. معاونان وزیر امور خارجه ایران همچنین با «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر امور خارجه روسیه نیز دوساعت به‌صورت دو‌جانبه و کارشناسان دوطرف نیز به‌طور دو‌جانبه با یکدیگر مذاکره کردند. به گفته برخی منابع آگاه اما اختلافات همچنان باقی بوده و تاکنون پیشرفتی حاصل نشده است. اختلافات میان ایران و گروه 1+5 به‌ویژه با آمریکا بر سر مواردی همچون میزان غنی‌سازی اورانیوم ایران، تعداد سانتریفیوژها، تأسیسات هسته‌ای فردو و آب سنگین اراک، مدت زمان توافق نهایی، بحث PMD (ابعاد نظامی احتمالی) از جمله موارد مطروحه در مطالعات ادعایی، نحوه نظارت‌ها و بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر تأسیسات هسته‌ای ایران، موضوع تحقیق و توسعه و نحوه لغو کامل تحریم‌هاست.
البته در مورد رآکتور آب سنگین اراک که از موارد اختلافی بوده، به گفته مسئولان و کارشناسان با تلاش‌های متخصصان سازمان انرژی اتمی کشورمان، فرمول‌هایی برای رفع نگرانی غرب در مورد این رآکتور آب سنگین طراحی شده و می‌توان گفت که در این زمینه پیشرفت‌هایی حاصل شده است.
اکنون طرفین تا 24نوامبر (چهارم آذرماه) فرصت دارند تا به توافق جامع هسته‌ای دست یابند؛ فرصتی که بیش از هرطرف، ایالات متحده آمریکا باید آن را دریابد. حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسن روحانی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران پیش از سفر به نیویورک در مصاحبه اختصاصی با شبکه ان.بی.سی آمریکا تأکید کرد: از طرف ایران این تصمیم جدی است که ما مذاکرات را ادامه دهیم و این اراده قاطع در طرف ایران وجود دارد که مسائل هسته‌ای را با مذاکره به حل‌وفصل نهایی برساند.
وی با تأکید بر این‌که ما راهی جز مذاکره نمی‌دانیم و نمی‌بینیم، افزود: برخلاف بعضی‌ها که می‌گویند روی میز ما خیلی چیزها قرار دارد و خیلی شلوغ است، میز ما شلوغ نیست و فقط صفحه‌های منطق، مذاکره، استدلال و تعامل وجود دارد.
رئیس شورایعالی امنیت ملی ایران که قرار است هفته آینده برای شرکت در شصت و نهمین نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک سفر کند، تصریح کرد: معتقدیم در مسأله هسته‌ای راه روشن است؛ همچنان معتقدیم و تردید نداریم که با مذاکره، مسائل حل‌وفصل می‌شود؛ ممکن است نسبت به زمان آن بحث باشد که امروز یا فردا اما در این‌که تنها راه‌حل مسأله هسته‌ای مذاکره است و با مذاکره به حل‌وفصل نهایی خواهد رسید هیچ تردیدی نداریم؛ بحث آن است که در چه زمانی ما به توافق نهایی خواهیم رسید.
محمدجواد، وزیر امور خارجه کشورمان که از سه‌شنبه هفته گذشته برای شرکت در برخی نشست‌های هماهنگی به نیویورک سفر کرده است در گفت‌وگویی با خبرنگار دو ماهنامه نشنال اینترست گفت: «به نظر می‌رسد متاسفانه عده‌ای در آمریکا تحریم‌ها را به‌عنوان ابزاری بسیار مهم تلقی می‌کنند، بحث آن است که آیا می‌توانیم به توافقی دست یابیم که براساس آن همه تحریم‌ها لغو شود؛ بنابراین همه آنچه که آمریکا باید انجام دهد این است که به توافقی برسد که منجر به لغو همه تحریم‌ها شود.»
وی افزود: ایران از آمریکا هیچ خواسته دیگری جز لغو همه تحریم‌ها ندارد. ما خواسته‌ای در زمینه تضمین امنیتی، پول یا هر موضوع دیگری نداریم؛ صرفا موضوع لغو تحریم‌ها مطرح است. ایران در عوض محدودیت‌هایی را در قبال برنامه هسته‌ای خود با راه‌های علمی ثابت‌شده می‌پذیرد تا این اطمینان حاصل شود که نه‌تنها به سوی ساخت سلاح هسته‌ای پیش نمی‌رود، بلکه خواستار دست یافتن به مواد شکافت‌پذیر لازم برای ساخت سلاح نیز نیست.
وزیر امور خارجه ایران توضیح داد: «تنها کاری که آمریکا باید انجام دهد، رسیدن به این نتیجه‌گیری است که توافقی با این معیارها، بهتر از دست نیافتن به توافقی است که در آن صورت آمریکا را به ادامه مسیر تحریم‌ها باز می‌گرداند». ظریف تأکید کرد: «البته اگر آمریکاییان به ماجراجویی نظامی در ایران علاقه‌مند باشند، موضوع فرق خواهد کرد. به نظر من هیچ فرد عاقلی چنین نظری نخواهد داشت، به‌ویژه در منطقه‌ای که همه با چالش‌های جدی روبه‌رو هستیم و تنها نیرویی که به صورت بنیادین با این چالش‌ها مقابله کرده است، ایران بوده است».
رئیس دستگاه دیپلماسی ایران به صراحت خطاب به خبرنگار نشنال اینترست گفت: در هشت‌سال گذشته تحریم‌هایی علیه ایران توسط سازمان ملل متحد و تحت فشار آمریکا اعمال شده است. نتیجه همه این تحریم‌ها این بود که پیش از آغاز تحریم‌ها سانتریفیوژهای ایران دو‌هزار عدد بوده و اکنون 20هزار عدد است.
مقام آمریکایی: اوباما آماده دیدار با روحانی
در نیویورک است
پس از آن‌که اظهارات مقامات آمریکایی نظیر وندی شرمن، مذاکره‌کننده هسته‌ای این کشور درخصوص کاهش ظرفیت غنی‌سازی ایران، آینده مذاکرات هسته‌ای را در‌هاله‌ای از ابهام فرو برود، زمزمه‌هایی درخصوص احتمال دیدار حسن روحانی با باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا در برخی از رسانه‌ها منتشر شد. برخی بر این باور هستند که شاید حسن روحانی در سفرش به نیویورک بتواند اندکی جو مذاکرات را تغییر دهد. احتمال دیدار روحانی و اوباما از سوی مقامات ایران و آمریکا رد شد. ابتدا سخنگوی کاخ‌سفید اعلام کرد که اوباما هیچ برنامه‌ای برای دیدار با روحانی ندارد و پس از آن نیز محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت اعلام کرد که تاکنون هیچ برنامه‌ای برای دیدار حسن روحانی با باراک اوباما تنظیم نشده است و کسانی که فکر می‌کنند سفر روحانی می‌تواند در روند مذاکرات تأثیرگذار باشد، اشتباه می‌کنند چراکه وظیفه مذاکرات برعهده تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای است. روز گذشته اما یک مقام آمریکایی از آمادگی باراک اوباما برای دیدار احتمالی با روحانی خبر داد. به گزارش ایرنا، وی در مورد دور جدید مذاکرات ایران و گروه 1+5 در نیویورک گفت: دو طرف تعهد خود را برای دست یافتن به توافق جامع در مذاکرات هسته‌ای نشان داده‌اند و احتمال دست یافتن به پیشرفت وجود دارد. این مقام آمریکایی حاضر در مذاکرات که خواست نامش فاش نشود، روز جمعه افزود: مذاکرات اولیه در دو روز گذشته نشان داد طی هفته جاری و آتی شاهد روند امیدوارکننده‌ای خواهیم بود. وی همچنین در بخش دیگری از سخنان خود گفت: باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا آماده دیدار با حسن روحانی در حاشیه سفر وی به نیویورک برای شرکت در نشست مجمع عمومی است هرچند برنامه از پیش تعیین‌شده‌ای برای چنین دیداری وجود ندارد.
همچنین یک مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا از دیدار دو‌جانبه محمدجواد ظریف و جان کری در نیویورک خبر داد. این مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا روز پنجشنبه با اشاره به مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 اظهار کرد: ما فکر می‌کنیم دیپلماسی بهترین راه‌حل به سرانجام رسیدن پرونده هسته‌ای است. او همچنین دیدارهای دو روز گذشته با ایران در چارچوب مذاکرات هسته‌ای را سازنده خواند. این مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا گفت که روحانی و اوباما برنامه‌ای برای دیدار ندارند، اما اوباما آماده است و این امر به ایران بستگی دارد.
ابراز ناامیدی روسیه نسبت به توافق نهایی
نکته جالب درخصوص مذاکرات هسته‌ای در این دور این است که به‌رغم این‌که جو سنگینی بر مذاکرات حاکم است اما هیچ‌یک از طرفین هنوز سخنی درخصوص احتمال به نتیجه نرسیدن مذاکرات به میان نیاورده‌اند و تنها این نماینده روسیه بود که روز گذشته نسبت به دستیابی طرفین به توافق نهایی ابراز ناامیدی کرد. معاون وزیر امورخارجه روسیه گفت: این اطمینان وجود ندارد که بتوان در دور جدید مذاکرات به نتایج ملموس دست یافت. به گزارش خبرگزاری ایتارتاس، سرگئی ریابکوف معاون وزیر امور خارجه روسیه در بدو ورود به آمریکا در جمع خبرنگاران، گفت: مسکو به‌طور کامل مطمئن نیست که ایران و 6 کشور جهان بتوانند تا 24 نوامبر به یک توافق دست یابند. اما به‌هرحال دراین‌باره بدبینی وجود ندارد و هر دو طرف به کار خود ادامه می‌دهند.
ریابکوف ادامه داد: در دور گذشته ما شاهد روند مشخص و موفقیت‌آمیزی نبودیم. می‌توان گفت بسیاری از مسائل تنها در مرکز مباحث قرار گرفته اما مورد بررسی قرار نگرفت. معاون وزیر امور خارجه روسیه اضافه کرد: این اطمینان وجود ندارد که بتوان در دور جدید مذاکرات که از 19 سپتامبر آغاز می‌شود، به نتایج ملموس دست یافت و هنوز مشخص نیست که وزرای خارجه ایران و 6 کشور جهان با هم دیدار و گفت‌وگو کنند یا نه.
گزارش آقای دبیرکل مشکل‌ساز خواهد شد؟
به نظر می‌رسد که میانه مذاکرات هسته‌ای، آخرین گزارش مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای درخصوص همکاری‌های ایران با آژانس اندکی دردسرساز شده است. چه این‌که دقیقا پس از این گزارش بود که شاهد تغییر لحن مقامات آمریکایی و اظهارات زیاده‌خواهانه وندی شرمن بودیم. روز گذشته نیز نماینده آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: نگرانی‌های موجود درباره انحراف‌های احتمالی نظامی در برنامه هسته‌ای ایران، باید به‌عنوان بخشی از توافق جامع در نظر گرفته شود. به گزارش خبرگزاری فرانسه، لورا کندی، نماینده آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در آستانه دور جدید مذاکرات ایران و 1+5 گفت: واشنگتن درباره روند اجرای تعهدات ایران نگران است. وی گفت: باید نگرانی‌های موجود درباره انحرافات احتمالی نظامی در برنامه هسته‌ای ایران به‌عنوان بخشی از هرگونه توافق جامع در نظر گرفته شود.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش اخیر خود درباره همکاری‌های هسته‌ای ایران اعلام کرد که ایران به دو سوال از 5 سوال مطرح‌شده از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پاسخ نداده است. به نظر می‌رسد که این دو سوال به مسائل مربوط به اطلاعات موسوم به چاشنی‌های انفجاری در تأسیسات هسته‌ای ایران مربوط باشد. اما سفیر و نماینده دایم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با بیان این‌که هیچ‌گاه هیچ سند معتبری برای ادعاهای مربوط به PMD (ابعاد احتمالی نظامی) وجود نداشته است، گفت: به‌زودی یک نشست فنی درباره دو اقدام عملی باقیمانده خواهیم داشت تا این دو موضوع را نیز به نتیجه برسانیم. «رضا نجفی» در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی افزود: هیچ‌گاه هیچ سند معتبری برای ادعاهای مربوط 'PMD' وجود نداشته و همان‌طور که در گزارش مدیرکل سابق (55/2009/ Gov) به آن اشاره شد، حتی آژانس ابزارهای محدودی برای تأیید مستقل اعتبار اسنادی که مبنای این موضوع را تشکیل می‌دهند، دارد؛ بنابراین درواقع هیچ سیستمی وجود ندارد که مستلزم ارزیابی سیستمی باشد.
وی با تأکید بر این‌که «ارزیابی سیستمی» با رویکرد گام‌به‌گام که در چارچوب برای همکاری مورد توافق قرار گرفته، سازگاری ندارد، اظهار داشت: با این وجود، براساس مواضع اصولی خود، ما به همکاری با آژانس برای شفاف‌سازی برخی ابهامات، ادامه می‌دهیم.
نجفی افزود: در چندین ماه اخیر، براساس چارچوب برای همکاری، جمهوری اسلامی ایران به صورت داوطلبانه 18 اقدام عملی را انجام داده است که از این میان، دو اقدام به علت پیچیدگی، بی‌اعتباری اطلاعات آژانس یا به عبارت بهتر بی‌اعتباری اطلاعاتی که به آژانس داده شده بودند و عدم وجود شواهد مستدل در اختیار آژانس، تاکنون تکمیل نشده است.
سفیر ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اظهار داشت: آژانس آگاه بود که ممکن است تاریخ تعیین شده 25 آگوست تحقق نیابد و لذا بکارگیری عبارت «از دست دادن مهلت تعیین‌شده»، کاملا غیردقیق است.