تهیه و تنظیم: هادی جرقوئیان| در دو روز گذشته نشست بزرگ سران ناتو و اتحادیه اروپا در شهر ورشو لهستان برگزار شد. صرف‌نظر از اهمیت این نشست که هردو‌سال یک‌بار برگزار می‌شود، موضوعات مورد بحث و تصمیمات اتخاذشده باعث گردیده تا نگاه‌ها به سمت ورشو و نتایج این گردهمایی معطوف شود.
شاید بتوان گفت مهم‌ترین موضوعی که در نشست سران ناتو مورد بررسی قرار گرفت، مسأله افزایش قدرت دفاعی شرق و جنوب اروپا بود. موضوعی که به شدت با مخالفت روسیه مواجه شد. در بیانیه مشترکی که در روز جمعه به امضای سران اتحادیه اروپا و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) رسید، دوطرف بر تقویت توانایی‌های دفاعی و امنیتی کشورهای عضو در شرق و جنوب و عملیاتی کردن پروژه‌های مشترک در این مناطق تأکید کردند. درسوی مقابل، مقامات کرملین نسبت به اهداف مشترک اعلام شده میان ناتو و اتحادیه اروپا موضع‌گیری منفی داشته و آن را زمینه‌ساز پیدایش دوباره جنگ سرد برشمردند.
اما به راستی چرا روس‌ها تصمیمات نشست اخیر ناتو را تهدیدی برای خود می‌دانند؟ پس از درگیری و اختلاف میان دولت‌های اوکراین و روسیه در‌سال 2013 که منجر به حمله روس‌ها به شبه‌جزیره کریمه و اعلام الحاق آن به خاک روسیه شد، ایالات متحده آمریکا و متحدانش تصمیم به مقابله با رئیس‌جمهوری روسیه و دولتش گرفتند. از این‌رو، باراک اوباما با همراهی متحدان اروپایی خود تحریم‌های اقتصادی شدیدی علیه روسیه وضع کردند. ازسوی دیگر در نشست ناتو در‌سال 2014، ایالات متحده و هم‌پیمانانش تصمیم گرفتند برای کنترل روسیه و مقابله با تهدید دوباره نظامی این کشور، تجهیزات دفاعی پیشرفته و سامانه موشکی درکشورهای شرق اروپا مانند رومانی، لهستان و جمهوری چک مستقر کنند. اقدامی که بی‌شک به دلیل نزدیکی با مرزهای روسیه، تهدیدی جدی برای ولادیمیر پوتین و دولت متبوع او به شمار می‌رفت.
اکنون و پس از گذشت دوسال، ناتو و باراک اوباما تهدید خود را عملی کرده‌اند. آنها اعلام کرده‌اند نه تنها ادوات نظامی و سپر موشکی پیشرفته در لهستان مستقر می‌کنند، بلکه حدود 1000 سرباز آمریکایی جهت آموزش نظامیان لهستانی و عملیاتی ساختن پروژه‌های ناتو، به خاک این کشور اعزام خواهند شد.
ازسوی دیگر، ولادیمیر پوتین و روسیه با تهدیدهای عملی مواجه گشته‌اند. آنها که پس از پیروزی در درگیری شبه‌جزیره کریمه، خود را برنده نهایی تنش با غرب می‌پنداشتند، اکنون اوضاع را به‌گونه دیگری تحلیل می‌کنند. روس‌ها پس از تنش با اوکراین، در برابر تحریم‌های اقتصادی اتحادیه اروپا و آمریکا قرار گرفتند. این تحریم‌ها به تدریج تأثیر خود بر پیکره اقتصادی روسیه را بر جای گذاشته و باعث تحلیل توان اقتصادی این کشور شده است. درهمین راستا، دولت روسیه به اجبار بودجه سالانه وزارت دفاع این کشور در سال‌جاری میلادی را 5درصد کاهش داده است. امری که با سیاست‌های بلندمدت روس‌ها همخوانی ندارد. ولادیمیر پوتین، نخست‌وزیر وقت روسیه در‌سال 2011 اعلام کرد این کشور قصد دارد صنایع نظامی خود را تا سال 2020 به‌طور کامل نوسازی کرده و به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادر‌کنندگان صنایع نظامی جهان تبدیل شود.
اما اکنون ورق برگشته است. دولت روسیه مجبور گشته بودجه 67میلیارد دلاری سالانه خود در بحث دفاع را در سال 2016 میلادی کاهش دهد. این درحالی است که همین میزان بودجه معادل 4.5درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور است که رقم سنگینی محسوب می‌شود. با این توصیف، روسیه از هدف خود فاصله گرفته و جایگاه سوم پرخرج‌ترین ارتش جهان را به عربستان (با بودجه دفاعی سالانه 85میلیارد دلار) واگذار کرده است. از طرفی، جایگاه نخست با فاصله زیاد دراختیار رقیب اصلی روسیه یعنی ایالات متحده (با بودجه دفاعی سالانه 596میلیارد دلار) قرار دارد. رتبه دوم نیز دراختیار رقیب سنتی روسیه، چین (با بودجه سالانه 215میلیارد دلار) است.
اکنون به صراحت می‌توان گفت، روسیه بیش از هر زمان دیگری احساس خطر می‌کند. از یک‌سو به دلیل تحریم‌ها وضع اقتصادی این کشور چندان مطلوب به نظر نمی‌رسد و ازسوی دیگر، سپر موشکی و ادوات نظامی ناتو در نزدیکی مرزهای روسیه در مرحله عملیاتی قرار دارند. باید به انتظار نشست که در آینده، ناتو به رهبری ایالات متحده می‌تواند نفوذ و قدرت روسیه را محدود کند و پوتین و دولت او توانایی مقابله با این مشکلات را خواهند داشت. زمان مشخص خواهد کرد پیروز این رقابت «شبه جنگ سرد» کدام رقیب خواهد بود.