| نادر گلستانی| کارشناس و مدرس اصول بشردوستانه هلال‌احمر|
در جهان امروز شاهديم سياستمداران کشورهاي قدرتمند با سوءاستفاده از تعصبات ملي، مذهبي و سياسي، بين کشورهای همسايه اختلاف‌افکني کرده و به بهانه حمايت و جانبداري از کشورهاي حامي، اصل بي‌طرفي را در مجامع بين‌المللي مانند سازمان ملل نقض مي‌کنند. همین امر موجب گسترش خشونت و افراطی‌گری، اقدامات تروریستی و تولد گروه تروریستی داعش شده است. طی چند‌سال گذشته نقض اصول بی‌طرفی و بی‌غرضی علت اصلی بسیاری از جنگ‌ها و اختلافات بین کشورها شده و جان و سلامتی میلیون‌ها انسان بی‌گناه را در چهارگوشه جهان با مخاطرات ضدانسانی مواجه کرده است. یکی از راهکارهای تسکین آلام بشری، حمایت از زندگی و سلامت انسان‌ها و ترویج صلح و‌دوستی جهت تحقق هرچه بیشتر اهداف والای هلال‌احمر پایبندی و رعایت اصول بی‌طرفی و بی‌غرضی است.
همگان می‌دانیم؛ جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یکی از قدرتمندترین جمعیت‌های ملی در بین ۱۹۰کشور عضو فدراسیون بین‌المللی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر شناخته شده است. درحال حاضر، جمعیت ملی ایران عضو هیأت حاکمه فدراسیون بین‌المللی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر بوده و در یکی از کمیسیون‌های اصلی هیأت حاکمه فدراسیون مربوطه تحت عنوان کمیسیون میانجی‌گری، وظیفه بررسی موارد نقض اصول بنیادین نهضت توسط جمعیت‌های ملی را برعهده دارد. لذا پیشنهاد می‌شود؛ اولا: تمام ارکان جمعیت ملی ایران از شورای عالی، رئیس و دبیرکل جمعیت گرفته تا معاونت امور بین‌الملل و اقدامات بشردوستانه معاونت آموزش و پژوهش به‌ویژه سازمان‌های زیرمجموعه جمعیت تلاش بسیار گسترده و مضاعفی در زمینه آموزش، توسعه و بکارگیری مهارت‌های بشردوستانه و ترویج فرهنگ صلح و دوستی را سرلوحه برنامه‌های جمعیت‌های ملی قرار دهند.
آنگاه می‌توان انتظار داشت که اصول اساسی نهضت در درون جمعیت‌های ملی رعایت شود. دوما جمعیت ملی ایران می‌تواند از این فرصت طلایی برای ترویج فرهنگ بشردوستانه اسلام ناب محمدی(ص) در بین ملت‌های ۱۹۰کشور عضو فدراسیون استفاده کند. در مقاله‌های گذشته نشریه بیان کردیم که نقطه شروع اصل انسانیت، درد و رنج انسانی است. این درد و رنج است که الهام‌بخش فعالیت‌های خیرخواهانه بوده و شکل این فعالیت‌ها را تعیین می‌کند. طبق آخرین نظرسنجی‌ها، هلال‌احمر به‌عنوان بزرگترین نهاد بشردوستانه در جهان از نظر کسب اعتماد مردم در مقایسه با دیگر دستگاه‌های بشردوستی و نهادهای دولتی و غیردولتی در جایگاه اول است. این اعتبار جهانی و اعتماد همگانی جوامع بشری به جمعیت‌های ملی از طریق پایبندی و تعهد ۱۹۰کشور عضو نسبت به اصول اساسی نهضت به‌ویژه اصول انسانیت، بی‌غرضی، بی‌طرفی، استقلال، خدمات داوطلبانه، یگانگی و جهانشمولی حاصل شده است و مختص جمعیت ملی ایران نیست بلکه تمام جمعیت‌های ملی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر از این اعتبار و اعتماد همگانی برخوردار هستند.
تاکنون در بحث اصول بی‌غرضی و عدم تبعیض بیان داشتیم؛ طبق اصل بی‌غرضی، همه جوامع بشری در برخورداری از کمک‌های بشردوستانه و بدون تبعیض با هم برابر و یکسان هستند و هیچ انسانی را نباید به دلایلی چون نژاد، ملیت، مذهب، سیاست، جنسیت و به صرف منطقه جغرافیایی که در آن زندگی می‌کند، از دریافت خدمات بشردوستانه محروم کنیم. هلال‌احمر بدون جهت‌گیری ملی، مذهبی و سیاسی به انسان‌های نیازمند، کمک‌های بشردوستانه بدون تبعیض را ارایه می‌کند. بر این روال، باید تلاش کنیم تا فرهنگ نوع‌دوستی و همگانی‌کردن کارهای نیک در بین عامه مردم ترویج یابد. اگر اعضای آموزش‌دیده از مهارت‌های حرفه‌ای بشردوستانه برخوردار باشند هم می‌توانند تعالیم گران بهای هلال‌احمر را به صورت عملی در بین اقشار مختلف مردم گسترش دهند و هم با چالش‌های پیش روی هلال‌احمر مقابله کنند. بیان کردیم؛ هلال‌احمر طبق اصل بی‌طرفی از هیچ گروه سیاسی حمایت و جانبداری نمی‌کند چرا که جانبداری و شرکت کردن در مناقشات سیاسی، توهین به بشردوستی و درنهایت ترویج بی‌عدالتی در جهان است.
مهمترین راهکار جاری شدن ارزش‌های مجموعه جمعیت، تبدیل ارزش‌های جهانی جمعیت به مهارت‌های بشردوستانه و تجلی آن از طریق رفتارهای بدون غرض و تبعیض است. متاسفانه بارها مشاهده شده که بعضی‌ها به دلیل عدم آگاهی و شناخت کافی از اصول اساسی نهضت بین اصل «بی‌غرضی» و «بی‌طرفی» دچار سردرگمی می‌شوند و کاربردهای آنها را با یکدیگر اشتباه می‌گیرند. در این مقاله با طرح یک سوال بسیار مهم تلاش می‌کنیم ابعاد دیگری از اصل بی‌طرفی را روشن کنیم.
چگونه اصل بی‌طرفی را در درون هلال‌احمر عملیاتی کنیم؟
برای پاسخ به این پرسش باید بدانیم که اصل بی‌طرفی فی‌نفسه در ذات خود هیچ ارزشی ندارد. زمانی این اصل دارای ارزش الهی، انسانی و اخلاقی است که عملیاتی شود. متاسفانه هنوز بعضی‌ها اصل بی‌طرفی را با اصل بی‌غرضی اشتباه می‌گیرند؛ هنوز خیلی‌ها حتی بعضی از نخبگان اصل بی‌طرفی را مثل اصل بی‌غرضی، خوب درک نکرده‌اند و چه‌بسا با عملیاتی شدن آن مخالفت می‌کنند. این افراد بر این باورند که اعتقادات و باورهای آنها تنها دلیل موجه برای سرپیچی از اصل بی‌طرفی است. این انسان‌ها هنوز درک نکرده‌اند که تمام ادیان الهی اصول بی‌طرفی و بی‌غرضی را برای اقدامات بشردوستانه به رسمیت شناخته‌اند و بی‌توجهی آنان به ارزش‌های اصل بی‌طرفی به معنی محروم کردن میلیون‌ها انسان بی‌گناه از دریافت کمک‌های بشردوستانه است. این انسان‌ها هنوز عادت نکرده‌اند که با مراجعه به ارزش‌ها و ملاک‌های ارزش‌گذاری‌شده جهانی اقدامات خیرخواهانه‌شان را به تمام انسان‌های دردمند گسترش دهند. یکی از این ارزش‌ها رعایت اصل بی‌طرفی در مناقشات ملی، مذهبی و سیاسی است. نخستین گام برای عملیاتی کردن اصل بی‌طرفی این است که همگان ارزش‌ها و کاربردهای اصل بی‌طرفی را به خوبی درک کنند. به همین منظور باید آموزش ارزش‌های اصول اساسی نهضت و کاربردهای آن که با دستورات دین مبین اسلام مطابقت دارد را در رأس برنامه‌های آموزشی هلال‌احمر قرار داد. مهمترین راهکار برای کاهش تاثیرگذار چالش‌های هلال‌احمر، افزایش آگاهی‌های اعضای وابسته به هلال‌احمر به‌ویژه جوانان نسبت به ارزش‌های اصول اساسی نهضت و شناخت کامل آن است. واقعیت این است که به جز سازمان جوانان هلال‌احمر با لحاظ کردن برنامه آموزش ارزش‌های اصول اساسی نهضت در برنامه پنج‌ساله سازمان و برگزاری کارگاه‌های تخصصی آموزش ارزش‌های اصول اساسی نهضت تحت عنوان مهارت‌های بشردوستانه برای بخشی از کارشناسان امور جوانان استان‌ها، دبیران کانون‌های دانشجویی، جوانان، روستایی، طلاب در دوره مدیریت جناب دکتر قبادی دانا و استمرار این رویکرد در دوره آقای دکتر حبیبی، دیگر سازمان‌های زیرمجموعه هلال‌احمر، به‌ویژه معاونت آموزش و موسسه علمی-کاربردی هلال‌احمر تاکنون از این امر بسیار مهم غفلت کرده‌اند.
در گام دوم همه دست‌اندرکاران نهضت اعم از مدیران، پرسنل و اعضای وابسته به کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ، فدراسیون جمعیت‌های ملی به‌ویژه صدها‌میلیون جوان عضو جمعیت‌های ملی موظف‌اند در وهله اول با نوعی عزم راسخ و همگانی، اصول اساسی نهضت به‌ویژه اصول بی‌طرفی و بی‌غرضی را در درون ساختار و نظام تصمیم‌گیری‌های صلیب‌سرخ و هلال‌احمر اجرا کنند. سپس با پایبندی و وفاداری به اصل بی‌طرفی می‌توان در مأموریت‌های بشردوستانه به انسان‌های دردمند موفق عمل کرد و از اعتبار جهانی این نهاد مردمی در عرصه بشردوستی محافظت کرد.
گام سوم تقوای فردی و گروهی است. در این مرحله بی‌طرفی نیازمند پرهیزگاری و نوعی خودداری از دخالت دادن تعصبات ملی، مذهبی، سیاسی و نژادی در فعالیت‌های بشردوستانه است. برای رسیدن به این هدف باید از تصمیم‌گیری‌های ناشی از تعصب و احساس پرهیز شود، به‌گونه‌ای که اگر در شرایط خاص، عملکرد هلال‌احمر را مورد ارزیابی قرار بدهیم؛ نباید رفتار مدیران، پرسنل و اعضای وابسته به هلال‌احمر با اصول بی‌طرفی و بی‌غرضی مغایرت داشته باشد. بدون‌شک برای دستیابی به این هدف باید شکلی از انضباط سازمانی بر پایه ارزش‌های اصول بنیادین نهضت را به خود تحمیل کنیم تا اصل بی‌طرفی همچون ترمزی برای جلوگیری از بی‌عدالتی و قضاوت‌های ناعادلانه عملیاتی شود.
گام چهارم، مهمترین گام جهت عملیاتی شدن اصول بی‌طرفی و بی‌غرضی است و آن انتخاب مدیرانی است که به اصول بنیادین نهضت پایبند باشند. همان‌گونه که می‌دانید مدیران و اعضای هلال‌احمر نقش بسیار مهمی در عملیاتی کردن اصول بی‌طرفی و بی‌غرضی دارند. برای این منظور مسئولان برگزاری انتخابات مجامع باید صلاحیت کاندیداهایی را تأیید کنند که علاوه بر ویژگی‌های عمومی، نسبت به اصول و اهداف هلال‌احمر التزام عملی داشته باشند. آنگاه نمایندگان کرسی‌های مجامع و شورایعالی که بالاترین مرجع تصمیم‌گیری در هلال‌احمر هستند نسبت به عملیاتی کردن اصول اساسی نهضت متعهد و پایبند خواهند بود. در این حالت است که در شرایط خاص مانند عزل و نصب‌های مدیران، استخدام نیرو و...، نمایندگان مجامع که وظیفه انتخاب اعضای شورایعالی و درنهایت انتخاب رئیس جمعیت را به عهده دارند، در صورتی که مورد ارزیابی پرسنل و اعضای وابسته به هلال‌احمر قرار بگیرد، هیچ‌گاه رفتار و تصمیمات آنها با اصول بی‌طرفی و بی‌غرضی و اصل استقلال مغایرت نخواهد داشت.