حسام مهدوی- گروه اقتصادی شهروند|  صنایع مبلمان در ایران سابقه طولانی دارد. وجود هنری به نام منبت‌کاری روی چوب باعث شده تا صنایع مبلمان‌سازی در ایران حداقل در زمینه تولیدات سنتی از وضع نسبتا مناسبی بهره‌مند باشد اما وقتی پای صنعتی‌سازی در مبلمان به میان می‌آید، به‌دلیل عدم تولید انبوه مشکلاتی ایجاد می‌شود. علاوه بر این، مشکلاتی که درخصوص مواد اولیه مانند چوب وجود دارد نیز دست و پای این صنعت را بسته است. هرچند با وجود تمام کاستی‌ها این صنعت حضوری درخورتوجه در بازارهای جهانی دارد، اما حضور گسترده‌تر آن نیازمند حمایت جدی‌تر دولت است. روزنامه شهروند به منظور بررسی مشکلات موجود در این صنعت گفت‌وگویی با «محسن ضیایی» دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان مبلمان کشور انجام داده که در ادامه می‌خوانید.  
مهم‌ترین مشکلی که صنعت مبلمان کشور با آن دست و پنجه نرم می‌کند، چیست؟
بزرگترین مشکل صنایع مبلمان ایران نوع نگاه وزارت صنعت، معدن و تجارت به آن است. نگاه سنتی، مبلمان را با درودگری و واحدهای نجاری یکسان می‌بیند. درواقع نگاه دولتمردان به صنعت مبلمان نگاه توسعه‌ای نیست و با این صنعت بیگانه هستند. این درحالی است که مبلمان در رتبه اول صنایع لو تک (LOW TECH)  قرار دارد. تا یک دهه قبل صنایع پوشاک و نساجی رتبه نخست این نوع صنایع را در اختیار داشت، اما در12‌سال اخیر مبلمان در رده اول قرار گرفته که نشان‌دهنده اهمیت این صنعت است.   
صنایع مبلمان در جهان از چه درجه اهمیتی برخوردار است که در ایران آن تاکید را نمی بینید؟
در‌ سال 2013 ارزش تولیدات مبلمان جهان به 440‌میلیارد دلار رسید که از این رقم 190‌میلیارد دلار آن به بازار داخلی کشورهای تولید‌کننده اختصاص داشت. نگاهی به این ارقام نشان می‌دهد که بیش از نیمی از تولیدات مبلمان جهان صادر شده که بیانگر نقش اساسی این صنعت در بازارها است. علاوه‌بر این سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (یونیدو) صنایع مبلمان را در ردیف صنایع زودبازده قرار داده و به کشورها توصیه کرده در جهت رشد این صنایع تلاش کنند. اما متاسفانه مسئولان وزارت صنعت کشور ما مبلمان را صنعت نمی‌دانند.   
چرا در میان مسئولان نسبت به صنعت مبلمان نگاه حمایتی وجود ندارد؟
در جلسه‌ای که اخیرا با رئیس سازمان توسعه تجارت داشتیم، گزارشی درمورد صنایع مبلمان کشور ارایه شد که ایشان بعد از مطالعه این گزارش اعلام کردند که زودبازده‌تر و اشتغالزاتر از این صنعت وجود ندارد. اما متاسفانه سایر مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت فعالیتی را صنعت می‌دانند که دودکش داشته باشد. اکنون در دنیا شرکت‌های کوچک شاخص صنعتی شدن و توسعه به شمار می‌روند اما ما هنوز صنایع مادر را ارجح می‌دانیم.   نمایشگاه مبلمان بزرگترین نمایشگاه کشور و حتی بزرگترین نمایشگاه خاورمیانه است که در 46‌هزار متر برگزار می‌شود اما تاکنون و به‌رغم درخواست‌های ما هیچ‌گاه وزیر یا معاون وزیر برای بازدید از این نمایشگاه حضور نیافتند. درحالی‌که وزرا و مسئولان همواره در نمایشگاه‌های دیگر صنایع مانند خودرو حضور پررنگی دارند. این نوع نگاه، به صنایع پایین دستی مانند مبلمان آسیب وارد می‌کند.   
به نظر شما در صورت حمایت دولت این صنعت امکان رشد بیشتر و حضور گسترده‌تر در بازارهای جهانی را خواهد داشت؟
در حال حاضر صنایع مبلمان با مشکلات مختلفی دست و پنجه نرم می‌کند. اما باوجود این مشکلات صادرات مبلمان می‌تواند نقش مهمی در صادرات غیرنفتی ایفا کند. درصورت حمایت دولت این صنعت ده‌ها برابر صنایع خودروسازی درآمد و اشتغالزایی خواهد داشت. اما تمام اینها مستلزم حمایت اساسی و جدی دولت است. در تمام دنیا دولت‌ها از صنایع صادراتی حمایت کرده و هزینه‌های حضور آنها در نمایشگاه‌های خارجی را به منظور رونق تجارت خارجی پرداخت می‌کنند. اما در ایران متاسفانه از صنایع مبلمان حمایت نمی‌شود. این درحالی است که براساس اعلام سازمان CILS که یک سازمان تعیین‌کننده رتبه کشورها در صنایع مبلمان است ایران شصتمین تولید‌کننده بزرگ مبلمان جهان معرفی شده است. این نشان‌دهنده این است که مراجع رتبه‌بندی جهانی ایران را در زمره تولیدکنندگان جهانی مبلمان محسوب می‌کنند. البته ما در این زمینه نسبت به برخی از رقبا مانند ترکیه بسیار عقب‌تر هستیم. ارزش صادرات سالانه مبلمان ترکیه به یک‌میلیارد دلار می‌رسد، درحالی‌که ارزش صادرات مبلمان ما حتی بعد از افزایش قیمت دلار در سال 90 به5/1‌میلیون دلار رسید. این رقم در‌ سال 91، 20‌میلیون دلار و در‌ سال 92 نیز به 40‌میلیون دلار افزایش یافت که در مقایسه با ترکیه بسیار پایین است.   
آیا صنعت مبلمان در ایران به سمت صنعتی‌سازی سوق پیدا کرده است؟
صنایع مبلمان به دو دسته تقسیم می‌شوند. یکی صنایعی که کار محورند و دیگری صنایعی که ماشین محور هستند. در این تقسیم‌بندی مبلمان سنتی و کلاسیک در ردیف مبلمان مهارت محور قرار می‌گیرند. البته در این نوع مبلمان تکنولوژی هم دست دارد، اما محوریت تولید با مهارت نیروی کار و هنر آن است. در این نوع تولید، تکنولوژی به تیراژ کمک می‌کند، اما درنهایت ارزش تولید مبلمان سنتی یا کلاسیک به نیروی کار هنرمند برمی‌گردد. همچنین در تولید برخی از انواع مبلمان مدرن مانند مبلمان راحتی باز هم نیروی کار ملاک است. اما در تولیداتی مانند مبلمان اداری، پارتیشن، کانترهای بانک و مواردی از این قبیل تکنولوژی محور کار قرار می‌گیرد. همانطورکه اشاره شد در تولیدات کلاسیک یا سنتی مانند مبلمان استیل که هنر نیروی کار خبره و زبده ایرانی در تولیدات دخیل است، مشکلی نداریم اما در تولیدات تکنولوژی محور به‌ دلیل کمبود تیراژ و نبود تقاضا با مشکل مواجه هستیم.  
نبود ماشین‌آلات صنعتی و مدرن باعث بروز مشکلات در تولید شده است؟
البته درخصوص ماشین‌آلات پیشرفته مشکلی وجود ندارد، چراکه درچند ‌سال گذشته که نرخ برابری دلار در برابر ریال کم بود بسیاری از تولیدکنندگان اقدام به خرید و واردات ماشین‌آلات مدرن کردند. به طوری‌که چندی پیش که یک هیأت از ایتالیا برای بازدید از صنایع مبلمان به ایران آمده بود از وجود این ماشین‌آلات در کارگاه‌های تولید تعجب کردند. اما چون عمده تولیدات ما کارمحور است، استفاده از این تکنولوژی روز با موانعی مواجه است. تولید در تیراژ بالا نیازهایی دارد که یکی از آنها نیروی کار ماهر است به‌دلیل کمبود نیروی کار زبده امکان تولید با تیراژ بالا وجود ندارد.   
چرا اقدامی در جهت تربیت و آموزش نیروی کار ماهر انجام نشده است؟ چه مشکلی در این خصوص وجود دارد؟
سیستم آموزشی ما دانش محور است و مهارت محور نیست. این مشکلی است که در تمام سیستم آموزشی کشور نیز وجود دارد و آموختن تئوری به یاد گرفتن مهارت ارجح است. این مشکل باعث شده تا نیروی کار وقتی وارد بازارکار می‌شود، از لحاظ مهارت عملی و اجرای آموخته‌ها با مشکل مواجه شود. این مشکلی است که به شکاف بین دانشگاه و صنعت معروف شده و گریبانگیر تمام صنایع کشور است. البته بخشی از این مشکل به ساختار بروکراتیک نظام آموزشی کشور برمی‌گردد و کار را برای آموزش عملی سخت کرده است. اما درحال رفع این مشکل هستیم و با رایزنی‌های انجام شده در سازمان فنی‌وحرفه‌ای به آموزش نیروی کار در صنایع مبلمان اقدام می‌شود. علاوه‌بر این رشته مهندسی مبلمان نیز در دانشگاه و نظام آموزشی کشور درحال راه‌اندازی است.   
وضعیت صنعت مبلمان در بازار داخلی
چگونه است؟
مشکل اصلی که در این زمینه وجود دارد، شبکه عرضه و توزیع است. سیستم مغازه‌داری در صنعت مبلمان بخش عمده‌ای از ارزش افزوده را می‌بلعد. یک‌دست مبلمان تولید شده در واحدهای تولیدی درنهایت 3‌میلیون تومان قیمت گذاری می‌شود. اما همین مبلمان درمغازه به قیمت 10‌میلیون تومان به فروش می‌رسد.   این شبکه عرضه ارزش افزوده کاذب ایجاد می‌کند و با توجه به کاهش قدرت خرید مردم عملا باعث بروز پدیده رکود در بازار می‌شود. وقتی قدرت خرید پایین باشد مردم ترجیح می‌دهند به جای خرید کالاهای لوکس مانند مبلمان منابع مالی خود را در سایر بخش‌ها هزینه کنند. البته این مشکل در تمام تولیدات کشور وجود دارد. وقتی کشاورزان تولیدات خود را با قیمت کم به فروش می‌رسانند و با مشکل ناهمخوانی دخل و خرج مواجه‌ هستند، همین محصول کشاورزی در کشور با چندبرابر قیمت به فروش می‌رسد. این همان سیستم عرضه نامناسب است که واسطه‌ها و دلالان بخش عمده‌ای از ارزش افزوده آن را می‌بلعند.   
با توجه به رکودی که به آن اشاره کردید صنایع مبلمان با چالش بزرگی روبه‌رو هستند. برای خروج از این چالش چه باید کرد؟
با توجه به رکودی که در بازارهای داخلی ایجاد شده راهکار، رفع موانع صادرات و حضور در بازارهای خارجی است که این نیز مستلزم حمایت دولت است که متاسفانه وجود ندارد.   
مبلمان ایران در چه کشورهایی بازار صادراتی دارد؟
درحال حاضر عمده بازارهای صادراتی ما را کشورهای عراق، افغانستان، کشورهای آسیای میانه و برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس تشکیل می‌دهند.  
اما ظاهرا کشور ترکیه یکی از بزرگترین تولیدکنندگان مبلمان است که امکان رقابت را از ما گرفته است.   
بله، همین‌طور است. کشور ترکیه در بازارهای خارجی بسیار خوب عمل کرده اما همین ترکیه قدرتمند نمی‌تواند در بازار داخلی با تولیدکنندگان ما رقابت کند.  
شاید بخش عمده آن مربوط به افزایش قیمت دلار و صرفه نداشتن واردات در این خصوص باشد؟
نه این‌طور نیست. آن زمان که قیمت دلار پایین بود و واردات به صرفه بود، کل واردات ما از ترکیه به سختی به 300‌میلیون دلار می‌رسید. این درحالی است که در آن زمان نیاز بازار داخلی ما نزدیک به 10‌میلیارد دلار در سال می‌شد. بنابراین در همان زمان هم که کفه ترازو به سمت واردات سنگینی می‌کرد بازهم سهم بالایی از بازار داخلی به تولیدات داخلی ما اختصاص داشت.  
وضعیت کدام نوع از تولیدات مبلمان ما در بازارهای جهانی بهتر است؟ منظورم مبلمان سنتی و صنعتی است.  
اکنون ما در تمام زمینه‌ها بازار داریم. اما در صنعت مبلمان یک مزیت ملی داریم و آن تولید مبلمان کلاسیک یا همان تولیدات مهارت محور است. این مزیت ملی باعث شده تا در بازارهای جهانی حضور داشته باشیم. به‌عنوان نمونه ما به بسیاری از کشورهای جهان که خود در این صنعت صاحب سبک هستند، مبلمان استیل صادر می‌کنیم. اما صنعتی‌سازی نیاز به صادرات و بازارهای خارجی دارد و این نیز مستلزم افزایش تیراژ است که به‌دلایل ذکر شده امکان آن وجود ندارد.   
برای رفع این مشکل چه راهکاری باید
 اتخاذ شود؟
راهکار حل این مانع ایجاد خوشه‌های صنعتی است. ایجاد شهرک‌های صنعتی برای تولید مبلمان و هدایت خوشه‌های صنعتی به تولیدات، مطابق با نیاز بازارهای خارجی می‌تواند بخش عظیمی از مشکلات را رفع کند.  

  مبلمان 10 برابر خودروسازی ایجاد اشتغال و درآمد دارد، اما نگاه دولتمردان به صنعت مبلمان نگاه توسعه‌ای نیست
  ایران شصتمین تولید‌کننده بزرگ مبلمان جهان است
  نبود نیروی کار ماهر امکان تولید با تیراژ بالا را از بین برده است زیرا سیستم آموزشی ما مهارت محور نیست
  مسئولان صنایع مادر را به صنایع دیگر ارجح می‌دانند
  شبکه عرضه نامناسب ارزش افزوده مبلمان  را می‌بلعد
  مشکلی درخصوص ماشین آلات پیشرفته نداریم
  تولید مبلمان کلاسیک یک مزیت ملی است