به دلیل عدم تکمیل زنجیره چاپ در اردبیل و بی‌توجهی به ساماندهی این صنعت، کارهای چاپی این استان از استان‌های دیگر سر درآورده و با استفاده از غفلت متولیان به جای کمک به رونق آن، جیب چاپخانه‌های غیربومی را پر می‌کند تا چرخ چاپخانه‌های این استان کندتر از قبل بچرخد و زنگ خطر تعطیلی‌اش به گوش رسد.
به گزارش مهر، اولین چاپخانه اردبیل به نام «مطبعه احمدیه» در اواخر سلطنت مظفرالدین‌شاه در‌سال 1323 هجری قمری توسط جد خانواده نیر احمدی یعنی «آقا سید احمد» در سرای «حاجی رحیم» تأسیس شد.
وجود این چاپخانه سنگی عامل مهمی در فعالیت‌های فرهنگی شهر بود تا جایی که چاپ نشریه‌ای به نام «برگ سبز» در اوایل سال 1326 هجری قمری یعنی 89سال پیش و نیز آثار و مقالات حكيم الهی اردبيلی از برکات این چاپخانه بود.
دومین چاپخانه، مطبعه مروت در‌سال 1342 هجری از تبريز خريداری و در ضلع شرقی مسجد سرچشمه نصب و داير شد. این چاپخانه به مالكيت حسن جودت در آمد.
چاپخانه‌های بعد از آنان عبارتند از چاپخانه صابر در راسته بازار روبه‌روی مسجد جامع، چاپخانه ناهید، چاپخانه مقصودی و جلالی و... هم‌اکنون هم 15 چاپخانه در سطح استان اردبیل فعال‌اند.
چاپخانه‌هایی که درواقع به‌عنوان کانون نشر تمامی تولیدات فرهنگی، هنری، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خواندنی تلقی شده و درواقع کیفیت فعالیت آنها تأثیر مستقیم در کیفیت اثربخشی این تولیدات در زندگی و سطح بینش و ادراک مردم یک منطقه دارد.
این اهمیت هرچند از سوی استان‌های بسیاری به یک قالب نهادینه‌شده فکری درآمده است در عین حال اردبیل در صنعت چاپ خود حتی از استان‌های همسایه عقب‌مانده‌تر بوده و امروز بسیاری از سفارشات چاپی استان در استان‌های دیگر تولید می‌شود؛ موضوعی که صدمه قابل توجه به بدنه این صنعت وارد کرده و از یک‌سو چاپخانه دار و از سوی دیگر اقتصاد استان در سطح کلی‌تر را متضرر ساخته است.
نکته اینجاست که هرچند مشکلات چاپ استان مانند غلط‌های هنگام چاپ کاملا روشن و شفاف بوده و در سرعت فعالیت‌های چاپی پنهان نمی‌ماند اما بررسی نظرات دست‌اندرکاران این صنعت و کارشناسان نشان می‌دهد حمایت از این صنعت فقط در حد شعار بوده و امروز صنعت چاپ در اردبیل حتی به معنی واقعی کلمه نمی‌تواند صنعت قلمداد شود.
در این میان عدم یکدستی فکری چاپخانه‌دارهای استان نیز ازجمله دلایل تشدید مشکلات است. تا جایی که به عقیده مدیر مجتمع نشر و چاپ آریتان اسکنر امروز نگاه ابزاری بلای جان چاپ اردبیل شده است.
شهروز گلدوست دراین‌باره تأکید داشت: این‌که کاری صبح به چاپخانه سپرده شده و چند ساعت بعد تحویل گرفته می‌شود یعنی افت کیفیت و نگاه ابزاری به صنعتی که باید با دقت و مراقبت و هنرمندانه اجرایی شود.
وی با تأکید بر این‌که عقب‌ماندگی صنعتی اردبیل در صنعت چاپ آن نیز تأثیر منفی داشته است، اضافه کرد: چاپ یک پروسه فرهنگی و هنری است و اگر با تخصص و آگاهی همراه نباشد اسیر نگاه ابزاری است.
گلدوست با بیان این‌که چاپ یک کتاب در چاپخانه‌های موفق کشور ازجمله در استان تهران یک فرآیند 15 الی 30 روزه طی می‌کند، اضافه کرد: گاهی حتی مشتریان چاپخانه‌ها نگاه ابزاری به این پدیده دارند.
این فعال صنعت چاپ معتقد است همین نگاه و ضعف تخصص موجب شده است بازار رقابت این حرفه در اردبیل غنی نباشد.
هرچند نگاه ابزاری مورد نظر گلدوست موجب شده برخی افراد با بهانه صرفا درآمدزایی و نه اشتغال در یک شغل حرفه‌ای و کاملا تخصصی وارد صنعت چاپ شوند در عین حال یکی از مشکلات عدم ساماندهی چاپخانه‌های استان قیمت‌های سلیقه‌ای در ارایه خدمات است. تا جایی که یک خدمت خاص می‌تواند از 500هزار ریال تا سه‌میلیون ریال قیمت متفاوت به خود بگیرد. البته چاپخانه‌ها به بهانه کیفیت متفاوت قیمت‌های خود را تغییر می‌دهند و در برخی مواقع با این استدلال که تیراژ بالا یعنی قیمت پایین مشتری را ملزم به پذیرش پیشنهاد خود می‌کنند اما درواقع متولی جامعی برای این قیمت‌گذاری وجود ندارد و در این بازار بی‌در و پیکر قیمت‌ها می‌تواند به‌عنوان اهرم‌های تخریب یک صنعت مورد استفاده قرار گیرد.
گلدوست دلیل این مهم را نبود اتحادیه چاپخانه‌داران عنوان می‌کند و معتقد است تا زمانی که این اتحادیه در اردبیل جان نگیرد نمی‌توان به قیمت‌های یکدست رسید.
اتحادیه‌ای که البته برای تشکیل آن لازم است
30 چاپخانه در یک استان دایر باشد و به‌نظر می‌رسد طرح تشکیل آن در اردبیل با اضافه کردن 15 انتشاراتی به 15 چاپخانه درواقع برخورد قابل توجهی با قانون بوده است.
در عین حال این غفلت در قیمت‌گذاری موجب شده کیفیت آثار تولیدی چاپخانه‌های استان به صورت محسوس متفاوت باشد. آن هم درست زمانی که به عقیده دست‌اندرکاران این صنعت کاغذ چینی و اندونزی و کره‌ای فقط 20هزار تومان در هر بند تفاوت قیمت داشته و مرکب چینی و آلمانی 10هزار تومان.
البته این موضوع ضایعات چاپی را نیز متاثر ساخته و امروز مدیریت هزینه مواد اولیه چاپ ازجمله حلقه‌های مفقوده زنجیره چاپ استان است.
از سویی نبود چاپخانه تخصصی و گرایش هر کدام از چاپخانه‌ها به تمامی امور صحافی، لیتوگرافی و... به این موضوع دامن زده و بی‌اعتمادی نسبت به تولیدات چاپی را منجر شده است.
در عین حال یکی از اساتید دانشگاه‌های اردبیل تأکید دارد به روز کردن تجهيزات و تناسب امكانات فعالان اين عرصه با پيشرفت‌های علمی و تكنولوژيك از چالش‌های صنعت چاپ اردبیل است.
رئوف موسوی معتقد است: صنعت چاپ اردبیل کلکسیونی از دستگاه‌های قدیمی و تاریخ گذشته بوده که هم از نظر کیفیت و هم از نظر هزینه این دستگاه‌ها مشکلاتی را در صنعت چاپ ایجاد کرده است.
وی تأکید دارد که متولیان فرهنگی استان با تدابیر مطلوب باید از ورود دستگاه‌های دست دوم جلوگیری و به جای آن از دستگاه‌های روز و مدرن برای تکمیل زنجیره چاپ در استان برنامه‌ریزی کنند. در همین حال مدیر مجتمع نشر و چاپ آریتان اسکنر نتیجه این بی‌اعتمادی زنجیره چاپ و نشر را ارسال سفارشات چاپی استان به‌ویژه از سوی ادارات به استان‌های دیگر می‌داند.
وی با تأکید بر این‌که در برخی ادارات حتی دلال‌بازی در این خصوص صورت می‌گیرد و افراد ناشناخته‌ای نسبت به این امور اقدام می‌کنند، اضافه کرد: اگر کارهای چاپی اردبیل در خود استان بماند نه‌تنها صنعت چاپ احیا می‌شود بلکه ایده قدیمی و عملی‌نشده چاپ رل را نیز می‌توان اجرایی کرد.
گلدوست تصریح کرد: به‌عنوان مثال پیک نوروزی دانش‌آموزان اردبیل در تهران چاپ می‌شود و این درحالی است که ظرفیت چاپ آن در خود استان موجود است.
وی با بیان این‌که چاپخانه‌های تبریز به صورت تفننی آثار ارسالی از اردبیل را چاپ می‌کنند، ادامه داد: بسیار ساده می‌توان زمینه ایجاد چاپ رل برای پوشش تمامی سفارشات چاپی استان را فراهم کرد.
این تاکیدات درحالی است که به عقیده برخی کارشناسان تیراژ مطبوعات اردبیل به تنهایی برای ایجاد چاپخانه رل کافی نیست و تنها در صورتی احداث چاپخانه رل در استان خروجی خواهد داشت که سایر سفارشات چاپی نیز در داخل استان تولید شود.
ایده ایجاد چاپخانه رل از سوی خانه مطبوعات استان و فعالان مطبوعاتی در سال‌های اخیر بارها طرح شده است. این ایده با تاکیدات پی‌در‌پی افرادی همچون استانداران سابق این استان، به گوش استاندار جدید اردبیل رسید و مجید خدابخش برای ایجاد این چاپخانه در قالب ایجاد یک تعاونی از اهالی مطبوعات قول مساعد داد.
وی در مراسم روز خبرنگار و در جمع فعالان عرصه مطبوعات و نشر و توزیع تصریح کرد: برای کمک به معیشت خبرنگاران و کاهش هزینه‌های چاپ مطبوعات خبرنگاران یک تعاونی تشکیل دهند و یک چاپخانه رل دایر کنند.
استاندار اردبیل تأکید کرده بود که اگر سرمایه‌گذاری اعلام آمادگی کند یا مطبوعاتی‌ها دست به دست هم دهند تسهیلاتی نیز از محل صندوق توسعه ملی در این طرح جذب می‌کنیم.
پس از این قول مساعد این ایده البته از سوی مدیر مجتمع نشر و چاپ آریتان اسکنر پیگیری می‌شود و در پی تماس وی با روابط عمومی استانداری اردبیل با پاسخ قابل توجهی از پیگیری درخواست خود صرف نظر می‌کند.
گلدوست در این خصوص گفت: ضرورت ایجاد اولین چاپخانه رل در این استان و تأکید استاندار اردبیل در حمایت از سرمایه‌گذاری موجب شد با روابط عمومی استانداری تماس بگیرم و اعلام آمادگی کنم که پاسخ داده شد که «طرح حمایتی استاندار خیلی جدی نیست و اگر مصر هستید از ارشاد اسلامی استان پیگیری کنید».
البته در ادامه، پاسخ ارشاد اسلامی استان «بررسی می‌کنیم» بوده و همین پاسخ‌ها موجب شده با کناره‌گیری یکی پس از دیگری سرمایه‌گذاران، قدمت نزدیک به 100سال فعالیت چاپی در اردبیل، طرح‌های ورود به چاپ مدرن همچنان در تیراژ بالای وعده‌های تبلیغاتی پنهان بماند.