روح‌الله سپندارند| وزارت علوم دولت یازدهم از همان آغاز به کار حسن روحانی، خط افتراق دولت با برخی جریان‌ها بود تا رویکردهای سیاسی جای تلاش‌های معطوف به حل مشکلات کشور را بگیرد. شاهد مثال آن هم برکناری فرجی‌دانا از سوی مجلس، به‌رغم رضایت جامعه دانشگاهی در 9ماه تصدی‌گری او بر وزارت علوم بود. ماجرا از آنجایی شروع شد که وزارت علوم بررسی پرونده بورسیه‌های غیرقانونی در وزارت علوم را در دستور کار قرار داد. آمار و ارقام از تخلفات گسترده‌ای حکایت می‌کرد که در دولت گذشته، راه را برای برخی افراد باز کرده بود تا رانت را جایگزین صلاحیت و شایستگی کنند. مجوز آن هم در دستورالعمل‌های دولت گذشته صادر شده بود. دستور‌العمل‌هایی که با روی کار آمدن دولت یازدهم لغو شد. اما وزارت علوم به این مسأله بسنده نکرد که راه برای تخلف بسته شود، بلکه بررسی تخلفات گذشته را هم در دستور کار قرار داد.
کمیته‌ای برای بورسیه از دل استیضاح
پس از چند هفته کشمکش درنهایت مجلس، رضا فرجی‌دانا را استیضاح کرد و حالا محمدعلی نجفی سرپرست وزارت علوم است. اما قبل از استیضاح، کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس کمیته‌ای را تشکیل داده بود تا مسأله بورسیه‌ها را بررسی کند.
جواد هروی، رضا صابری، علی‌اصغر زارعی و عباس مقتدایی نمایندگانی بودند که دراین کمیته حضور داشتند و مامور بررسی ادعای وزارت علوم مبنی بر تخلفات گسترده در زمینه بورسیه‌ها شدند. از میان آنها، علی‌اصغر زارعی عضو جبهه پایداری و رضا صابری و عباس مقتدایی هم نزدیک به این جبهه بودند. اما جواد هروی تنها عضو مستقل این کمیته بود که پرده از تخلفات گسترده برداشت، به‌طوری که در جریان استیضاح فرجی‌دانا، به یکی از حامیان وزیر علوم تبدیل شد. حتی در جلسه استیضاح هم در صحن علنی مجلس، جزییات تکان‌دهنده‌ای از بورسیه‌های غیرقانونی مطرح کرد.
تخلفات در دولت احمدی‌نژاد
29 مرداد جواد هروی که به‌عنوان یکی از مخالفان استیضاح سخن می‌گفت در قامت عضو کمیته بررسی پرونده‌های بورسیه گفت که در این پرونده‌ها اعطای بورسیه معدل لیسانس زیر 12 و معدل فوق لیسانس زیر 14 نیز وجود داشته است. این عضو کمیسیون آموزش در همان جلسه استیضاح تأکید کرد که بورسیه‌های غیرقانونی یک رانت ناعادلانه بوده است. این رانت بدین صورت بوده که برای ورود به دوره دکترا دیگر نیازی به آزمون و مصاحبه نیست و افراد براساس نامه‌‌های این مسئول و آن مسئول بدون اطلاع وزیر دوره دکترا را می‌گذراندند. نکته جالب این است که دستورالعملی که باعث ایجاد زمینه رانت برای استفاده ۳هزار نفر از بورسیه‌های غیرقانونی شده، در دوران وزارت محمدمهدی زاهدی در دولت احمدی‌نژاد صادر شده است. اما زاهدی حالا به‌عنوان رئیس کمیسیون آموزش مجلس، راه دیگری را در پیش می‌گیرد تا ماجرای بورسیه‌ها از مجرای دوم پیگیری شود. این در شرایطی است که بعد از افشای ماجرای بورسیه‌ها و نام برخی از نمایندگان مجلس و فرزندان برخی از مسئولان وزارت علوم، پای مقامات دیگری چون برخی از استانداران دولت احمدی‌نژاد نیز به این موضوع باز شد.
ماجرای کمیته دوم مجلس
یک هفته پس از استیضاح رضا فرجی‌دانا، وزیر علوم و برکناری‌اش از این پست، کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، کمیته جدیدی برای بررسی بورسیه‌های غیرقانونی تشکیل داد. در کمیته جدید دیگر خبری از همان یک نماینده مستقل هم نبود و سیدمحمود نبویان، قاسم جعفری، علی‌اصغر زارعی، عطاالله سلطانی‌صبور و علیرضا سلیمی به عضویت آن درآمدند. این خبر را زاهدی وزیر علوم احمدی‌نژاد و رئیس فعلی کمیسیون آموزش مجلس داد. ترکیب کمیته جدید مجلس در نوع خودش جالب توجه است. تمامی اعضای این کمیته از امضاکنندگان استیضاح فرجی‌دانا انتخاب شدند. از سوی دیگر این 5 نفر یا عضو جبهه پایداری هستند یا مواضع بسیار نزدیکی به آن دارند.
تشکیل کمیته‌ای در دولت
پس از آن، وزارت علوم هم بیکار ننشست، قرار بر آن شده بود که بررسی بورسیه‌های غیرقانونی حتی پس از استیضاح فرجی‌دانا ادامه یابد. عبدالحسین فریدون مدیرکل دفتر وزارتی وزارت علوم از تشکیل کمیته‌ای در این وزارتخانه خبر داد که از برخی نمایندگان مجلس، اساتید دانشگاه‌‌ها و اداره‌کل بورس تشکیل شده است.
قرار بر این شد تا مهدی دواتگری و محمدعلی پورمختار نیز از سوی مجلس در جلسات این کمیته حضور داشته باشند. از سوی دیگر نصیری قیداری معاون پارلمانی وزیر علوم هم به‌عنوان سخنگوی این کمیته منصوب شد. اما تشکیل این کمیته واکنش تند برخی نمایندگان مجلس را به همراه داشته است. سخنگوی کمیسیون آموزش می‌گوید جلوی کمیته وزارت علوم می‌ایستیم. قاسم جعفری، از استيضاح‌کنندگان فرجی‌دانا و عضو کمیته جدید مجلس برای بورسیه‌ها، به «پیام‌نو» گفته است که تشکیل کمیته در این وزارتخانه را قبول ندارد. جعفری وزارت علوم را متهم کرده که به دنبال تشتت در مجلس است،. این نماینده اصولگرای مجلس گفته است: «بررسی بورسیه‌ها کار کمیسیون آموزش است و ما فعالیت‌های خارج از این چارچوب را قبول نداریم. آقایان در وزارت علوم هم در راستای ایجاد تشتت در مجلس کمیته خود را تشکیل داده‌اند و متاسفانه موفق هم بوده‌اند. مجلس باید بیشتر از این حواس خود را جمع کند و وارد این بازی‌ها نشود.»
از سوی دیگر رئیس کمیته آموزش عالی مجلس با رویکرد این نمایندگان مخالف است و تأکید دارد که با توجه به مشخص شدن تخلفات، دیگر نیازی به این اندازه حرف و توجیه وجود ندارد. این‌که بخواهیم با توجیه این قضیه موضوع را از خاطر مردم پاک کنیم اصلا صحیح نیست. جواد هروی روز گذشته در ادامه به ایسنا گفته است: کارهایی که از این پس انجام می‌شود صرفا یک رویکرد توجیه‌گر است، با توجه به انتظاری که مردم دارند باید جلوی این قضیه و تخلفی که انجام شده، گرفته شود و تصور می‌شود که کار اساسی از جانب دستگاه قضایی صورت گیرد و عملا ماموریت کمیته‌های بررسی مجلس به پایان رسیده است. اما عطاالله سلطانی‌صبور یکی دیگر از اعضای کمیته دوم مجلس درباره اظهارات هروی در مورد پروند بورسیه‌ها، به پیام نو گفته است: «آقای هروی اگر حرفی زده برای خودش گفته و ما نظر او را اصلا کار‌شناسی و واقعی نمی‌دانیم و اصلا هیچ استدلالی نداشت.» با این حال در گزارش‌هایی که همان زمان استیضاح منتشر شده بود، ذینفع بودن برخی نمایندگان هم در بورسیه‌ها مطرح شد. حالا نمایندگانی نظیر زاهدی در مجلس خود را متولی بررسی پرونده بورسیه‌ها می‌دانند که تخلفات متوجه عملکرد خود آنها در زمان تصدی وزارت علوم در دولت سابق است. باید دید، دیگر دستگاه‌های متولی بررسی تخلفات اداری، چه موضعی در برابر پرونده بورسیه‌ها خواهند گرفت.