| رضا اصلاحي | عضو سازمان جهاني NFPA |
اگر خوانندگان محترم، بخش اول و دوم مطالب تلفيق استراتژي پدافند غيرعامل و مديريت بحران را مطالعه كرده باشند، بايد به اين جمعبندی رسيده باشند كه موضوع پدافند غيرعامل و مديريت بحران به‌رغم فاصله‌هاي زيادي كه با يكديگر دارند، ليكن در بسياري از وجوه با يكديگر اشتراكات مهمي دارند. اما اين‌كه چرا در كشورمان بارها شاهد تلاقي نادرستي از دو مقوله مذكور بوده‌ايم جاي بحث دارد.
در اين سلسله از مقالات تصميم دارم تا علاوه بر مورد توجه قرار دادن خوانندگان محترم به اشتراكات هردو مقوله، هر جزء تخصصي مديريت بحران و پدافند غيرعامل را نيز به طبع قلم درآورده و نهايتا مديران و كارشناسان و خوانندگان مطالب را به همگرايي سيستمي سوق داده تا انشاءالله منشأ ايجاد ستاد مديريت واحد در
كشور شود.
در اين بخش با اشاره كوتاهي به برخي از حوادث ناگوار در دنيا و ازجمله در كشورمان، بحران سفيد يا بحران در مواقع عادي را مورد بررسي قرار مي دهيم.
ابتدا بحران سفيد ناشي از مسموميت انواع گازهاي شيميايي:
در تاريخ 08/09/1363 گاز سمي بسيار خطرناكي از كارخانه حشره‌كش‌سازي شركت آمريكايي يونايتد كار بايد در بوپال هند نشت كرد و ابر مسموم ناشي از نشت گاز سمي دفع آفات متيل‌ايزوسيانات، وخيم‌ترين حادثه صنعتي جهان را رقم زد. اين فاجعه چندين هزار كشته و بيش از 300هزار بيمار برجاي گذاشت كه بسياري از آنها كاملا معلولند و در شرايط دشواري زندگي مي كنند. در تاريخ 04/06/1391 با اعلام حادثه نشت گاز كلر از سوي سازمان آتش‌نشاني تهران به مركز كنترل و هماهنگي آب تهران در اتوبان همت و هنگام اوج تردد مردم در ساعت 9:30 صبح، گروه اطفاي گاز كلر اين شركت سريعا به محل حادثه اعزام و ضمن انجام اقدامات اوليه جهت پيشگيري از آسيب‌ديدگي و گازگرفتگی مردم به‌خصوص عابران و پرسنل آتش‌نشاني با استفاده از تجهيزات موردنياز، نشت گاز كلر را محدود کردند و سيلندر آسيب‌ديده گاز كلر را در محفظه نجات مخزن گاز كلر قرارداده و به تصفيه‌خانه تهرانپارس منتقل كردند.
در تاريخ 05/06/1391 مدير حوزه عمليات آتش‌نشاني مشهد از مسموميت 30دانش‌آموز دختر بر اثر نشت گاز كلر در يك استخر خبر داد.
در تاريخ 24/02/1392 سخنگوي سازمان آتش‌نشاني و خدمات‌ايمني شهرداري تهران از مهار نشت گاز كلر در انباري واقع در جاده انديشه خبر داد. وي با اشاره به حضور آتش‌نشانان در محل حادثه كه يك انبار به مساحت حدود 5 هزار مترمربع بود خاطرنشان كرد: در اين مكان بيش از 30سيلندر 800 ليتري گاز كلر وجود داشت كه 2 سيلندر نشت كرده و گاز كلر فضا را پر كرده بود.
در تاريخ 28/03/1393 5 كارگر هنگام كار در يك گاراژ اسقاط لوازم فلزي در منطقه خلا زيل، چهارراه شقايق بر اثر استنشاق گاز كلر كه از يك سيلندر نشت مي‌كرد، مسموم شدند. در تاريخ دوشنبه 17خرداد 1389 نشت گاز كلر از منبع 800ليتري آب حكيميه تهران موجب مصدوميت 14 نفر شد. بر اثر اين حادثه 8 نفر از كاركنان سازمان آب و فاضلاب، 2آتش‌نشان و 4نفر از عابران مصدوم شدند.
همان‌گونه كه اشاره شد، برخي از بحران‌ها در مواقع عادي يا سفيد كه هيچ تعرضي نيز از طرف بيگانگان و دشمن خارجي وجود ندارد، به‌طور غافلگيرانه، علاوه بر ايجاد خسارات مادي، باعث ايجاد خسارات جاني هم مي‌شود.
هرچند جاي شكر دارد كه حوادثي همانند بوپال هند تاكنون در كشورمان به وجود نيامده است، ليكن با اشاره به آمار توليد گاز كلر در كارخانه شيميايي آبفاي شهر تهران (آمار توليد سال 1390)، احتمال بروز حادثه‌اي سنگين هيچ‌وقت نبايد از ذهن دور باشد. از آلودگي‌هاي زيست‌محيطي كارخانجات توليدي و شيميايي در اطراف شهرهاي بزرگ كه بگذريم، خاطرنشان مي‌كنم گاز خردل كه از صد سال قبل و در جنگ‌هاي اخير به صورت وسيع از آن استفاده شده است بر پايه گاز كلر و گوگرد (سولفور موستارد) تشكيل شده كه تنها شركت آبفاي (آب و فاضلاب) تهران بالغ بر 146هزار و 449 كيلوگرم از پايه اصلي آن يعني گاز كلر را تنها در يك‌سال توليد مي‌کند و جالب است كه بدانيم تنها 200mg-min/m3 از اين گاز قادر است جان تعداد زيادي از افراد را مورد خطر جدي قرار دهد.
در ادامه سلسله مطالب آتي، به موضوعات سيل، آتش‌سوزي، زلزله و تشعشعات هسته‌اي در بحران سفيد خواهم پرداخت و اميدوارم اين سلسله مطالب كه از نظر خوانندگان محترم به‌خصوص كارشناسان و متخصصان حوزه مديريت بحران و پدافند غيرعامل مي‌گذرد، مبناي ايجاد يك سيستم منسجم، استاندارد و هماهنگ، به‌منظور برنامه‌ريزي، سازماندهي و انجام سلسله اقدامات خاص قرار گيرد تا بتواند از نگراني‌هاي موجود و آتي در سطح جامعه كاسته و با تمهيدات پيشگيرانه، درصورت بروز هرگونه حادثه، اقدامات لازم
به‌عمل آيد.