گروه اقتصادی شهروند| بعد از مهاجرت کارشناسان نفتی ایرانی حالا موج تازه‌ای از خروج تولیدکنندگان پوشاک از کشور آغاز شده است. سیل گسترده قاچاق پوشاک نو و دست دوم به کشور و افزایش هزینه‌های تولید، حالا کار در ایران را برای بسیاری از فعالان صنعت پوشاک غیرممکن کرده و باعث شده آنها سرمایه‌های تولیدی خود را به سمت مرزهای ترکیه و چین روانه کنند. خیاطان ایرانی با شرایطی وسوسه‌کننده یکی یکی از ایران خارج می‌شوند تا در آن سوی مرزها با شرایط کار بهتر، برای هموطنانشان لباس بدوزند و پوشاک خود را با نام کشوری دیگر دوباره به ایران صادر کنند. تولید با هزینه کمتر در ترکیه و چین و با کیفیت بهتر در ترکیه باعث شده بسیاری از فعالان صنعت پوشاک ادامه حیات خود را مشروط به مهاجرت بدانند و داستان آن‌جا غم‌انگیزتر می‌شود که بدانی ترک‌ها مهارت خیاطان ایرانی را آن‌قدر قبول دارند که ایرانی‌های بسیاری را برای دوخت و طراحی لباس به استخدام بزرگ‌ترین برندهای جهانی‌شان درآورده‌اند. روی درودیوارهای خیابان جمهوری، جایی که مرکز فعالیت تولیدی‌های پوشاک است آگهی عجیبی به چشم می‌خورد: استخدام خیاط در ترکیه... برای کار در چین با ما تماس بگیرید... کار در استانبول بدون هیچ هزینه‌ای!
محیط ایرانی در خارج ایران
وقتی متن آگهی‌ها را می‌خوانی نه‌تنها ابهاماتت برطرف نمی‌شود که شگفت‌زده‌تر هم می‌شوی. آگهی‌هایی با شرایط وسوسه‌کننده در مسیر رفت‌وآمد کارگران تولیدی‌های پوشاک. در متن این آگهی‌ها نوشته شده هزینه‌های ضروری زندگی شما برعهده ماست!... نگران یادگیری زبان نباشید... درآمد ماهانه حداقل 3برابر درآمد فعلی‌تان...
با شماره درج شده در یکی از این آگهی‌ها تماس می‌گیرم. می‌گوید یک تست مهارتی یا چند نمونه کار از خیاطان داوطلب دریافت می‌کنیم بعد از آن‌که توانایی و مهارت کاری متقاضیان اثبات شد آنها را با هزینه شخصی به استانبول می‌فرستیم. هزینه صبحانه، ناهار و شام نیز به عهده کارفرماست ضمن این‌که تا سال اول اقامت در ترکیه می‌توانید از خوابگاهی که در اختیار کارگران قرار می‌گیرد استفاده کنید. می‌پرسم میزان دستمزد چقدر است؟ و او در پاسخ می‌گوید بستگی به تعداد تحویل کار دارد اما حقوق ماهانه به‌طور متوسط چیزی حدود 1000 تا 1500دلار از آب درمی‌آید. او اضافه می‌کند: نگران زبان هم نباشید. محیط کار ایرانی است و اغلب کارگران مانند شما از کشور خودمان می‌آیند.
تولیدکنندگان ایرانی در حال مهاجرت
شرایط وسوسه‌کننده به نظر می‌رسد. دریافت حقوق ماهانه‌ای حدود 3 تا 5/4میلیون تومان به همراه اقامت در یک کلانشهر ترکیه به علاوه هزینه خورد و خوراک و جای خواب در سال اول.
نکته جالب‌تری که به نظرم می‌رسد این است که آگهی‌ها بدون هیچ خط و خدشه‌ای بر دیوارها خودنمایی می‌کنند. گویا هیچ‌کدام از تولیدی‌های این محدوده نگران از دست دادن نیروهای کارشان نیستند و به راحتی اجازه داده‌اند این آگهی‌های وسوسه‌کننده در تیررس نگاه کارگرانشان باشند.
کنجکاوی غلبه می‌کند و با علیرضا عابد یکی از تولیدکنندگان پوشاک وارد گفت‌وگو می‌شوم تا از ماجرا سر دربیاورم. عابد به «شهروند» می‌گوید: این آگهی‌ها را خود تولیدکنندگان پوشاک منتشر کرده‌اند و اگر می‌بینید مقاومتی مقابل آنها وجود ندارد دلیلش همین است.
و سپس ادامه می‌دهد: افزایش سرسام‌آور هزینه تولید در ایران باعث شده بسیاری از تولیدکنندگان داخلی به فکر مهاجرت و کار در سایر کشورها بیفتند. کشور مقصد این تولیدکنندگان به صورت عمده ترکیه و چین است. تولیدکنندگان ایرانی پس از مهاجرت می‌توانند با استفاده از امکانات کشورهای میزبان، هزینه تولید خود را تا یک‌دهم هزینه تولید در ایران کاهش دهند به علاوه این‌که کیفیت کارهایشان را به‌طور چشمگیری بالا ببرند و بازار بهتری جذب کنند.
عابد با تشریح شرایط کار در ترکیه می‌گوید: ترک‌ها تولیدی‌های کوچکی موسوم به آتلیه در اختیار ایرانی‌ها قرار می‌دهند. آن‌جا پارچه مرغوب و باکیفیت درجه یک فراوان است و ایرانی‌ها بدون پرداخت سود گمرکی یا اجاره و مالیات‌های سنگین می‌توانند حجم قابل توجهی از هزینه‌های خود را کاهش دهند ضمن این‌که حق بیمه کارگران در ترکیه و چین بسیار نازل‌تر است و امکانات کارگاهی کیفیت بسیار بالاتری دارند. این موضوعات در مجموع باعث می‌شود تولید پوشاک در ترکیه بسیار کم‌هزینه‌تر از ایران باشد و سود دریافتی تولیدکنندگان به 10 برابر کار در ایران برسد.
هزینه تولید پوشاک در چین یک‌بیستم ایران
در شرایطی که قاچاق گسترده پوشاک نو و دست دوم به کشور کمر بسیاری از تولیدکنندگان را شکسته است و منجر به تعطیلی شمار زیادی از واحدهای تولیدی شده برخی از کشورهای آسیایی مانند چین، هند و ترکیه سیاست‌های خود را بر مبنای تقویت و گسترش صنعت پوشاک خود گذاشته‌اند. در هند و چین دانشگاه‌های بسیاری برای تربیت علمی تولیدکنندگان پوشاک و تقویت برندهای پوشاک پایه‌گذاری شده و ترکیه صاحب برندهای معتبری است که تولیدات خود را به اروپا صادر می‌کند. علیرضا عابد تولیدکننده پوشاک درباره تفاوت کار در چین و ترکیه به «شهروند» می‌گوید: در چین شرایط تولید بهتر است و دولت با ارایه یارانه‌های فراوان به تولیدکنندگان باعث شده هزینه آنها به‌طور چشمگیری و به میزان 80درصد نسبت به ترکیه کاهش پیدا کند. هزینه تولید پوشاک در چین نسبت به ایران نیز یک‌بیستم است. اما تفاوت تولید پوشاک در ترکیه و چین این است که ترک‌ها به کیفیت کار خود اهمیت زیادی می‌دهند بنابراین اگر تولیدکننده‌ای با هدف پیشرفت کار خود و حضور در بین برندهای معتبر مهاجرت کرده باشد ترکیه را انتخاب می‌کند اما اگر صرفا نگاه بازاری و کسب سود کوتاه‌مدت داشته باشد چین را برای مهاجرت انتخاب می‌کند.
به گفته عابد بیشتر تولیدکنندگان ایرانی مهاجر در حال حاضر پوشاک تولیدی خود را به ایران صادر می‌کنند. ضمن این‌که با استفاده از بازار ترکیه مشتریان عرب و آفریقایی زیادی نیز دست و پا کرده‌اند.
فرامرزی که یک تولیدکننده پوشاک در خوزستان است نیز با تأیید گفته‌های عابد اضافه می‌کند: دولت ترکیه با شعار «برندهای پوشاک تقویت‌کنندگان صنعت نساجی» به تولیدکنندگان پوشاک تسهیلات قابل توجهی ارایه می‌دهد به‌عنوان مثال هر برند جهانی پوشاک در ترکیه می‌تواند تا 500میلیون دلار تسهیلات کار از بانک‌های ترکیه دریافت کند اما در ایران نه‌تنها برندها وارد‌کننده پوشاک شده‌اند و تنها فعالیت تولیدی‌شان دوخت مارک‌شان روی پوشاک وارداتی است! که تولیدکنندگان کوچک نیز به دلیل سیل قاچاق پوشاک کسب‌وکار را یا به‌طور کل تعطیل کرده‌اند یا حداکثر با 20درصد ظرفیت تولیدی خود کار می‌کنند.
حجم پوشاک قاچاق 50 برابر واردات رسمی
براساس آمار گمرک سال گذشته تنها حدود 2میلیون دلار پوشاک از مبادی رسمی وارد کشور شده این در شرایطی است که بررسی آمارهای ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز نشان می‌دهد سالانه بیشتر از 100میلیون دلار پوشاک قاچاق وارد کشور می‌شود. حسن اکبری توزیع‌کننده پوشاک ترک در ایران به «شهروند» می‌گوید: قاچاق پوشاک به کشور بسیار ساده است. قاچاقچیان با پرداخت پول به مرزنشینان به راحتی محموله‌های خود را توسط این افراد وارد کشور می‌کنند زیرا همان‌طور که می‌دانید این افراد از پرداخت گمرک معاف هستند و از شرایط ویژه‌ای برای واردات کالا برخوردارند. دسته‌ای دیگر نیز با وانمود کردن واردات چمدانی پوشاک، برگ سبز ترخیص محموله می‌گیرند و تمام بار خود را به تدریج و با همان برگه به کشور وارد می‌کنند!
اکبری در ادامه اضافه می‌کند: پوشاک قاچاق ابتدا به دوبی وارد می‌شود و سپس از دوبی به منطقه درگهان قشم می‌آید یا به صورت مستقیم به تهران وارد می‌شود.
سیل واردات و قاچاق پوشاک در شرایطی رخ می‌دهد که به گفته تولیدکنندگان، خیاطان ایرانی از نظر مهارت با همتایان ترک خود برابری می‌کنند و بسیاری از آنها در تولیدی برندهای جهانی ترکیه به کار گرفته شده‌اند اما مواداولیه و پارچه نامرغوب و مهم‌تر از آن نداشتن پشتوانه و حمایت دولتی از تولید پوشاک در ایران باعث شده مشتریان بازار داخلی نیز از تولیدات ایرانی رویگردان شوند.