محمود اشرفی
گذر از پستی و بلندی‌های راه ناهموار دیپلماسی نیازمند برخورداری از نگاهی فراگیر و همه سو نگر است. هر چند در گستره سیاست داخلی ناهمگونی دیدگاه به شکل‌گیری گروه‌های سیاسی می‌انجامد، اما آنجا که پای منافع ملی به میان می‌آید ما نیازمند هم‌سویی و نگاهی استراتژیک و همه‌سو نگریم. تعلقات گروهی و حزبی افق سیاست‌سازان را تیره می‌سازد و آنها را در چارچوب کشمکش‌های سیاسی عرصه داخلی محدود می‌کند. بسیاری از سیاستمداران کشورمان شناخت دقیقی از آمایش نوین ژئو‌استراتژیک منطقه و نقش‌آفرینی ایران در این سازوکار نوین به‌عنوان نقطه تعادل ندارند. انتخابات اخیر ایران را می‌توان یک آمایش سیاسی در راستای اجرای نقش ژرف و پرقدرت ایران در منطقه به شمار آورد. تاریخ چند دهه گذشته خاورمیانه آموزه‌های بسیاری برای کسانی دارد که افق دید سیاسی خود را در مرز‌های ملی محدود نساخته‌اند. انگلیس در اواخر دهه ششم قرن بیستم به‌طور ناگهانی تصمیم گرفت نیرو‌های خود را از شرق سوئز خارج کند و پیامد چنین تصمیمی بر هم خوردن جغرافیای سیاسی در کرانه‌های جنوبی خلیج‌فارس و شکل‌گیری امارات متحده، قطر و بحرین بود. این اقدام انگلیس یک کنش سیاسی ناشی از نزول جایگاه این کشور در تعاملات بین‌المللی بود و امروز سیاست آمریکا در منطقه خاورمیانه دچار چرخشی خیره‌کننده شده است؛ چرخشی که نشانگر ناتوانی این کشور در سازگار کردن سیاست‌های فراملی با منافع ملی است؛ این‌که گفته می‌شود آمریکا در زمینه تأمین منافع ملی خود قرار است نگاه و تمرکز بیشتری بر منطقه آسیای دور داشته باشد، با واقعیت‌های امروز جهان تطبیق ندارد. واقعیت این است که جهان به سوی تقسیم‌بندی منطقه‌ای می‌رود و نخستين شواهد بروز چنین پدیده‌ای را ما در خاورمیانه شاهدیم. رقابت منطقه‌ای پردامنه‌تر می‌شود و ما می‌توانیم ردپای آن را امروز در رقابت عربستان‌سعودی با ایران مشاهده کنیم. کم‌رنگ شدن سیاست‌های فراقاره‌ای در خاورمیانه پیامد‌های ژرفی خواهد داشت؛ بیشترین تأثیر آن دامنگیر کشور‌هایی خواهد شد که بر حمایت‌های فرامنطقه‌ای تأکید داشته‌اند. اسراییل، عربستان و تا حدودی ترکیه در این فهرست جای دارند. ایران به‌عنوان اصلی‌ترین قدرت منطقه بزرگترین تأثیرات را در کنش‌های سیاسی منطقه خواهد داشت. نکته اساسی این است که کنش‌های منطقه‌ای در آینده در بستری از صلح و آرامش جاری خواهد بود؛ بنابراین خلع سلاح هسته‌ای اسراییل شرط نخست این روند استراتژیک است. اهداف و اقدامات اسراییل تاکنون مهم‌ترین مانع فرا راه صلح و در نتیجه توسعه منطقه بوده است. از این‌رو مهار کردن برتری‌جویی‌های اسراییل یکی از اقدامات و خواسته‌های شهروندان خاورمیانه‌ای خواهد بود. انتخابات اخیر و آمایش سیاسی ایران راه را برای ایفای نقش پر نفوذ و قدرتمند ایران برای تحکیم مبانی صلح در منطقه از طریق حس همجواری و کنش‌های سیاسی مسالمت‌جویانه هموار کرده است.