سلیمه ترکیان

رویارویی و جدال انسان با پدیده‌های طبیعی، پیشینه‌ای به بلندی تاریخ حیات انسان دارد. این پدیده‌ها بارها انسان را مقهورِ خود ساخته و چهره جغرافیایی بسیاری از جوامع را تغییر داده است. این سوانح هرساله درجهان منجر به مرگ، معلولیت جسمی و روانی میلیون‌ها انسان و خسارات مالی بسیار می‌شود. کشور ما ایران، درطول تاریخ با حوادث غیرمترقبه و بلایای طبیعی فراوانی دست به‌گریبان بوده و بنا به جایگاه جغرافیایی خاص، جزو 10 کشور بلاخیز درجهان به‌شمار می‌رود. بر اثر سوانح و بلایا، افراد بسیاری جان خود را از دست داده و تعداد زیادی نیز از نظر جسمی و روانی آسیب دیده‌اند. آسیب‌دیدگان بلایا رنج و فشار زیادی را تجربه کرده و نیازمند حمایت‌های روانی هستند. به همین منظور، سازمان جوانان جمعیت هلال‌احمر طرحی با عنوان سحر(ساماندهی حمایت‌های روانی- اجتماعی دربلایا) را در استان‌های مختلف به اجرا درآورد. استان خوزستان همگام با سایر استان‌ها به اجرای طرح ملی «سحر» با حضور اعضای پُرتوان خود پرداخته که در این گزارش با دیدگاه شرکت‌کنندگان در طرح بیشتر آشنا خواهیم شد.
مهار آسیب‌های روانی و اجتماعی
مهار آسیب‌های روانی و اجتماعی موضوع مهمی است که مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر استان خوزستان نیز به آن اشاره و عنوان می‌کند: «آسیب‌های روانی و اجتماعی درکمین قربانیان حوادث قرار دارند و باید حتما مهار شوند تا خانواده‌ها از گزند آنها مصون بمانند.» دکتر خدادادی اظهار می‌کند: «انسان‌ها همواره در برابر حوادث آسیب‌پذیر بوده و هستند، اما معمولا به آسیب‌های روانی و اجتماعی حوادث کمتر توجه می‌شود و خانواده‌های قربانیان را در معرض آسیب بیشتر قرار می‌دهد.» او ادامه می‌دهد:  «هم قربانیان و هم خانواده‌های آنها نیاز به دلجویی و رسیدگی دارند، چراکه وقتی آسیبی به فرد وارد می‌شود، خانواده او و اطرافیانش تحت‌تأثیر آن قرار می‌گیرند، اما پس از بروز حوادث نمی‌دانند چگونه با فرد آسیب‌دیده یا خانواده او برخورد کنند.» دکتر خدادادی با اشاره به لزوم رسیدگی دقیق به وضع قربانیان حوادث، خواستار دقت اعضای تیم‌های سحر در نحوه برخورد با حادثه‌دیدگان شد و گفت: «در این موارد به دلیل واردشدن استرس بسیار زیاد، افراد باید تمرکز خود را حفظ کرده و درصورت واکنش تند اطرافیان، درپی مقابله باشند.» مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر خوزستان با اشاره به حمایت خود از نیروهای جوان جمعیت به‌عنوان یک سرمایه می‌گوید: «به‌عنوان یک حامی از شما حمایت می‌کنیم تا نتیجه لازم را به دست آورید و امیدواریم بتوانید با پیگیری‌های لازم درکاهش آلام آسیب‌دیدگان و بازماندگان موثر باشید.» خدادادی ادامه می‌دهد: «نگاه ما به این نوع اقدامات، بشردوستانه و نگاه به همنوعی است که به کمک نیاز دارد و این لذت روحی و معنوی را برای شما به بار می‌آورد.» دکتر خدادادی درپایان عنوان می‌کند: «انجام چنین کارهایی علاوه بر تسکین آلام دردمندان باعث تسکین خودمان می‌شود و آرامش روحی را برای ما به همراه می‌آورد که ارضا‌کننده است.»
خوزستان تیم «سحر» خود را آماده می‌کند
معاون امور جوانان جمعیت هلال‌احمر استان خوزستان هم از برگزاری نخستین نشست تیم‌های حمایت روانی در بلایا ویژه طرح ملی سحر در این استان خبر می‌دهد. بیژن فتاحی‌راد در آیین افتتاحیه کارگاه آموزشی حمایت روانی از کودکان در بلایا با اشاره به اهداف هلال‌احمر و تسکین آلام بشری و لزوم تشکیل تیم‌های ساماندهی درحوادث اظهار می‌کند: «درپی تفاهمنامه سازمان مدیریت بحران با جمعیت هلال‌احمر درخصوص واگذاری مسئولیت حمایت‌های روانی- اجتماعی پس از بلایا و این امر خطیر به سازمان جوانان، تیم‌های سحر (ساماندهی حمایت‌های روانی- اجتماعی در بلایا) اعضای تیم‌های استانی سحر شناسایی و تشکیل شد.» فتاحی‌راد با اشاره به تشکیل نخستین کارگاه آموزشی منطقه‌ای با حضور استان‌های خوزستان، ایلام و لرستان به میزبانی خوزستان اظهار داشت: «در بهمن‌ماه، نخستین نشست کشوری با همکاری یونیسف و سازمان جوانان هلال‌احمر و همچنین با حضور معاونان امور جوانان حاضر در کارگاه آموزشی مذکور تشکیل شد که پس از ۶روز دوره آموزشی، این عزیزان به‌عنوان مدرس معرفی شدند تا تجربیات خود را دراختیار جوانان قرار دهند.» او ادامه می‌دهد: «اعضای حاضر در این نشست از فعالان مراکز امورجوان شعب سراسر استان و دارای سطح معلومات بالا در رشته‌های مرتب، انتخاب و از توانمندی‌های این عزیزان در حوادث و بلایا به نحو احسنت بهره خواهیم برد.»
استفاده از تمام ظرفیت‌ها
 در شعب استان خوزستان
معاون امور جوانان جمعیت هلال‌احمر استان چهارمحال‌و‌بختیاری به‌عنوان مدرس این دوره به خوزستان سفر کرد و تجربیات خود را دراختیار اعضای جوان این استان قرار داد. محمدرضا عرب، قدیمی‌ترین معاون امور جوانان درکشور است که بیش از دو دهه سکاندار حوزه جوانان در استان خود بوده است. آقای عرب دیدگاه خود را از جوانان فعال و مشتاق خوزستانی در طرح ملی سحر این‌طور عنوان می‌کند: «استفاده از تمام ظرفیت‌ها در کلیه شعب استان و انسجام در انتخاب اعضا در رشته‌های روانشناسی از نکات مثبت این دوره بود.» مدرس این دوره ضمن با اهمیت خواندن طرح ملی سحر برای پاسخگویی به نیازهای روانی بازماندگان از بلایا به‌ویژه جوانان، نوجوانان، کودکان و اثربخشی این تیم‌ها، پیشنهاداتی درخصوص این امر مهم ارایه می‌دهد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به برگزاری دوره‌های بازآموزی، شرکت در فعالیت‌هایی همچون اردوهای جهادی، ایفای نقش درجهت ارایه خدمات در بلایا و نیز تمرینی برای آمادگی بهتر نام برد.» او ادامه می‌دهد: «اگر از هر شهرستان یک کارشناس به‌عنوان مربی در کارگاه حضور داشت و یک دوره در مدت زمان ۲ الی ۳روزه ادامه می‌یافت، قطعا به رسالت خود در ساماندهی حرکت‌های روانی در بلایا نزدیک‌تر می‌شدیم.»
اجرای آموزش‌ها به‌صورت عملی در شرایط واقعی
بهاره دلاور از اعضای قدیمی و توانای مرکز امور جوانان شهرستان باغملک است که به‌عنوان عضو منتخب در این دوره شرکت کرده است. او نظرات خود را پیرامون کارگاه چنین عنوان می‌کند: «در این کارگاه اطلاعاتی کسب کردم که خیلی کارساز بود، دانشم پیرامون حمایت‌های روانی دربلایا افزایش یافت اما باز کافی نیست، چراکه مدت زمان آموزشی بسیار پایین بوده است، درحالی ‌که آموزش درهمه جهان حرف اول را می‌زند؛ از این‌رو به این مقوله باید زمان بیشتری اختصاص داد.» دلاور ادامه می‌دهد:  «می‌بایست پیرامون چنین کارگاه‌هایی که با سلامت روحی انسان‌ها سروکار داریم، آموزش‌ها بیشتر و به‌صورت عملی باشد.» او همچنین عنوان می‌کند: «از مسئولان مربوطه تقاضامندم اعضای طرح ملی سحر را درشرایط کاملا واقعی قرار داده تا به توانایی‌های خود در برخورد با حوادث پی برده و این وظیفه سنگین را به بهترین شکل انجام دهیم.»
صدمات روحی و روانی
 ماندگارترین نوع آسیب
اعظم قدیمی هم از اعضای جوان شهرستان شادگان است که عضویت در دو استان سمنان و مرکزی را تجربه کرده اما با ورود به استان خوزستان و ادامه فعالیت‌هایش به علاقه خود که حضور در کارگاه حمایت‌های روانی- اجتماعی در بلایاست، دست پیدا می‌کند. قدیمی با حضور در کارگاه آموزشی ساماندهی حمایت‌های روانی و اجتماعی در بلایا، جذب مسائل پرداخته شده می‌شود و در فعالیت‌های گروهی خوش می‌درخشد. این عضو فعال پیرامون برگزاری این دوره می‌گوید: «اگر کارگاه حالت فعال‌تری به خود بگیرد و افراد به کارگروه‌های مختلفی تقسیم شود و شرایط انجام دوره به‌صورت عملی فراهم بود، به نتیجه بهتری دست می‌یافتیم.» او با اعتقاد بر این‌که صدمات روحی و روانی، ماندگارترین نوع آسیب هستند، تصریح می‌کند: «با ادامه داشتن این قبیل کارگاه‌ها و برقراری تعاملات بیشتر افراد حاضر در جلسه و همکاری دوستان، می‌توان آموخته‌های این کارگاه را به عرصه ظهور درجامعه رساند و با ارزیابی از شرکت‌کنندگان در هفته‌های آتی و گرفتن گزارش از آنها گام موثری در این راه برداشت.»
هدف اجرای طرح ملی سحر در سازمان جوانان جمعیت هلال‌احمر تأمین، حفظ و ارتقای سلامت روان افراد به شمار می‌رود، به‌گونه‌ای که آن‌ها، نه‌تنها بیماری روانی نداشته باشند، بلکه بتوانند کارهای روزانه خود را به خوبی انجام دهند، از زندگی‌شان لذت ببرند و با افراد خانواده و محیط خود ارتباط برقرار کنند. به عبارتی دیگر می‌توان گفت: «حمایت‌های روانی حالتی از رفاه است که در آن فرد توانایی‌هایش را دوباره شناخته و قادر است با استرس‌های معمول در زندگی تطابق حاصل کرده و از نظر شغلی مفید و سازنده باشد.»