گروه اقتصاد|  در سال 89 کابینه احمدی‌نژاد به صورت ناگهانی و یکباره یارانه 50ساله شیر را قطع کرد. تصمیمی که با گذشت 5‌سال از اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها، کم‌کم دارد آثار خود را بر زندگی و اقتصاد ایرانیان آشکار می‌کند. حالا براساس آخرین اعلام سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی (فائو) سرانه مصرف شیر در ایران به زیر 60 کیلوگرم در‌ سال سقوط کرده است. این موضوع درحالی رخ می‌دهد که میانگین مصرف شیر در جهان 150 کیلوگرم است و سرانه ایران تا پیش از اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها 90 کیلوگرم گزارش شده بود. سقوط سرانه مصرف شیر در ایران درحالی رخ می‌دهد که رسیدن به میانگین 150 کیلوگرمی جهان سال‌ها پیش از انقلاب هدفگذاری شده و طرح توزیع شیر در مدارس نیز با همین نگاه به اجرا درآمده بود اما سرانه مصرف شیر در ایران حداکثر تا 90 کیلوگرم رسید و پس از آن با حذف یکباره و بی‌برنامه یارانه شیر، دوباره روند نزولی در پیش گرفت. اقدامی که حالا باعث شده است هزینه‌های درمانی ایرانیان سرسام‌آور شود. بنا به اعلام وزارت بهداشت، آهنگ ابتلا به پوکی استخوان در کشور شدت گرفته، به‌طوری که حالا سن پوکی استخوان در ایران به 45‌سال رسیده است. این درحالی است که سن ابتلا به این عارضه در جهان 70‌سال است.  در این میان با ریزش قابل توجه مصرف‌کنندگان لبنیات، صنایع فعال در این عرصه وضع نابسامانی را تجربه می‌کنند. بنا به اعلام اتحادیه دامداران مرکزی، در شرایط فعلی ظرفیت تولید دامداری‌های صنعتی بیش از 60‌درصد کاهش داشته و دامداری‌های کوچک نیز یکی پس از دیگری تعطیل شده‌اند. این درحالی است که کارخانه‌های فرآوری لبنیات نیز اعلام می‌کنند حاشیه سودشان به زیر 3‌درصد رسیده است و حدود 70‌درصد از کارخانه‌های فعال در این عرصه زیر ظرفیت تولید خود کار می‌کنند. این موضوع درحالی رخ می‌دهد که دامداران هنوز شیر خام را با قیمت 2‌سال پیش به کارخانه‌های لبنی می‌فروشند و کارخانه‌های لبنی به بهانه ریزش شدید خریداران، در 8 ماه ابتدای ‌سال گذشته بارها قیمت‌های خود را افزایش داده‌اند به‌طوری که حالا لبنیات به یکی از آیتم‌های ثابت گرانی در گزارش‌های هفتگی بانک مرکزی تبدیل
 شده است.
سرانه مصرف به کمتر از 60 کیلوگرم رسید
محمدرضا اسماعیلی، مدیرعامل اتحادیه صنایع لبنی کشور با بیان این‌که متوسط مصرف جهانی شیر 150 لیتر است، به ایرنا اعلام کرد: با قطع یارانه شیر، سرانه مصرف آن در کشور کاهش یافته و در خوشبینانه‌ترین حالت به کمتر از 60 لیتر می‌رسد که فاصله زیادی با سرانه مصرف جهانی دارد. این درحالی است که طبق برنامه پنجم توسعه، باید مصرف سرانه شیر به 150 لیتر می‌رسید که متاسفانه تاکنون نه‌تنها به این رقم دست نیافته‌ایم بلکه با توجه به کاهش توان خرید مردم، مصرف شیر و فرآورده‌های لبنی به شدت کاهش یافته است.
او ادامه داد: در سال‌های گذشته وقتی یارانه به شیر اختصاص می‌یافت، سرانه مصرف به 90 تا 100 لیتر نیز رسیده بود.
اسماعیلی با بیان این‌که توسعه‌یافتگی یک کشور به مصرف شیر و لبنیات آن بستگی دارد، افزود: براساس آمارهای جهانی، سرانه مصرف شیر و فرآورده‌های لبنی در کشورهای پیشرفته اروپایی بین 250 تا 350 لیتر است که آمریکا نیز به تازگی با تخصیص 30‌میلیارد دلار به یارانه شیر و تبلیغات مصرف آن، سرانه خود در مصرف شیر را به 300 لیتر رسانده است.
مدیرعامل اتحادیه صنایع لبنی ادامه داد: طبق آخرین آمار سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد (فائو) سرانه مصرف شیر در ایران به کمتر از 60 لیتر رسیده است که این امر می‌تواند سلامت جامعه را با مخاطراتی
 مواجه سازد.
وزیر: قیمت خرید از دامدار   رنجم می‌دهد
کاهش سرانه مصرف شیر و ریزش خریداران حالا صنایع فعال در این بخش را نیز با مشکلات عدیده مواجه کرده است. بخش اول این زنجیره تولید یعنی دامداران وضع اسفبارتری دارند. حالا دامداران برخلاف سایر اصناف و مشاغل، هنوز تولیدات خود را با قیمت‌های 2‌سال پیش به فروش می‌رسانند. موضوعی که از چشم محمود حجتی، وزیر کشاورزی نیز پنهان نمانده و او را به انتقاد صریح از کارخانه‌های لبنی واداشته است. حجتی چندی پیش در حاشیه نشست شورای مرکزی نظام صنفی کشاورزی اعلام کرد: افزایش نداشتن قیمت خرید شیر خام از دامداران مسأله‌ای است که مرا رنج می‌دهد و دامداران هنوز نمی‌توانند محصولات خود را با قیمت مصوب دولت به فروش برسانند. تیرماه‌ سال گذشته بود که ستاد تنظیم بازار کارخانه‌های لبنی را موظف کرد تا هر کیلوگرم شیر خام را از دامداران با نرخ‌ یک‌هزار و 440 تومان خریداری کنند. این موضوع درحالی رخ داد که دولت در مقابل به کارخانه‌های لبنی نیز اجازه داد با افزایش قیمت خرید شیر خام، نرخ فرآورده‌های خود را تا 15‌درصد افزایش دهند اما نتیجه آن شد که کارخانه‌های لبنی افزایش قیمت 15‌درصدی خود را اعمال کردند بی‌آن‌که شیر خام را از دامداران گران‌تر بخرند. جالب آن‌که کارخانه‌های لبنی به همین افزایش 15‌درصدی قیمت‌ها اکتفا نکرده و برخی برندها و محصولات لبنی قیمت‌هایشان را تا پایان‌ سال 93 تا حدود 50‌درصد افزایش دادند. رشد زیرپوستی قیمت لبنیات در‌ سال 94 نیز متوقف نشد و کارخانه‌های لبنی از ماه‌های ابتدایی ‌سال با بهانه‌های مختلف زمزمه افزایش قیمت را سر دادند به‌طوری که نرخ لبنیات در 8 ماه ابتدای سال، بارها و بارها جابه‌جا شد و این کالای استراتژیک به یکی از آیتم‌های ثابت گرانی در گزارش‌های هفتگی بانک مرکزی تبدیل شد.
60‌درصد ظرفیت دامداری‌ها تعطیل شد
این درحالی است که علیرضا عزیزاللهی، رئیس اتحادیه دامداران نیز با انتقاد از قیمت خرید شیر خام، به تسنیم اعلام کرد: واقعی نبودن قیمت شیر خام باعث شده است حجم تولید در دامداری‌های صنعتی کاهش قابل توجهی تجربه کند به‌گونه‌ای که درحال حاضر ظرفیت تولید در دامداری‌های صنعتی تا 60‌درصد کاهش داشته است و این دامداری‌ها دام‌های شیری خود را به صورت زودرس روانه کشتارگاه‌ها کرده‌اند.
او ادامه داد: علاوه بر دامداری‌های صنعتی، دامداری‌های سنتی و کوچک نیز یکی پس از دیگری درحال تعطیل شدن است و روند تعطیلی این دامداری‌ها درحال حاضر شدت گرفته است. سرکشی کارخانه‌های لبنی و خودداری آنها از خرید شیر خام با قیمت مصوب یک‌‌هزار و 440 تومانی درحالی رخ می‌دهد که سعید سلطانی، رئیس پیشین اتحادیه دامداران قیمت‌ یک‌هزار و 440 تومانی را حداقل قیمت ممکن برای خرید شیر خام دانسته و گفته است در‌ سال 91 دامدار هر کیلوگرم جو را به قیمت 590، ذرت 600، سبوس 250 و سویا 900 تومان می‌خرید و در ازای آن هر کیلوگرم شیر خام تولیدی خود را با نرخ 930 تومان می‌فروخت. این درحالی است که درحال حاضر قیمت برخی از نهاده‌های خوراک دام تا 2برابر نیز افزایش داشته است اما قیمت خرید شیر خام از دامدار تغییر چندانی نداشته است ضمن این‌که دولت در‌ سال 94 نیز قیمت خرید شیر خام از دامداران را افزایش نداد و همان نرخ مصوب‌ یک‌هزار و 440 تومانی‌ سال گذشته را اعلام کرد که کارخانه‌های لبنی هنوز هم به این نرخ پایبند نیستند و حاضر نمی‌شوند شیر خام را با قیمت پارسال از دامداران بخرند.
قیمت واقعی 1570 تومان بود زیر 1000فروختیم
سلطانی همچنین به واحد مرکزی خبر توضیح داد: بیشتر از یک‌سال قبل قیمت تمام شده هر کیلوگرم شیر برای دامداران یک‌‌هزار و 570 تومان محاسبه شد که معاونت تولیدات دامی وزارت کشاورزی این قیمت را تعدیل کرده و یک‌‌هزار و 530 تومان اعلام کرد اما در ستاد تنظیم بازار نیز این قیمت مجددا چکش‌کاری شد و نرخ یک‌‌هزار و 440 تومان تصویب شد که به این ترتیب حتی سود 10‌درصدی هم برای دامداران لحاظ نشد. او ادامه داد: اما این نرخ از سوی کارخانه‌های لبنی پذیرفته نشد و بهترین شیر تولیدی و با بالاترین کیفیت ممکن در نهایت یک‌‌هزار و 200 تا‌ یک‌هزار و 250 فروخته شد که در برخی مناطق کشور، کارخانه‌های لبنی همین قیمت را نیز رعایت نکرده و شیر خام را با نرخ زیر 1000 تومان از دامداران خریدند. مدیرعامل پیشین اتحادیه دامداران تأکید کرد: ‌سال گذشته‌ سال بسیار بدی برای دامداران بود زیرا واقعا به زیان کار کرده‌اند و این‌که تاکنون به این کار ادامه داده‌اند، نشان از رضایتشان نیست زیرا کاری از دستشان برنمی‌آید. سروستانی ادامه داد: ‌سال 89 قانونی در مجلس مصوب شد که ‌سال گذشته برای اجرا به وزارت جهاد کشاورزی ابلاغ شد. طبق این قانون باید برای کلیه محصولات کشاورزی ازجمله شیر قیمت تضمینی تعیین شود تا تولیدکننده محصول خود را از طریق بورس کالا به فروش برساند و مابه‌التفاوت آن را دولت پرداخت کند. این قانون هنوز اجرا نشده است زیرا نیاز به اعتبار دارد.
سود کارخانه‌های لبنی زیر 3‌درصد
در شرایطی که قیمت خرید شیر خام از دامداران همچنان به روال 2‌سال پیش است، صنایع لبنی همچنان خرید شیر خام به نرخ واقعی را از دامداران نپذیرفته و بارها به صراحت اعلام کرده‌اند مسئول حمایت از صنعت دامپروری نیستند! آنها به کاهش شدید خرید لبنیات از سوی مردم اشاره می‌کنند و معتقدند این موضوع حاشیه سود کارخانه‌های لبنی را به زیر 3‌درصد رسانده است این درحالی است که هیچ صنعتی در ایران حاضر نیست با این حاشیه سود به فعالیت ادامه دهد.
محمد فربد، نایب‌رئیس هیأت‌مدیره انجمن صنفی صنایع لبنی ایران نیز با اشاره به تعطیلی بخش اعظم ظرفیت کارخانه‌های لبنی به شبکه خبر گفت: طبق قانون تجارت هیچ مدیری مجاز نیست محصولات را گران یا ارزان‌تر بفروشد که نتیجه این کار باعث ورشکستگی شود بنابراین کارخانه‌های لبنی نیز به دنبال زیاده‌خواهی نبوده‌اند زیرا این موضوع باعث ریزش بیشتر مصرف‌کنندگان لبنیات می‌شود.او ادامه داد: درحال حاضر حاشیه سود تولیدکننده‌ها کمتر از 3‌درصد است این درحالی است که هزینه تولید در بخش صنعت به بیش از 6‌درصد افزایش پیدا کرده است، در این شرایط باید قیمت محصولات لبنی تا 16‌درصد افزایش داشته باشد و صنعت لبنیات درحال حاضر با شیر خام 1440 تومانی ورشکسته می‌شود.
فربد همچنین تاکید کرد: برخی‌ فکر می‌کنند کارخانه‌ها سود زیادی دارند اما این‌گونه نیست و با کاهش مصرف شیر در جامعه، کارخانه‌ها اخیرا مجبور شده‌اند بخشی از تولیداتشان را به صورت شیرخشک صادرات کنند تا بخشی از کاهش فروش جبران شود.
او همچنین تاکید کرد: هزینه‌های سرسام‌آور درمانی در زمینه‌های پوکی استخوان، لثه و دندان در حدی است که اگر این هزینه‌ها صرف پرداخت یارانه به شیر و فرآورده‌های لبنی شود می‌توان از بروز بخش عمده‌ای از بیماری‌های خاموش پیشگیری کرد زیرا مصرف لبنیات می‌تواند به تراکم استخوان و جلوگیری از پوکی استخوان کمک کند.